Mövzu fakültə: Beynəlxalq Hüquq və Beynəlxalq Münasibətlər Kafedra

Maliyyə mexanizmi

Ölkənin maliyyə siyasətinin həyata keçirilməsində maliyyə mexanizminin rolu böyükdür. Maliyyə mexanizmi maliyyə siyasətinin tərkib hissəsi kimi dövlətin maliyyə münasibətləri sferasında mövcud olan resursların toplanması və istifadəsi formalarının və metodlarının məcmusunu əks etdirir. Maliyyə siyasəti dövlətin qarşısında duran iqtisadi vəzifələrin reallaşdırılmasına istiqamətlərindən biri də maliyyə mexanizminin formalaşdırılmasıdır. Təcrübi olaraq, maliyyə mexanizmi maliyyənin əhatə olunduğu münasibətlərin sistemidir. Bura maliyyə resurslarının formalaşdırılması, onların bölüşdürülməsi və istifadəsiylə bağlı olan qanunvericilik və normativ aktların sistemi daxildir. Bu formalarda dövlət gəlirlərinin və xərclərinin müəyyənləşdirilməsi, büdcənin təşkili, qiymətli kağızlar bazarının idarə olunması təmin edilir. Maliyyə mexanizmi maliyyə siyasətinin daha çox çevik və dəyişkən bir tərkib hissəsi kimi maliyyənin planlaşdırılmasının və idarə olunmasının həyata keçirilməsini də özündə əks etdirir.

Müəssisələrdə maliyyənin idarə edilməsi maliyyə mexanizmi vasitəsilə baş verir. Ona görə də maliyyə mexanizminin mahiyyəti, maliyyənin idarə edilməsi sistemi və bu sistemə daxil olan hər element öyrənilməli, maliyyə metodu,maliyyə alətləri mütləq araşdırılmalıdır.
Maliyyənin bölgü və nəzarət funksiyaları təsərrüfat mexanizminin tərkib hissəsi olan maliyyə mexanizmi vasitəsilə reallaşdırılır. Maliyyə mexanizmi - maliyyə münasibətlərinin idarə edilməsi üsullarının məcmusudur. Maliyyə mexanizmi özünə - dövlətdə maliyyə münasibətləri formalarını, mərkəzləşdirilmiş və qeyri – mərkəzləşdirilmiş pul vəsaitləri fondlarının formalaşması və istifadəsi qaydalarını, maliyyə planlaşdırılması metodlarını, maliyyənin idarə edilməsi formalarını və maliyyə qanunvericiliyini daxil edir.
Rəqabət bazar münasibətləri şəraitində aqrar sahədə iqtisadi tərəqqinin mühüm amilidir. Bununla belə, kənd təsərrüfatı və onunla sıx əlaqədar sahələr sistem transformasiyalarına, xüsusilə sahədaxili rəqabəti gücləndirən proseslərə yüksək dərəcədə həssasdır. Odur ki, islahatlar dövründə rəqabət mühitinin formalaşmasında iqtisadi-maliyyə mexanizminin artan rolu müşahidə olunur.
Sahələrarası və sahədaxili iqtisadi münasibətlərin dayanıqlığı maliyyə mexanizminin islahatlar dövrünə adekvat çevikliyini tələb edir.

Dövlətin iqtisadi vəzifələri ilə maliyyə mexanizmi arasında qarşılıqlı əlaqə var, o cümlədən, əgər dövlət əhalinin rifahı, sosial vəziyyəti ilə məşğul olursa, necə deyərlər, əhalinin qayğısına qalmaq funksiyasını yerinə yetirirsə, onda istər – istəməz vergilər məsələsi obyektiv hal kimi ortaya çıxır. Bu mənada vergilər ölkə iqtisadiyyatında maliyyə tənzimlənməsinin ən mühüm və səmərəli mexanizmi, aləti kimi təzahür etmiş olur.