Mualliflik shartnomasi germaniya va fransiya davlati tajribasida

ASOSIY QISM 
Germaniya davlatida mualliflik shartnomasi. 
Mualliflik huquqi meros tarzida o’tkaziladi. Muallifning yaratilgan asari 
vorislariga meros tarzida vasiyatnoma orqali yoki sudning ohirgi qarori bilan 
topshirilishi mumkin. Mualliflik huquqi boshqa (uchinchi) shaxslarga o’tkazilishi 
mumkin emasligi qonunda ko’rsatilgan, bir istisnodan tashqari, sud qarori 
bilangina boshqa shaxs muallifning o’limi sababli sud qarori ijrosi yoki merosning 
merosxo’rlar o’rtasida bo’linishi munosabati bo’lishi mumkin.
6
Huquqiy 
merosxo’r yoki merosxo’rlar, vafot etgan muallifning asariga nisbatan barcha 
huquqlariga egalik qilishga haqli hisoblanadi, agar vasiyatda boshqacha qoida 
nazarda tutilgan bo‘lmasa. 
Foydalanish huquqi. 
Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar to’g’risidagi qonun 1-qism 5-bo’lim 
2-kichik bo’limida mualliflik shartnomasi to’g’risida ma’lumotlar keltirilgan. 
Muallif barcha huquqlari yordamida mualliflik shartnomasi tuzishi mumkin bo’lib, 
asardan foydalanishning bir va/yoki barcha turlari yordamida foydalanish 
to’g’risida shartnoma tuzishlari (foydalanish huquqi) qonunda ko’rsatib qo’yilgan. 
Foydalanish huquqi oddiy (O’zbekiston Respublikasi qonunida mutlaq bo’lmagan) 
yoki eksklyuziv (mutlaq) huquq sifatida berilishi mumkin, shuningdek makon, vaqt 
yoki tarkib jihatidan cheklangan bo'lishi mumkin. Shunda, oddiy foydalanish 
huquqi shartnoma tuzgan jismoniy yoki yuridik shaxsga asardan ruxsat etilgan 
tarzda, boshqalar tomonidan foydalanishni istisno qilmagan holda foydalanish 
huquqini beradi va hech qanday e’tiroz bildirishiga ruxsat berilmaydi. Mutlaq 
foydalanish huquqi esa eksklyuziv bo’lganligi bois asardan shartnomada 
ko’rsatilgan tartibda istalgan holatda foydalanish huquqini beradi, va asardan 
5
Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar to’g’risida qonun - O’zbekiston: 23.03.2006
6
Gesetz über Urheberrecht und verwandte Schutzrechte (Urheberrechtsgesetz) - Deutschland: 09.09.1965

---

5 
uchunchi shaxslar foydalanishiga yo’l qo’yilmaydi.
7
Mutlaq foydalanish 
shartnomasida muallif o’zi foydalanishi mumkin yoki mumkin emasligi ham 
ko’rsatiladi. Agar foydalanish huquqini berishda foydalanish turlari alohida 
ko'rsatilmagan bo'lsa, foydalanish turlari ikkala shartnoma tuzgan shaxslar 
tomonidan qo'llaniladigan shartnoma maqsadiga muvofiq belgilanadi, u qaysi 
foydalanish turlariga taalluqli ekanligi belgilanadi. Shartnoma tuzish vaqtida 
foydalanish huquqi berilganmi yoki yo’qmi, u mutlaq huquqmi yoki mutlaq 
bo’lmagan huquqmi, foydalanish huquqi va taqiqlash huquqi qanchalik keng 
yoritilganligi bilan bog’liq qanday cheklovlarga bo'ysunadi degan savolga ham 
tegishli.
Noma’lum foydalanish huquqi. 
Agar shartnomada noma’lum foydalanish turlari ko’rsatilgan bo’lsa, 
muallif noma'lum foydalanish turlari uchun huquqlarni beradigan yoki berishni o'z 
zimmasiga olgan shartnoma yozma shaklda bo'lishi kerak. Agar muallif hamma 
uchun oddiy foydalanish huquqini bepul bersa, yozma shakl talab qilinmaydi. 
Muallif ushbu huquqlarni yoki majburiyatni bekor qilishi mumkin. Olib qo'yish 
huquqi uch oydan keyin, boshqa shaxs muallifga oxirgi marta ma'lum bo'lgan 
manzilda asardan foydalanishning yangi turi mo'ljallanganligi to'g'risida xabar 
yuborganidan keyin tugaydi.
8
Agar tomonlar 32c moddaga binoan haq to’lanishi 
haqida kelishib olishgan bo’lishsa va yangi foydalanish huquqi to’g’risida ma’lum 
bo’lsa, chaqirib olish huquqi qo’llanilmaydi. Agar tomonlar umumiy to’lov haq 
miqdori qoidasiga muvofiq haq to'lash to'g'risida kelishib olgan bo'lsalar, qaytarib 
olish huquqi ham bekor qilinadi. Bu qoida muallifning o'limi bilan tugaydi. Agar 
bir nechta asarlar yoki ish hissalari birlashtirilib, yangi turdagi foydalanishda faqat 
barcha asarlar yoki ish hissalaridan foydalangan holda foydalanish mumkin bo'lgan 
yaxlitlikni tashkil etsa, muallif vijdonan chaqirib olish huquqidan foydalana 
olmaydi. Bu huquqlardan oldindan voz kichib bo’lmaydi.
7
Gesetz über Urheberrecht und verwandte Schutzrechte (Urheberrechtsgesetz) - Deutschland: 09.09.1965
8
Gesetz über Urheberrecht und verwandte Schutzrechte (Urheberrechtsgesetz) - Deutschland: 09.09.1965

---

6 
Shartnoma bo’yicha tegishli tartibda haq olish huquqi. 
Muallif foydalanish huquqi va asardan foydalanishga ruxsat berganligi 
uchun shartnomada kelishilgan tartibda haq olish huquqiga ega. Agar ish haqi 
miqdori aniq ko’rsatilmagan bo'lsa, tegishli ish haqi kelishilgan deb hisoblanadi. 
Kelishilgan ish haqi talablarga mos kelmasa, muallif o'z shartnomaviy sherigining 
muallifga tegishli haq to'lanadigan shartnomani o'zgartirishga roziligini talab 
qilishi mumkin. 36 moddaga muvofiq muallif oladigan haq miqdori oqilona va 
barcha talablarga mos kelishi kerak. Aks holda, agar shartnoma tuzilgan paytda u 
taqdim etilgan foydalanish imkoniyatining tabiati va hajmiga, xususan, foydalanish 
muddati, chastotasi, darajasi va vaqtiga qarab, tomonlar munosabatlarida odatda va 
adolatli to'lanadigan mukofotga mos keladigan bo'lsa, haq barcha holatlarda 
oqilona bo'ladi. Ruxsat etilgan kompensatsiya muallifning foydalanishning 
umumiy taxmin qilingan foydasida oqilona ishtirok etishini ta'minlashi va 
sohaning o'ziga xos xususiyatlari bilan oqlanishi kerak. Umumiy mukofot qoidasi, 
shuningdek, vaqtincha qamrab olinishidan oldin tuzilgan shartnomalar uchun 
tegishli mukofotni aniqlash uchun ishlatilishi mumkin. Shartnoma bo'yicha 
shartnoma tuzuvchi shaxs muallifning zarariga 1–2a bandlaridan chetga chiqadigan 
shartnomaga murojaat qila olmaydi. 1-bandda ko'rsatilgan qoidalar, agar ular 
boshqa choralarni chetlab o'tsalar ham qo'llaniladi.
9
Biroq, muallif har qanday 
shaxsga oddiy foydalanish huquqini bepul berishi mumkin. Muallif 3-bandning 1-
bandida hech qanday da'voga ega emas, agar uning asarlaridan foydalanganlik 
uchun mukofot jamoaviy bitimlar bilan belgilanadigan bo'lsa. 
Muallifning keyingi ishtiroki. 
Agar muallif boshqa shaxsga muallifning boshqa shaxs bilan bo'lgan 
barcha munosabatlarini hisobga olgan holda, kelishilgan mukofotni asardan 
foydalanishning daromadlari va foydalariga nisbatan nomutanosib ravishda past 
bo'lishiga olib keladigan shartlarda foydalanish huquqini bergan bo'lsa, boshqa 
shaxs muallifning iltimosiga binoan boshqa shaxsga asardan foydalanish huquqini 
9
Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland: 23,05,1949.

---

7 
berishi shart. Kelishilgan to’lov haqi asardan foydalanish daromadlari va 
foydalariga nisbatan nomutanosib ravishda past bo'lishiga olib keladigan shartlar 
bilan, keyin boshqa shaxs, muallifning iltimosiga binoan, boshqa shaxsga asardan 
foydalanish huquqini, kelishilgan mukofotning asardan foydalanish natijasida 
olingan daromad va foydalarga nisbatan nomutanosib ravishda past bo'lishiga olib 
keladigan shartlarga muvofiq berishga majburdir. Shartnomaga o'zgartirishlar 
kiritishga rozilik berish, unga muvofiq muallifga holatlarga mutanosib ravishda 
qo'shimcha kirirtishda ishtirok etish beriladi. Tomonlar shartnomani oldindan 
bilishganmi yoki olingan daromad yoki foyda miqdorini taxmin qilishlari muhim 
emas. Agar boshqa tomon foydalanish huquqini bergan bo'lsa yoki qo'shimcha 
foydalanish huquqini bergan bo'lsa va muallifning nomutanosib ravishda kam ish 
haqi uchinchi tomonning daromadi yoki foydasidan kelib chiqsa, ikkinchisi 
litsenziyalash zanjiridagi shartnomaviy munosabatlarni hisobga olgan holda 1-
bandga binoan muallif oldida bevosita javobgar bo'ladi. Boshqa tomonning 
javobgarligi bekor qilinadi.
10
1 va 2-bandlarda ko'rsatilgan talablar oldindan rad 
etilishi mumkin emas. Bunday holda da'vo qilish huquqi undirilmaydi; da'vo qilish 
huquqiga nisbatan buyruq haqiqiy emas deb topiladi. Biroq, muallif har kimga 
oddiy foydalanish huquqini bepul berishi mumkin. Muallif 1-bandga muvofiq haq 
to'lashning umumiy qoidasi (§36) yoki jamoaviy bitimga muvofiq belgilangan 
bo'lsa va 1-bandda ko'rsatilgan holatda yanada oqilona ishtirok etishni aniq nazarda 
tutsa, 1-bandga muvofiq huquqqa ega emas deb topiladi. Muallif 1-bandga 
muvofiq kompensatsiya olish huquqiga ega emas. Muallif 1-bo'limga muvofiq 
kompensatsiya olish huquqiga ega emas. Muallif 32 modda (2a) bo'limiga muvofiq 
kompensatsiya olish huquqiga ega emasligi tegishli ravishda qo'llanilishi kerak. 
Shartnomada majburiy tarzda yoziladigan holatlar.
32, 32a, 32d-32f va 38 (4) moddalari majburiy ravishda qo'llaniladi. Agar 
mualliflik shartnomasiga qonunni tanlash imkoniyati yo’qligi sabali tomonlar 
Germaniya qonunchiligi tanlasha va/yoki ushbu Qonun bilan qamrab olingan 
10
Gesetz über Urheberrecht und verwandte Schutzrechte (Urheberrechtsgesetz) - Deutschland: 09.09.1965

---

8 
tegishli foydalanish choralari shartnomaning predmeti bo'lgan darajada, ular ushbu 
Qonunga amal qiladi.
11
Keyinchalik ma'lum bo'ladigan foydalanish usullari uchun mukofot. 
Agar pudratchi shartnoma tuzilgan paytda kelishilgan, ammo hali ham 
noma'lum bo'lgan § 31a ga muvofiq asardan foydalanishning yangi usulidan 
foydalansa, Muallif alohida oqilona mukofot olish huquqiga ega. 32-modda, 2 va 
4-bandlar mos ravishda qo'llaniladi. Shartnoma tuzgan tomon muallifga asardan 
foydalanishning yangi usulini qabul qilganligi to'g'risida darhol xabar berishi kerak. 
Agar pudratchi foydalanish huquqini uchinchi shaxsga topshirgan bo'lsa, uchinchi 
shaxs ish uchun yangi foydalanish turini joriy etgan holda 1-bandga muvofiq haq 
to'lash uchun javobgardir. Pudratchining javobgarligi bekor qilinadi. 32c 
moddaning 1 va 2-bandlarida ko'rsatilgan huquqlar oldindan bekor qilinishi 
mumkin emas. Biroq, muallif har kimga oddiy foydalanish huquqini bepul berishi 
mumkin. 
Ahdlashuvchi tomonning ma'lumotlari va javobgarligi. 
Haq evaziga foydalanish huquqini berishda kontragent muallifga yiliga 
kamida bir marta asardan foydalanish hajmi, shuningdek olingan daromad va foyda 
to'g'risida ma'lumot beradi. Ma'lumotlar odatda tegishli tijorat faoliyati doirasida 
taqdim etiladigan ma'lumotlar asosida taqdim etiladi. Ma'lumot asardan 
foydalanish boshlanganidan bir yil o'tgach va faqat asardan foydalanish muddati 
davomida birinchi marta taqdim etilishi kerak. Faqat muallifning iltimosiga binoan 
shartnoma tarafi o'z sublitsenziyalarining nomlari va manzillari to'g'risida 
ma'lumot beradi, shuningdek 1-bandda ko'rsatilgan ma'lumotlarga nisbatan 
hisobdorlikni ta'minlaydi. Muallif asarga, mahsulotga yoki xizmatga faqat kichik 
hissa qo'shgan, agar tekshirilayotgan dalillarga asoslanib, muallif shartnomaga 
o'zgartirish kiritish uchun ma'lumotga muhtojligini aniq ko'rsatmasa (32a modda 1 
va 2-bandlar);
12
hissa ikkinchi darajali, xususan, agar u asarga katta hissa 
11
Gesetz über Urheberrecht und verwandte Schutzrechte (Urheberrechtsgesetz) - Deutschland: 09.09.1965
12
Gesetz über Urheberrecht und verwandte Schutzrechte (Urheberrechtsgesetz) - Deutschland: 09.09.1965

---

9 
qo'shmagan bo'lsa, mahsulot yoki xizmat; asarning umumiy taassurotiga yoki 
mahsulot yoki xizmatning xususiyatiga ozgina ta'sir qiladi, masalan, ular asar, 
mahsulot yoki xizmatning odatiy tarkibiga kirmasligi yoki boshqa sabablarga ko'ra 
pudratchining talabi nomutanosib, ayniqsa ma'lumot berish xarajatlari ishdan 
olingan daromadga mos kelmasa. 1-2-bandlardan chetga chiqish faqat umumiy 
kompensatsiya qoidasi (36-modda) yoki jamoaviy bitimga asoslangan kelishuv 
bilan amalga oshirilishi mumkin. Agar 1-taklif bo'lsa, jamoaviy bitimlar muallif 
uchun hech bo'lmaganda me'yoriy hujjatlar bilan taqqoslanadigan shaffoflik 
darajasini ta'minlaydi deb taxmin qilinadi.
Litsenziyalash 
zanjiridagi 
uchinchi 
shaxslarning 
ma'lumotlari 
va 
javobgarligi. 
Agar shartnoma bo'yicha muallifning hammualifi foydalanish huquqini 
bergan bo'lsa yoki qo'shimcha foydalanish huquqini bergan bo'lsa, muallif 32d-
moddasi (1-2-bandlar)ga muvofiq ma'lumot va hisobotlarni talab qilishi mumkin, 
shuningdek, ushbu uchinchi shaxslardan, litsenziya zanjirida muhim iqtisodiy 
ahamiyatga ega bo'lgan foydalanish operatsiyalarini belgilaydigan yoki 32a-
moddasi (2)ga muvofiq muallifning nomutanosib ravishda kam ish haqi ularning 
daromadlari yoki foydalaridan kelib chiqadi.
13
Muallif 1-bandga binoan, agar 
uning kontragenti 32d moddasiga muvofiq, amal qilish muddati tugagan kundan 
boshlab uch oy ichida ma'lumot berish majburiyatini bajarmagan bo'lsa yoki 
uchinchi tomon asarlaridan foydalanish va undan olingan daromadlar va foydalar 
to'g'risida yetarli darajada ma'lumot bermagan bo'lsa, da'vo qilishi mumkin; ushbu 
moddaning 1-bandida ko'rsatilgan talablarni taqdim etish uchun tekshirilishi 
mumkin bo'lgan faktlar asosida ularning old shartlarini tasdiqlovchi aniq dalillar 
mavjudligi etarli. Bu holatda 32d-modda 3-band qo'llanilishi kerak.
14
Vositachilik va suddan tashqari nizolarni hal qilish. 
13
Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland: 23,05,1949
14
Gesetz über Urheberrecht und verwandte Schutzrechte (Urheberrechtsgesetz) - Deutschland: 09.09.1965

---

10 
Asarlarning mualliflari va foydalanuvchilari, xususan, 32-32e-moddalariga 
muvofiq huquqlar va da'volar bo'yicha nizolarda vositachilik yoki suddan tashqari 
nizolarni hal qilishning boshqa ixtiyoriy tartibini boshlashlari mumkin. Muallifning 
Ahdlashuvchi tomoni yoki asarning boshqa foydalanuvchilari muallifning zarariga 
1-bandga zid bo'lgan shartnomaga murojaat qila olmaydi. 
Uyushmalar vakolatxonasi. 
Mualliflar mualliflar uyushmalari tomonidan 32-32f-moddalarida nazarda 
tutilgan huquq va talablar to'g'risidagi nizolarda, yuridik xizmatlar to'g'risidagi 
qonun va protsessual qoidalarga muvofiq taqdim etilishi mumkin.
15
Foydalanish huquqlarini davom ettirish. 
Keyinchalik berilgan foydalanish huquqlariga nisbatan mutlaq (eksklyuziv) 
va mutlaq bo’lmagan oddiy foydalanish huquqlari o'z kuchida qoladi. Xuddi shu 
narsa foydalanish huquqini bergan huquq egasi o'zgargan taqdirda yoki uning 
huquqidan voz kechgan taqdirda ham qo'llaniladi. 
Foydalanish huquqlarini o'tkazish. 
Foydalanish huquqi faqat muallifning roziligi bilan berilishi mumkin. 
Muallif vijdonlilik tamoyillariga zid ravishda rozilik berishdan bosh tortishi 
mumkin emas. Agar hammualliflik asardan foydalanish huquqi (4-modda) 
hammualliflik asarga kiritilgan alohida asarlarga o'tkazilsa, unda hammualliflik 
asar mualliflarining roziligi yetarli bo'ladi. Agar topshirish asarning to'liq sotuvi 
yoki asarning bir qismini sotish doirasida amalga oshirilsa, foydalanish huquqi 
muallifning roziligisiz berilishi mumkin. Yaratuvchi, agar sotib oluvchi tomonidan 
foydalanish huquqini vijdonan amalga oshirish uning uchun qabul qilinishi 
mumkin emas deb hisoblasa, foydalanish huquqini bekor qilishi mumkin. 2-band, 
agar foydalanish huquqi egasining asarida ishtirok etish shartlari sezilarli darajada 
o'zgarsa ham qo'llaniladi.
16
Foydalanish huquqini oluvchi, agar yaratuvchi har bir 
holatda foydalanish huquqini topshirishga aniq rozilik bermagan bo'lsa, yaratuvchi 
15
Hans-Peter Hillig (Hrsg.): Urheber- und Verlagsrecht. 12. Auflage. Beck im dtv, München 2008, ISBN 978-3-406-58114-4
 
16
Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland: 23,05,1949

---

11 
bilan tuzilgan shartnomadan kelib chiqadigan majburiyatlarning bajarilishi uchun 
birgalikda javobgar bo'ladi. Muallif qaytarib olish huquqidan va sotib oluvchining 
javobgarligidan oldindan voz kecha olmaydi. Aks holda, foydalanish huquqi egasi 
va muallif boshqacha kelishib olishlari mumkin. 
Qo'shimcha foydalanish huquqlarini berish. 
Eksklyuziv foydalanish huquqi egasi faqat muallifning roziligi bilan 
qo'shimcha foydalanish huquqini berishi mumkin. Agar eksklyuziv (mutlaq) 
foydalanish huquqi faqat muallifning manfaatlarini qondirish uchun berilgan bo'lsa, 
rozilik talab qilinmaydi. 
Video qo'ng'iroq xizmatlarida vositachilik va suddan tashqari nizolarni hal 
qilish. 
Asarlarning mualliflik huquqi egalari va foydalanuvchilari vositachilik yoki 
nizolarni suddan tashqari hal qilishning boshqa ixtiyoriy tartibini, xususan, 
videoqo'ng'iroq xizmatlaridan foydalangan holda audiovizual asarlardan ochiq 
foydalanish huquqini berish to'g'risidagi shartnoma bo'yicha muzokaralarni 
boshlashlari mumkin. 
Umumiy kompensatsiya qoidalari. 
32, 32a va 32c moddalariga muvofiq mukofotning oqilona ekanligini 
aniqlash, 32d va 32e moddalariga muvofiq ma'lumotlarni tartibga solish va 87k-
moddasi (1) ga muvofiq oqilona ishtirokni aniqlash uchun mualliflar uyushmalari 
asar foydalanuvchilari uyushmalari yoki asarlarning alohida foydalanuvchilari 
bilan mukofotlashning umumiy qoidalarini belgilaydilar.
17
Umumiy mukofot 
qoidalari har bir tartibga solish sohasining sharoitlarini, xususan, qabul 
qiluvchilarning tuzilishi va hajmini hisobga olish uchun mo'ljallangan. Jamoa 
shartnomalarida mavjud bo'lgan qoidalar umumiy kompensatsiya qoidalaridan 
oldin keladi. Ko'rsatilgan uyushmalar vakillik, mustaqil va umumiy mukofot 
qoidalarini belgilash vakolatiga ega bo'lishi kerak. Tegishli mualliflar yoki asar 
foydalanuvchilarining katta qismini ifodalovchi assotsiatsiya, agar Assotsiatsiya 
17
Gesetz über Urheberrecht und verwandte Schutzrechte (Urheberrechtsgesetz) - Deutschland: 09.09.1965

---

12 
a'zolari qarama-qarshi qaror qabul qilmasa, 1-bandga muvofiq vakolatli 
hisoblanadi. Arbitraj komissiyasida kompensatsiyaning umumiy qoidalarini 
aniqlash tartibi (36a-modda) tomonlar bunga rozi bo'lganda amalga oshiriladi. Sud 
jarayoni tomonlardan birining yozma talabiga binoan amalga oshiriladi, agar 
boshqa tomon, tomonlardan biri yozma ravishda muzokaralarni boshlashni 
so'raganidan keyin uch oy ichida umumiy kompensatsiya qoidalari bo'yicha 
muzokaralarni boshlay olmaydi; muallifning qo'shilishini yozma ravishda talab 
qilinganidan keyin bir yil ichida umumiy mukofot qoidalari bo'yicha muzokaralar 
natijasiz yoki tomonlardan biri muzokaralarni muvaffaqiyatsiz deb e'lon qilsa. 
Arbitraj qo'mitasi protsessda ishtirok etgan yoki 4a-modda 36a moddaga binoan 
ishtirok etishga taklif qilingan barcha tomonlarga kompensatsiya to'g'risidagi 
umumiy qoidalarning mazmunini o'z ichiga olgan asosli yarashuv taklifini taklif 
qilishi kerak. Agar taklif qabul qilingan kundan boshlab olti hafta ichida 1-bandda 
ko'rsatilgan tomonlarning hech biri bunga qarshi bo'lmasa, qabul qilingan 
hisoblanadi. 
Arbitraj qo'mitasi. 
Mualliflar assotsiatsiyasini asar foydalanuvchilari uyushmalari yoki 
asarlarning alohida foydalanuvchilari bilan mukofotlashning umumiy qoidalarini 
belgilash uchun, agar tomonlar bu haqda kelishib olsalar yoki tomonlardan biri 
hakamlik muhokamasini talab qilsa, hakamlik komissiyasini tuzadilar. Arbitraj 
komissiyasi teng miqdordagi yordamchilardan iborat bo'lib, ularning har biri bir 
tomon tomonidan tayinlanadi va xolis raisdan iborat bo'lib, uning shaxsi ikkala 
tomon tomonidan kelishilishi kerak. Agar tomonlar kelishuvga erishmagan bo'lsa, 
fuqarolik protsessual kodeksining 1062-bo'limiga binoan yurisdiktsiyaga ega 
bo'lgan oliy yer sudi tomonlardan birining iltimosiga binoan qaror chiqaradi. 
Hakamlik muhokamasi o'tkaziladigan joy hali aniqlanmagan bo'lsa-da, qaror oliy 
yer sudining yurisdiksiyasiga ega bo'lib, uning okrugida ariza beruvchi yoki uning 
oddiy yashash joyi joylashgan. Ishni Oliy yer sudida ko'rib chiqishda fuqarolik 
protsessual kodeksining 1063 va 1065-moddalari tegishli ravishda qo'llaniladi. 36-

---

13 
modda 3 xat boshiga muvofiq hakamlik muhokamasini o'tkazish to'g'risidagi talab 
2-bandda umumiy mukofot qoidalarini belgilash bo'yicha taklif bo'lishi kerak.
18
Arbitraj qo'mitasi boshqa tomonga sud jarayonini talab qilib, bir oy ichida ushbu 
masala bo'yicha yozma fikr bildirishni so'rab xat yuboradi. Har qanday tomon 
arbitraj to'g'risida xabar olgandan keyin uch oy ichida arbitraj komissiyasidan 
boshqa mualliflar uyushmalarini ishtirok etishga taklif qilishni talab qilishi 
mumkin, agar 4-bandida ko'rsatilgan taklif odatda faqat boshqa mualliflar 
ishtirokida yaratilishi mumkin bo'lgan asarlar yoki tegishli asarlar bilan bog'liq 
bo'lsa, nomlangan uyushmalar tomonidan taqdim etilgan, 4-bandi shunga muvofiq 
qo'llaniladi. Mualliflar uyushmasi ishtirok etgan taqdirda, u va asarlardan 
foydalanuvchilar partiyasi qo'shimcha ishtirokchilarni tayinlaydi. Arbitraj qo'mitasi 
og'zaki muhokamadan so'ng ko'pchilik ovoz bilan o'z qarorini qabul qiladi. Qaror 
birinchi navbatda Majlischilar tomonidan qabul qilinadi; agar ko'pchilik ovoz 
olinmasa, rais keyingi muhokamadan so'ng qarorni qayta qabul qilishda ishtirok 
etadi. Agar partiya a'zolarni tayinlamasa yoki partiya tomonidan tayinlangan 
a'zolar o'z vaqtida taklif qilinganiga qaramay, yig'ilishdan chetda qolsalar, rais va 
paydo bo'lgan a'zolar 1 va 2-takliflarga binoan yakka tartibda qaror qabul qilishadi. 
Hakamlik komissiyasining qarori yozma ravishda taqdim etilishi, rais tomonidan 
imzolanishi va har ikki tomon ko'rib chiqishi uchun topshirilishi kerak. Tomonlar 
o'z xarajatlarini, shuningdek ular tayinlagan yordamchilar bilan bog'liq xarajatlarni 
to'laydilar. Boshqa xarajatlar yarim tomonlar-jarayonda ishtirok etadigan ijodkorlar 
va tomon-asar foydalanuvchisi tomonidan qoplanadi. Tomon, umumiy qarzdor 
sifatida, raisning iltimosiga binoan, arbitraj komissiyasi faoliyatini amalga oshirish 
uchun zarur bo'lgan avansni uning qo'liga topshirishi kerak. Tomonlar kelishuv 
asosida hakamlik komissiyasida ish yuritish tafsilotlarini hal qilishlari mumkin. 
Arbitraj organi 4a-moddasiga muvofiq ishtirok etuvchi mualliflar uyushmalarini 
sud jarayoni to'g'risida xabardor qiladi. Federal Adliya va iste'molchilar 
huquqlarini himoya qilish vazirligi Qonunchilik qarori bilan Federal kengashning 
18
Gesetz über Urheberrecht und verwandte Schutzrechte (Urheberrechtsgesetz) - Deutschland: 09.09.1965

---

14 
roziligisiz hakamlik komissiyasida sud jarayonining keyingi tafsilotlarini tartibga 
solish, shuningdek hakamlik komissiyasi a'zolariga sud xarajatlari va tovon puli 
bilan bog'liq qo'shimcha qarorlar chiqarish huquqiga ega. 
Umumiy kompensatsiya qoidalari buzilgan taqdirda to'xtatish va to'xtatish 
talabi. 
Muallif bilan tuzilgan shartnomada muallifga zarar yetkazadigan umumiy 
mukofot qoidalaridan farq qiladigan qoidadan foydalangan har bir kishi, agar u 
asar foydalanuvchisi sifatida o'zi ish haqining umumiy qoidalarini o'rnatgan bo'lsa 
yoki u umumiy ish haqi qoidalarini o'rnatgan ishchi-foydalanuvchilar 
uyushmasining a'zosi bo’lsa va harakatsizligi uchun javobgarlikka tortilishi 
mumkin. 
Harakatsizlik 
huquqi 
mualliflar 
yoki 
asar 
foydalanuvchilari 
uyushmalariga, shuningdek, umumiy mukofot qoidalarini o'rnatgan asarlarning 
alohida foydalanuvchilariga tegishli. 
Umumiy kompensatsiya qoidalarini buzishning individual shartnomaviy 
oqibatlari. 
36B-moddaning 1 yoki 2-bandiga muvofiq umumiy kompensatsiya 
qoidalarini ishlab chiqishda ishtirok etgan shartnoma tarafi umumiy mukofot 
qoidalaridan muallifning zarariga farq qiladigan qoidaga murojaat qila olmaydi. 
Muallif o'z kontragentidan nomuvofiqlikni bartaraf etuvchi shartnomaga 
o'zgartirishlar kiritishga rozilik berishni talab qilishi mumkin.
Ma'lumot berilmagan taqdirda to'xtatish va to'xtatish talabi. 
Asar foydalanuvchisi sifatida bir nechta bir xil yoki shunga o'xshash 
holatlarda mualliflarga 32d yoki 32e bo'yicha ma'lumot bermagan har bir kishi 
harakatsizligi uchun javobgarlikka tortilishi mumkin. 1-bandda ko'rsatilgan talab 
faqat tegishli mualliflar guruhiga nisbatan 36 (2) talablariga javob beradigan 
mualliflar uyushmalariga taalluqlidir. Ushbu moddaning 1-bandiga muvofiq da'vo 
qilish uchun tekshirilishi mumkin bo'lgan faktlar asosida uning talablarini 
tasdiqlovchi aniq dalillar mavjudligi yetarli. Agar 32d yoki 32e bo'yicha ma'lumot 
berish majburiyati umumiy kompensatsiya qoidasiga (36) asoslangan kelishuv yoki 

---

15 
jamoaviy bitim bilan tartibga solinadigan bo'lsa, 1-bandga muvofiq talab chiqarib 
tashlanadi.
19
Foydalanish huquqini berish to'g'risidagi shartnomalar 
Agar muallif boshqa shaxsga asardan foydalanish huquqini bersa, unda 
shubha tug'ilsa, asarni nashr etish yoki har qanday tahrirdan foydalanishga rozilik 
olish huquqiga ega bo'ladi. Agar muallif boshqa shaxsga asarni takrorlash uchun 
foydalanish huquqini bersa, unda shubha tug'ilsa, asarni vizual yoki ovozli 
ommaviy axborot vositalariga o'tkazish huquqiga ega. Agar muallif boshqa 
shaxsga asarni ommaviy ravishda takrorlash huquqini beradigan bo'lsa, muallif, 
shubhasiz, ekran, karnay yoki shunga o'xshash texnik vositalar yordamida ijro 
etishni mo'ljallangan tadbirdan tashqarida ommaga taqdim etish huquqiga ega 
emas.
Asardagi o'zgarishlar 
Foydalanish huquqi egasi asardan, uning nomidan yoki mualliflik 
belgisidan foydalanishi mumkin agar boshqacha kelishilmagan bo'lmasa. Muallif 
o'z roziligini vijdonan rad eta olmaydigan asar va uning nomini o'zgartirishga 
ruxsat beriladi.
Kelajakdagi asarlar uchun shartnomalar. 
Muallif umuman yaqin bo'lmagan yoki faqat janr bo'yicha aniqlangan 
kelajakdagi asarlardan foydalanish huquqini berish majburiyatini olgan shartnoma 
yozma ravishda tuzilishi kerak. Shartnoma tuzilgan kundan boshlab besh yil 
o'tgach, u shartnomaning ikkala tomoni tomonidan bekor qilinishi mumkin. Xabar 
berish muddati olti oy, agar qisqa muddat kelishilmagan bo'lsa. Shartnomani bekor 
qilish huquqi oldindan bekor qilinishi mumkin emas. Boshqa shartnomaviy yoki 
qonuniy bekor qilish huquqlari o'zgarishsiz qolmoqda. Agar shartnomani bajarish 
uchun kelajakdagi asarlardan foydalanish huquqi berilgan bo'lsa, u holda 
shartnoma bekor qilingandan so'ng, o'sha paytda hali berilmagan asarlarga nisbatan 
buyruq bekor qilinadi.
19
Gesetz über Urheberrecht und verwandte Schutzrechte (Urheberrechtsgesetz) - Deutschland: 09.09.1965

---

16 
Belgilangan kompensatsiya bilan o'n yildan keyin boshqa maqsadlarda 
foydalanish huquqi. 
Agar muallif bir martalik mukofot evaziga eksklyuziv foydalanish huquqini 
bergan bo'lsa, u o'n yildan keyin asarni boshqa joyda ishlatish huquqiga ega. [5,27] 
Foydalanish huquqini berishning qolgan muddati davomida birinchi egasining 
huquqi oddiy foydalanish huquqi sifatida saqlanadi. 1-bandda ko'rsatilgan muddat 
foydalanish huquqi berilgan paytdan yoki agar ish keyinroq topshirilgan bo'lsa, 
topshirilgan paytdan boshlanadi. 3-bandning 1-bandida ko'rsatilgan sanadan 
kamida besh yil o'tgach, Ahdlashuvchi tomonlar foydalanish huquqini berish 
muddati davomida eksklyuzivlikni uzaytirishi mumkin. 1-banddan chetga chiqib, 
Muallif shartnoma tuzishda vaqt cheklovisiz foydalanish uchun mutlaq huquqni 
berishi mumkin, agar 
1.bu asarga, mahsulotga yoki xizmatga faqat kichik hissa qo'shadi; hissa 
ikkinchi darajali, ayniqsa, agar u asarning umumiy taassurotiga yoki mahsulot yoki 
xizmatning xususiyatiga ozgina ta'sir qilsa, masalan, u asar, mahsulot yoki 
xizmatning odatiy tarkibiga kirmaganligi sababli, 
2.bu me'moriy san'at asari yoki bunday asarning loyihasi, 
3.asar uning yaratuvchisi roziligi bilan savdo belgisi yoki boshqa o'ziga xos 
belgi, dizayn yoki umumiy naqsh ostida foydalanish uchun mo'ljallangan; yoki 
4.asar nashr etilmasligi kerak. 
1-3-bandlardan muallifga zarar yetkazish uchun faqat umumiy 
kompensatsiya qoidasi (36-modda) yoki jamoaviy bitimga asoslangan shartnoma 
muallifga zarar yetkazish uchun rad etilishi mumkin. 
Bajarilmaganligi sababli chaqirib olish huquqi. 
Agar eksklyuziv foydalanish huquqi egasi ushbu huquqdan foydalanmasa 
yoki uni noto'g'ri ishlatsa, muallif faqat foydalanish huquqining eksklyuzivligini 
yoki umuman foydalanish huquqini bekor qilishi mumkin. Agar foydalanish 
huquqini bajarmaslik yoki yetarli darajada amalga oshirmaslik, asosan, muallifning 
javobgarligi bo'lgan holatlarga asoslangan bo'lsa, bu qo'llanilmaydi. Qaytarib olish 

---

17 
huquqidan foydalanish huquqi berilgan yoki topshirilgan kundan boshlab ikki yil 
o'tgunga qadar yoki agar asar keyinchalik jo'natilgan bo'lsa, jo'natilgan paytdan 
boshlab foydalanish mumkin emas. Gazetada nashr etish uchun muddat uch oy, har 
oyda yoki qisqa vaqt oralig'ida nashr etiladigan jurnalda nashr etish uchun olti oy, 
boshqa jurnallarda nashr etish uchun esa bir yil.
20
Qaytarib olish faqat muallif 
egasiga foydalanish huquqini berganidan keyin e'lon qilinishi mumkin oqilona 
imtiyozli davr qaytarib olish to'g'risida xabar berish orqali foydalanish huquqini 
to'g'ri amalga oshirish. Agar uning egasidan foydalanish huquqini amalga oshirish 
imkonsiz bo'lsa yoki rad etilsa yoki imtiyozli davrni taqdim etish muallifning 
asosiy manfaatlarini xavf ostiga qo'ysa, imtiyozli davrni tayinlashning hojati yo'q. 
1-3-bandlardan muallifga zarar etkazish uchun faqat umumiy kompensatsiya 
qoidasi (36-modda) yoki jamoaviy bitimga asoslangan shartnoma muallifga zarar 
etkazish uchun rad etilishi mumkin. Ushbu moddaning 1-bandida nazarda tutilgan 
chaqirib olish kuchga kirgandan so'ng, eksklyuziv foydalanish huquqi oddiy 
foydalanish huquqiga aylanadi yoki butunlay bekor qilinadi. Muallif 
jabrlanuvchiga tovon puli to'lashi kerak, agar u adolatga mos keladigan darajada 
bo'lsa. Boshqa huquqiy qoidalarga muvofiq manfaatdor tomonlarning huquqlari va 
talablari o'zgarishsiz qolmoqda. 
O'zgartirilgan e'tiqod tufayli qaytarib olish huquqi. 
Agar asar endi uning e'tiqodiga mos kelmasa va shuning uchun endi 
asardan foydalanish uchun javobgar bo'lolmasa, Muallif egasidan foydalanish 
huquqini bekor qilishi mumkin. Muallifning vorisi (§30), agar u muallif o'limidan 
oldin chaqirib olish huquqiga ega ekanligini isbotlasa va chaqirib olish huquqidan 
mahrum qilingan bo'lsa yoki oxirgi daqiqada bu haqda buyruq bergan bo'lsa, 
qaytarib olishni talab qilishi mumkin. Qaytarib olish huquqini oldindan bekor qilib 
bo'lmaydi. Uni amalga oshirishni istisno qilib bo'lmaydi. Muallif foydalanish 
huquqi egasiga tegishli kompensatsiya to'lashi kerak. Kompensatsiya, qaytarib 
olish to'g'risida xabar berilgunga qadar, hech bo'lmaganda foydalanish huquqi 
20
Hans-Peter Hillig (Hrsg.): Urheber- und Verlagsrecht. 12. Auflage. Beck im dtv, München 2008, ISBN 978-3-406-58114-4
 

---

18 
egasi tomonidan qilingan xarajatlarni qoplashi kerak; ammo, allaqachon ishlab 
chiqarilgan foydalanish bilan bog'liq xarajatlar hisobga olinmaydi. Qaytarib olish 
faqat muallif xarajatlarni qoplaganidan yoki kafolat berganidan keyin kuchga 
kiradi. Foydalanish huquqi egasi muallifni qaytarib olish to'g'risida xabar berilgan 
kundan boshlab uch oy ichida xarajatlar to'g'risida xabardor qilishi shart; agar u bu 
vazifani bajarmasa, chaqirib olish ushbu muddatdan keyin kuchga kiradi. Agar 
muallif qaytarib olingandan keyin asarni qayta ishlatmoqchi bo'lsa, u sobiq egasiga 
foydalanish huquqini taklif qilishi shart tegishli foydalanish huquqi oqilona 
shartlarda. 
Fonogramma ishlab chiqarish uchun majburiy litsenziya. 
Agar fonogramma ishlab chiqaruvchisi asarni fonogrammalarda tijorat 
maqsadlarida uzatish, ko'paytirish va tarqatish maqsadida musiqiy asardan 
foydalanish huquqiga ega bo'lsa, muallif uni ushbu qonun qoidalariga muvofiq o'z 
bosh korxonasi yoki qarorgohiga ega bo'lgan boshqa har qanday fonogramma 
ishlab chiqaruvchisiga topshirishi shart. shuningdek, asar paydo bo'lgandan keyin 
ushbu kontentdan oqilona shartlarda foydalanish huquqini berishi kerak; ushbu 
foydalanish huquqi qayta ishlash jamiyati tomonidan qonuniy ravishda amalga 
oshirilgan yoki asar endi muallifning e'tiqodiga mos kelmaydigan holatlarga 
taalluqli emas, shuning uchun u endi asardan foydalanishni talab qila olmaydi va 
shu sababli u ilgari mavjud bo'lgan foydalanish huquqini bekor qildi. 63 tegishli 
ravishda qo'llanilishi kerak. Ijodkor filmni yaratish uchun asardan foydalanishga 
ruxsat berishga majbur emas. O'zining asosiy ofisiga ham, yashash joyiga ham ega 
bo'lmagan fonogramma ishlab chiqaruvchisiga nisbatan, uning asosiy ofisiga yoki 
yashash joyiga ega bo'lgan davlatda, ushbu Qonunning 1-bandiga binoan, U 
fonogramma ishlab chiqaruvchilarga nisbatan majburiyat mavjud, ushbu qonun 
doirasida o'zlarining asosiy ofislari yoki yashash joylariga ega bo'lganlar 
Bundesgesetzblatt federal Adliya va iste'molchilar huquqlarini himoya qilish 
vazirligini xabardor qilgandan so'ng, tegishli huquq beriladi. Yuqoridagi 
qoidalarga muvofiq berilgan foydalanish huquqi faqat ushbu qonun doirasida va 

---

19 
asar fonogrammaga o'tkazilishidan himoyalanmagan davlatlarga eksport qilish 
uchun amal qiladi. Agar muallif boshqa shaxsga asarni fonogrammalarda tijorat 
maqsadlarida uzatish, ko'paytirish va tarqatish uchun tarkib bilan foydalanish 
uchun eksklyuziv huquqni bergan bo'lsa, unda yuqoridagi qoidalar eksklyuziv 
foydalanish huquqi egasi 1-bandda ko'rsatilgan foydalanish huquqini berishga 
majbur bo'lgan taqdirda qo'llaniladi. Musiqiy asar bilan matn sifatida bog'langan 
lingvistik asarga nisbatan, agar fonogramma ishlab chiqaruvchisiga musiqiy asar 
bilan bog'liq bo'lgan lingvistik asarni fonogramma bilan bog'liq bo'lgan 
fonogrammalarda ishlatish, ko'paytirish va tarqatish huquqi berilgan bo'lsa, 
yuqoridagi qoidalar tegishli ravishda qo'llaniladi. Foydalanish huquqini tan olishni 
talab qiladigan da'volarga nisbatan, agar muallif yoki 4-bandga binoan, eksklyuziv 
foydalanish huquqi egalari ushbu qonun doirasida umumiy yurisdiktsiyaga ega 
bo'lmasa, patent idorasi joylashgan sudlar yurisdiktsiyaga ega. Fuqarolik 
protsessual kodeksining 935 va 940-moddalarida ko'rsatilgan talablar qo'llanilmasa 
ham, buyruqlar chiqarilishi mumkin. Agar 1-bandda ko'rsatilgan foydalanish 
huquqi faqat film ishlab chiqarish uchun berilgan bo'lsa, yuqoridagi qoidalar 
qo'llanilmaydi. 
Mehnat yoki xizmat munosabatlarida muallif. 
Ushbu kichik bo'limning qoidalari, agar muallif asarni mehnat yoki xizmat 
munosabatlari bo'yicha o'z majburiyatlariga muvofiq yaratgan bo'lsa, agar mehnat 
yoki xizmat munosabatlarining mazmuni yoki mohiyatidan boshqacha narsa kelib 
chiqmasa ham qo'llaniladi. 
Asarning asl nusxasini begonalashtirish. 
Agar muallif asarning asl nusxasini begonalashtirsa, unda shubha tug'ilsa, u 
sotib oluvchiga undan foydalanish huquqini bermaydi. Tasviriy san'at yoki 
illyustratsiya asarining asl nusxasi egasi, agar u hali nashr etilmagan bo'lsa ham, 
asarni ommaga namoyish etish huquqiga ega, faqat muallif asl nusxasini sotishda 
uni to'g'ridan-to'g'ri chiqarib tashlagan hollar bundan mustasno. 
Fransiya davlatida mualliflik shartnomasi. 

---

20 
Qonunga ko’ra kelajakda yaratiladigan asarlarning o’tkazilishi haqiqiy 
emas. Har qanday yaratilgan asardan foydalanish, o’zgartirish yoki tasarruf qilish 
uchun tuzilgan shartnomalar yozma shaklda bo’lishi kerak.
21
Mualliflik huquqining 
o'tkazilishi, berilgan huquqlarning har biri uning hajmi va maqsadi, joyi va 
davomiyligi bo'yicha berilgan huquqlarning amal qilish doirasini berish va 
chegaralash aktida alohida eslatib o'tilishi sharti bilan belgilanadi. Maxsus holatlar 
talab qilganda, shartnoma Telegramma almashinuvi orqali qonuniy ravishda 
tuzilishi mumkin, agar berilgan huquqlarning doirasi 131-3 moddaning birinchi 
xatboshisi shartlariga muvofiq chegaralangan bo'lsa. Audiovizual moslashuv 
huquqlarining imtiyozlari bosma asarning haqiqiy nashr etilishi bilan bog'liq 
shartnomadan alohida hujjat uchun yozma shartnomaning predmeti bo'lishi kerak. 
Sessiya benefitsiari ushbu shartnoma bo'yicha kasbning urf-odatlariga muvofiq 
berilgan huquqlardan foydalanishga intilish va muallifga moslashish holatida 
olingan daromadga mutanosib ravishda haq to'lash majburiyatini oladi. Davlat 
xizmatining vazifasini bajarish uchun zarur bo'lgan darajada, qonun davlat 
xizmatchisi tomonidan o'z vazifalarini bajarishda yoki unga muvofiq yaratilgan 
asardan foydalanish olingan ko'rsatmalar tashkil etilgan paytdan boshlab davlatga 
qonun bilan topshiriladi. Birinchi xatboshida ko'rsatilgan asardan tijorat 
maqsadlarida foydalanish uchun davlat agent oldida hech qanday majburiyatlarga 
ega emas. Ushbu qoida tadqiqot faoliyatida qo'llanilmaydi. ilmiy-texnik 
xususiyatga ega davlat muassasasi yoki ilmiy, madaniy va kasbiy xususiyatga ega 
davlat muassasasi ilmiy xodimi, agar ushbu faoliyat intellektual mulk bilan 
shug'ullanadigan kompaniyalardan biri bilan shartnoma mavzusi bo'lsa. Yuqorida 
yozilgan qoidalari hududiy organlarga, davlat idoralariga va davlat idoralariga, 
ma'muriy xarakterga, yuridik shaxsga ega bo'lgan mustaqil ma'muriy organlarga va 
Frantsiya banki o'z agentlari tomonidan o'z vazifalarini bajarishda yoki olingan 
ko'rsatmalarga muvofiq yaratilgan asarlarga nisbatan.
21
Code de la propriété intellectuelle - France: 01.07.1992

---

21 
Davlat Kengashining dekreti 131-3-1 va 131-3-2 moddalarini qo'llash 
tartibini belgilaydi. U, xususan, asar muallifi bo'lgan agent ishlab chiqarilgan 
mahsulotlarga qiziqishi mumkin bo'lgan shartlarni belgilaydi. Foydalanish 
huquqining vorisi bo'lgan jamoat arbobi ushbu asardan notijorat maqsadlarda 
foydalanish yoki tijorat maqsadlarida foydalanish afzalliklarini bekor qilganida, 
uning ekspluatatsiyasi.ushbu moddaning oxirgi xatboshisining oxirgi jumlasida 
nazarda tutilgan 131-3-1.
22
Muallif o'z asariga bo'lgan huquqlarini to'liq yoki qisman o’tkazishi 
mumkin. Unda afzalliklar bo'lishi kerak muallif sotish yoki ekspluatatsiya 
daromadlarida mutanosib ravishda ishtirok etadi. Shu bilan birga, muallifga 
to'lanadigan haq quyidagi hollarda bir vaqtning o'zida olinishi mumkin: 

Proportsional ishtirokni hisoblash uchun asosni deyarli aniqlash 
mumkin emas; 

Ishtirok etishni nazorat qilish vositalari mavjud emas 

Hisob-kitob va nazorat operatsiyalari xarajatlari erishilgan 
natijalarga mutanosib bo'lmaydi; 

Ishning tabiati yoki shartlari intellektual mulk qoidasini, 
mutanosib mukofotni qo'llashni imkonsiz qiladi, ya'ni muallifning hissasi 
asarni intellektual yaratish asosining elementlaridan biri emas, ya'ni asardan 
foydalanish faqat bitta xususiyatga ega bo'lishi kerak amaldagi ob'ektga 
nisbatan aksessuar; 

Dasturiy ta'minotga bo'lgan huquqlar o'tkazilgan taqdirda; 

Intellektual mulk Kodeksida nazarda tutilgan boshqa hollarda. 
Shuningdek, tomonlar o'rtasida, muallifning iltimosiga binoan, 
tomonlar tomonidan belgilanadigan davrlar uchun amaldagi belgilangan stavka 
shartnomasidan kelib chiqadigan huquqlarni o'zgartirish qonuniydir. 
Foydalanish huquqi berilgan taqdirda, muallifga zarar yetkazilganligi yoki 
ish natijalarini yetarlicha bashorat qilmaganligi sababli yetti o'n ikkidan ortiq zarar 
22
Code de la propriété intellectuelle - France: 01.07.1992

---

22 
yetkazilgan bo'lsa, bu qayta ko'rib chiqishga olib kelishi mumkin. Ushbu ariza 
faqat ish belgilangan stavka uchun mukofot uchun topshirilgan taqdirdagina 
topshirilishi mumkin. Zarar, zarar etkazilganligini e'lon qilgan muallifning 
intellektual mulk asarlaridan butun foydalanishni hisobga olgan holda baholanadi. 
Ishdan oldindan aytib bo'lmaydigan shaklda foydalanish huquqini berishga 
qaratilgan yoki shartnoma tuzilgan sanada ko'zda tutilmagan imtiyoz to'g'risidagi 
Nizom aniq bo'lishi va foydada tegishli ishtirok etishni ta'minlashi kerak.
Qisman imtiyoz berilgan taqdirda, da'vogar berilgan huquqlarni amalga 
oshirishda muallifni almashtiradi, qisman imtiyoz berilgan taqdirda muallif shartlar 
bilan almashtiriladi, shartnomada nazarda tutilgan cheklovlar va amal qilish 
muddati va hisobot uchun javobgarlik. Ushbu Kodeksning 112-2-moddasida 
belgilangan o'z asarlarini topshirish, ulardan foydalanish yoki ulardan foydalanish 
imkoniyati uchun so'nggi uch yil ichida ularga to'lanadigan royalti va mukofotlarni 
to'lash maqsadida mualliflar, bastakorlar va rassomlar ushbu Kodeksning 4 da 
nazarda tutilgan imtiyozlardan foydalanadilar.
Shartnomada ishlab chiqaruvchining 331-5-moddada nazarda tutilgan 
texnik choralarga, shuningdek 331-11-moddada nazarda tutilgan elektron 
shakldagi ma'lumotlarga murojaat qilish huquqi ko'rsatilgan. har bir foydalanish 
usuli uchun maqsadlar, shuningdek, muallif ushbu texnik chora-tadbirlar yoki 
ma'lumotlarning asosiy xususiyatlariga kirish huquqiga ega bo'lishi mumkin 
bo'lgan shartlar elektron, ishlab chiqaruvchi aslida asarning ishlashini ta'minlash 
uchun foydalanadi. 
Ba'zi shartnomalarning maxsus qoidalari.
Nashriyot shartnomasi - bu intellektual asar muallifi yoki uning vorislari 
ma'lum shartlar asosida noshir deb nomlangan shaxsga asarning ko'p sonli 
nusxalarini ishlab chiqarish yoki buyurtma qilish yoki uni nashr etish va 
tarqatilishini ta'minlash uchun o'z mablag'lari hisobidan raqamli ravishda sotish 
huquqini beradigan shartnoma. 132-1-moddaga ko’ra shartnoma muallif nomidan 
tuzilsa nashriyot shartnomasi emas. Bunday shartnomaga binoan muallif yoki 

---

23 
uning vorislari nashriyotga shartnomada belgilangan miqdordagi, shakldagi va 
ifoda usullariga muvofiq, asarning nusxalarini yoki uni amalga oshirganligi yoki 
uni raqamli va raqamli shaklda amalga oshirish uchun buyurtma berganligi uchun 
kelishilgan haq to'laydilar.uning nashr etilishi va tarqatilishini ta'minlash. Ushbu 
shartnoma Konventsiya, fuqarolik kodeksining 1787-moddalari va undan keyingi 
moddalarining urf-odatlari va qoidalari bilan tartibga solinadigan ob'ektni ijaraga 
olishdir. 132-1-moddasiga ko’ra yarim hisob shartnomasi bo'yicha nashriyot 
shartnomasi emas. Bunday shartnomaga ko'ra, muallif yoki uning vorislari 
nashriyotga o'z hisobidan va ko'p miqdorda asarning nusxalarini ishlab chiqarishni 
yoki uni raqamli shaklda va shartnomada belgilangan ifoda usullariga muvofiq 
ishlab chiqarishni yoki buyurtma qilishni va uning nashr etilishini ta'minlashni 
topshiradilar va operatsion foyda va operatsion zararni belgilangan nisbatda 
bo'lishish bo'yicha o'zaro majburiyat asosida tarqatishadi. Ushbu shartnoma 
aktsiyadorlik jamiyatida qo’llaniladi. 1871 yilgi moddalarda va fuqarolik 
kodeksining keyingi moddalarida nazarda tutilgan qoidalarni hisobga olgan holda, 
u Konventsiya va urf-odatlar bilan tartibga solinadi. Muallif nashriyotga o'zining 
kelajakdagi asarlarini aniq belgilangan janrlarda nashr etish huquqini berish 
majburiyatini olgan qoida qonuniydir.
23
Ushbu huquq har bir janr uchun birinchi 
asar uchun tuzilgan nashriyot shartnomasi imzolangan kundan boshlab beshta 
yangi asar yoki o'sha kundan boshlab besh yil ichida yaratilgan muallifning asari 
bilan cheklangan. Nashriyot muallifga har bir yakuniy qo'lyozma topshirilgan 
kundan boshlab uch oy ichida o'z qarori to'g'risida yozma ravishda xabar berish 
orqali o'zi tan olgan huquqdan foydalanishi kerak. Agar imtiyozli noshir muallif 
tomonidan shartnomada belgilangan janrda taqdim etilgan ikkita yangi asarni 
ketma-ket rad etsa, muallif darhol va qonuniy ravishda ushbu janrda yaratgan 
kelajakdagi asarlariga nisbatan erkinligini qaytarib olishi mumkin. Ammo, agar u 
kelajakdagi ishlarini birinchi noshirning avanslari hisobiga olgan bo'lsa, u avval 
ularni qaytarib berishi kerak. Shartnoma operatsion daromadga mutanosib bo'lgan 
23
Code de la propriété intellectuelle - France: 01.07.1992

---

24 
mukofotni yoki 131-4 va 132-6 moddalarida nazarda tutilgan hollarda bir martalik 
mukofotni nazarda tutishi mumkin. Kitob do'koniga kelsak, muallifning mukofoti 
quyidagi hollarda muallifning rasmiy roziligi bilan birinchi nashr uchun bir 
martalik mukofot mavzusi bo'lishi mumkin: 

Ilmiy yoki texnik ishlar; 

Antologiyalar va entsiklopediyalar; 

Muqaddimalar, izohlar, kirish, taqdimotlar; 

Asar uchun rasmlar; 

Cheklangan nashrdagi hashamatli nashr; 

Ibodat kitoblari; 

Tarjima uchun tarjimonning iltimosiga binoan; 

Arzon narxlarda mashhur nashrlar; 

Bolalar uchun arzon albomlar. 
Chet elda ro'yxatdan o'tgan jismoniy yoki yuridik shaxsga yoki 
kompaniyaga huquqlarni o'tkazish uchun bir martalik mukofot ham to'lanishi 
mumkin. Gazetalarda va har qanday tartibdagi davriy to'plamlarda, shuningdek 
axborot agentliklarida nashr etilgan ruh asarlariga kelsak, ish yoki xizmatlarni 
ijaraga berish shartnomasi bilan axborot biznesi bilan bog'liq muallifning ish haqi 
ham belgilangan miqdorda belgilanishi mumkin. Muallifning shaxsiy yozma 
roziligi majburiydir. Voyaga etmaganlar va vasiylikka olingan voyaga etmaganlar 
tomonidan tuzilgan shartnomalarni tartibga soluvchi qoidalarga zarar etkazmasdan, 
agar muallif qonuniy layoqatsiz bo'lsa ham, agar ikkinchisi jismonan roziligini 
bera olmasa, rozilik talab qilinadi. Agar nashriyot shartnomasi muallifning 
vorislari 
tomonidan 
imzolangan 
bo'lsa, 
oldingi 
xatboshining 
qoidalari 
qo'llanilmaydi. Muallif nashriyotga berilgan huquqning tinch va agar boshqacha 
kelishilmagan bo'lsa, eksklyuziv amalga oshirilishini kafolatlashi kerak. U ushbu 
huquqni amalga oshirishi va unga etkazilishi mumkin bo'lgan har qanday 
tajovuzlardan himoya qilishi shart. Muallif nashriyotga asarning nusxalarini 
yaratish va tarqatish yoki asarni raqamli shaklda amalga oshirish imkoniyatini 

---

25 
berishi kerak. U nashriyotga shartnomada nazarda tutilgan muddat ichida asarni 
raqamli shaklda ishlab chiqarish yoki amalga oshirishga imkon beradigan shaklda 
nashr etish ob'ektini topshirishi kerak. Agar boshqacha kelishilmagan yoki texnik 
jihatdan imkonsiz bo'lsa, muallif tomonidan taqdim etilgan nashr ob'ekti uning 
mulki bo'lib qoladi. Nashriyot ishlab chiqarish yoki raqamli shaklda amalga 
oshirilgandan keyin bir yil ichida buning uchun javobgardir. Nashriyot 
shartnomasida birinchi tirajni tashkil etuvchi nusxalarning minimal soni 
ko'rsatilishi kerak. Biroq, bu majburiyat noshir tomonidan kafolatlangan minimal 
mualliflik huquqini beruvchi shartnomalarga taalluqli emas. Noshir shartnomada 
nazarda tutilgan shartlarga, shaklga va ifoda usullariga muvofiq ishlab chiqarish 
yoki sotishni raqamli shaklda bajarishi yoki topshirishi shart. U muallifning yozma 
ruxsatisiz asarga hech qanday o'zgartirish kirita olmaydi. Agar boshqacha 
kelishilmagan bo'lsa, u raqamli shaklda bajarilgan har bir nusxada yoki asarda 
muallifning ismi, taxallusi yoki savdo belgisini ko'rsatishi kerak. Maxsus kelishuv 
bo'lmagan taqdirda, nashriyot professional an'analar tomonidan belgilangan 
muddat ichida tahrirlashni amalga oshirishi kerak. Muddatli shartnoma tuzilgan 
taqdirda, merosxo'rning huquqlari muddatidan keyin oldindan ogohlantirmasdan 
bekor qilinadi. Biroq, noshir ushbu muddat tugaganidan keyin uch yil ichida 
omborda qolgan nusxalarni odatdagi narxda sotishni amalga oshirishi mumkin, 
agar muallif ushbu nusxalarni mutaxassislar tomonidan o'rnatilgan narxda sotib 
olishni afzal ko'rmasa, bu huquq birinchi marta tan olinmasa, noshir muallifga 
ruxsat bermaydi o'ttiz oy ichida yangi nashrni taqdim etish kerak. Noshir asarning 
doimiy va uzluksiz ishlashini va kasbning urf-odatlariga muvofiq tijorat 
maqsadlarida tarqatilishini ta'minlashi shart. 
Nashriyot javobgarligi. 
Muallif, agar shartnomada ko'zda tutilgan maxsus shartlar nazarda 
tutilmagan bo'lsa, yiliga kamida bir marta nashriyotdan hisobot davrida chiqarilgan 
nusxalar sonini, tirajlarning sanasi va ahamiyatini, shuningdek omborda mavjud 
bo'lgan nusxalar sonini ko'rsatadigan hisobotni taqdim etishni talab qilishi mumkin. 

---

26 
Agar urf-odatlar yoki kelishuvlarda boshqacha tartib nazarda tutilmagan bo'lsa, 
ushbu hisobotda noshir tomonidan sotilgan nusxalar soni, foydalanish uchun 
yaroqsiz yoki favqulodda vaziyatlar yoki fors-major holatlari natijasida yo'q 
qilingan nusxalar soni va muallifga to'lanadigan yoki to'lanadigan royalti miqdori 
ham ko'rsatilishi kerak. Nashriyot muallifga o'z hisoblarining to'g'riligini aniqlash 
uchun zarur bo'lgan barcha asoslarni taqdim etishi shart. Agar noshir kerakli 
asoslarni keltirmasa, sudya uni majbur qilish huquqiga ega. Nashriyotni sud 
tartibida saqlash yoki tiklash tartibi shartnomani bekor qilishga olib kelmaydi. 
Faoliyat tijorat kodeksining 621-22-moddalari va undan keyingi moddalariga 
muvofiq davom etganda, noshirning muallif oldidagi barcha majburiyatlari 
bajarilishi kerak. 621-83-moddalarga va yuqorida aytib o'tilgan tijorat kodeksining 
keyingi moddalariga muvofiq nashriyot biznesi topshirilgan taqdirda, xaridor 
zestentning majburiyatlari uchun javobgardir. Agar kompaniya faoliyati uch oydan 
ko'proq vaqt davomida to'xtatilgan bo'lsa yoki sud tugatilishi e'lon qilingan bo'lsa, 
muallif shartnomani bekor qilishni talab qilishi mumkin. Tugatuvchi yuqorida 
aytib o'tilgan tijorat kodeksining 622-17 va 622-18-moddalarida nazarda tutilgan 
shartlarga muvofiq ishlab chiqarilgan nusxalarini sotishni yoki sotishni davom 
ettirishi mumkin, faqat muallif qabul qilinganligini tasdiqlashni so'rab, ro'yxatdan 
o'tgan xat bilan o'z niyati to'g'risida xabardor qilinganidan ikki hafta o'tgach. 
Muallif barcha yoki ba'zi nusxalarga ustunlik qiladi. Agar kelishuv bo'lmasa, sotib 
olish narxi ekspertiza yo'li bilan aniqlanadi. Nashriyotchi muallifning ruxsatini 
olmasdan, tijorat faoliyatidan qat'i nazar, nashriyot shartnomasining foydasini 
uchinchi shaxslarga bepul yoki haq evaziga yoki kompaniyada ishtirok etish orqali 
o'tkaza olmaydi. Savdo fondi begonalashtirilgan taqdirda, agar u muallifning 
moddiy yoki ma'naviy manfaatlarini jiddiy ravishda xavf ostiga qo'yishi mumkin 
bo'lsa, ikkinchisi shartnomani bekor qilish orqali ham pulni qaytarib olish 
huquqiga ega. Nashriyot biznesi birgalikda boshqariladigan yoki bo'linmas 
bo'linmaga bog'liq bo'lgan hollarda, tugatish yoki bo'linish natijasida fondni sobiq 

---

27 
sheriklardan biriga yoki hammuassislaridan biriga o'tkazish hech qanday holatda 
imtiyoz deb hisoblanmaydi. 
Nashriyot shartnomasi umumiy qonun hujjatlarida, ushbu kichik bo'limning 
oldingi moddalarida yoki 2-kichik bo'limning moddalarida nazarda tutilgan 
holatlarga zarar etkazmasdan bekor qilinadi, agar:
1. noshir nusxalarini butunlay yo'q qilishga kirishadi;
2. noshir, muallifning iltimosiga binoan, unga munosib muddat bergan, 
asarni nashr etishni boshlamagan yoki agar u tugagan bo'lsa, uni qayta nashr 
etishni boshlamagan.
Bunday holda, tugatish qonun bilan amalga oshiriladi. Agar nashriyotga 
yuborilgan nusxalarni etkazib berish bo'yicha ikkita so'rov uch oy ichida 
qondirilmasa, nashr sotilgan deb hisoblanadi.Muallif vafot etgan taqdirda, agar 
asar tugallanmagan bo'lsa, noshir va muallifning vorislari o'rtasida kelishuv 
bo'lmasa, asarning tugallanmagan qismiga nisbatan shartnoma bekor qilinadi. 
Kitobni nashr etishda qo'llaniladigan maxsus qoidalar. 
Agar nashriyot shartnomasining maqsadi kitobni bosma va raqamli shaklda 
nashr etish bo'lsa, raqamli foydalanish huquqlarini berish bilan bog'liq shartlar 
shartnomaning alohida qismida belgilanadi, bu esa ushbu huquqlarning berilishini 
deyarli bekor qiladi. Nashriyot bosma yoki raqamli shaklda tahrirlangan kitobning 
doimiy va keyinchalik ishlashini ta'minlashi shart. Bosma shaklda foydalanish 
huquqini topshirish qonun bilan bekor qilinadi, agar muallif qabul qilinganligi 
to'g'risida xabarnoma so'rab ro'yxatdan o'tgan xat bilan yuborilgan bo'lsa, noshir 
qabul qilingan kundan boshlab olti oy ichida mualliflik huquqi bo'yicha o'z 
majburiyatlarini ushbu sifatda bajarmasa. Ushbu bekor qilish nashriyot 
shartnomasining kitobdan foydalanish huquqlarini raqamli shaklda o'tkazish bilan 
bog'liq alohida qismiga ta'sir qilmaydi. Foydalanish huquqini raqamli shaklda 
o'tkazish qonun bilan bekor qilinadi, agar muallif qabul qilinganligi to'g'risida 
xabarnoma 
so'rab 
ro'yxatdan 
o'tgan 
xat 
bilan 
yuborilgan 
oldindan 
ogohlantirgandan so'ng, noshir ushbu topshiriqdan keyin olti oy ichida noshir 

---

28 
tomonidan unga yuklangan majburiyatlarni bajarmasa. buning uchun javobgarlik. 
Ushbu bekor qilish faqat nashriyot shartnomasining kitobdan foydalanish 
huquqlarini raqamli shaklda o'tkazish bilan bog'liq alohida qismiga nisbatan 
qo'llaniladi. II va III qismlarda nazarda tutilgan bekor qilishlar 131-3-moddalarda 
nazarda tutilgan audiovizual moslashuv shartnomalariga ta'sir qilmaydi.
24
Nashriyotchi har bir kitob uchun muallifga o'z mukofotini hisoblash 
to'g'risida aniq va oshkora xabar berishi shart. Shu maqsadda noshir muallifga 
elektron aloqa orqali yuboradi yoki uning ixtiyorida bo'ladi; hisob-fakturalar 
to'g'risidagi hisobot:
1)
kitob bosma shaklda nashr etilganda, moliya yili davomida chiqarilgan 
nusxalar soni, moliya yilining boshida va oxirida omborda mavjud bo'lgan 
nusxalar soni, noshir tomonidan sotilgan nusxalar soni, mualliflik huquqi bilan 
himoyalanmagan va moliya yili davomida yo'q qilingan nusxalar soni;
2)
kitob raqamli shaklda nashr etilganda, bitta sotishdan tushgan daromad 
va kitobdan foydalanishning boshqa har bir usuli;
3)
barcha holatlarda moliyaviy yil davomida qilingan huquqlarning 
imtiyozlari ro'yxati, muallifga tegishli yoki to'lanadigan tegishli to'lovlar miqdori, 
shuningdek nashriyot shartnomasida nazarda tutilgan turli xil mukofotlarning 
miqdori va stavkalari.
Ushbu hisob-kitob hisobotining ma'lum bir qismi daftarni raqamli shaklda 
saqlashga bag'ishlangan. Hisobot yiliga kamida bir marta shartnomada ko'rsatilgan 
sanada yoki sana ko'rsatilmagan bo'lsa, hisobot tuzilganidan keyin olti oydan 
kechiktirmay amalga oshiriladi. II.- Agar noshir hisobot berish majburiyatini 
birinchisida belgilangan shartlar va muddatlarga muvofiq bajarmagan bo'lsa, 
muallif noshirga bu haqda xabar berish uchun olti oy vaqt oladi.Agar ushbu 
bildirishnoma uch oy ichida kuchga kirmasa, shartnoma qonun bilan bekor qilinadi. 
III.- Agar noshir ketma-ket ikki moliyaviy yil davomida hisobot berish 
majburiyatini faqat muallifning iltimosiga binoan bajargan bo'lsa, shartnoma 
24
Code de la propriété intellectuelle - France: 01.07.1992

---

29 
ikkinchi so'rovdan uch oy o'tgach qonun bilan bekor qilinadi. IV.- Noshir, hatto 
muallifning so'rovi bo'lmagan taqdirda ham, hisobot berish bo'yicha qonuniy va 
shartnomaviy majburiyatlariga rioya qilishi shart. Noshir, agar 132-17-8-moddada 
ko'rsatilgan majburiy bo'lib qolgan shartnomada boshqacha qoida nazarda 
tutilmagan bo'lsa, hisob-kitob hisobotini olganidan keyin olti oydan kechiktirmay 
to'lovlarni to'lashni boshlaydi. Agar noshir ushbu moddaning birinchi xatboshisida 
belgilangan muddatlarda royalti to'lash majburiyatini bajarmagan bo'lsa, muallif 
noshirga bu haqda xabar berish uchun o'n ikki oyga ega. Agar ushbu bildirishnoma 
uch oy ichida kuchga kirmasa, shartnoma qonun bilan bekor qilinadi. Nashriyot 
shartnomasi muallif yoki noshirning tashabbusi bilan bekor qilinadi, agar asar 
nashr etilgan kundan boshlab to'rt yillik muddatdan oshib ketgan ketma-ket ikki yil 
ichida hisob hisobotlarida bir yildan to'rt yilgacha kompensatsiya sifatida to'langan 
yoki hisoblangan huquqlar topilmasa.quyidagilardan biriga nisbatan amal qiladi: 1) 
kitobni to'liq bosma shaklda bitta sotish, faqat obunachilar yoki obunachilar uchun 
mo'ljallangan tarqatish tizimlari orqali sotishdan tashqari; 2) kitob birligini raqamli 
shaklda to'liq sotish yoki to'lash; 3) asosan ushbu ta'minot modeliga asoslangan 
nashriyot sektorlari uchun pullik raqamli kitob maslahati to'liq mavjud; 4) 
kitobning bosma yoki raqamli to'liq tarjimalari. Shartnomani bekor qilish 
to'g'risida boshqa tomon ro'yxatdan o'tgan xat orqali xabar qilinadi, u noshir 
tomonidan hisob hisobotini yuborish yoki elektron aloqa usuli yordamida 
muallifga taqdim etish muddati tugagan kundan boshlab o'n ikki oy ichida qabul 
qilinganligi to'g'risida xabar berishni so'raydi. Tugatish uchun qo'llaniladigan 
ogohlantirish muddati uch oy. Xabar berish muddati tugagandan so'ng, shartnoma 
qonun bilan bekor qilinadi. I qoidalar 132-17-8-moddada ko'rsatilgan majburiy 
bo'lib qolgan shartnomada belgilangan kitobning muayyan ish sharoitlariga 
taalluqli emas. 
Kitobni raqamli shaklda nashr etish bilan bog'liq maxsus qoidalar. 
Nashriyot kitobni 132-17-8-moddada ko'rsatilgan majburiy bo'lgan 
shartnomada belgilangan shartlar asosida raqamli shaklda nashr etadi.Agar noshir 

---

30 
ushbu dasturni amalga oshirmagan bo'lsa, foydalanish huquqini raqamli ravishda 
o'tkazish qonun bilan to'xtatiladi. 
Nashriyot shartnomasi muallifga raqamli shaklda nashr etilgan kitobni 
sotish va tarqatishdan olingan barcha daromadlar uchun adolatli va teng haq 
to'lashni kafolatlaydi.
25
Yagona sotish holatida, muallif foydasiga tushumning 
mutanosib ulushi soliqlarni hisobga olmagan holda aholiga sotish narxi asosida 
hisoblanadi. Nashriyot tomonidan nashrni raqamli shaklda ishlatish uchun amalga 
oshirilgan biznes modeli to'liq yoki qisman reklama yoki kitob bilan bilvosita 
bog'liq bo'lgan boshqa daromadlarga asoslangan hollarda, muallif ushbu sifatda 
mukofotlanishi kerak. Belgilangan to'lovdan foydalanishning nazarda tutilgan 
holatlarida, ikkinchisi muallifga raqamli foydalanish uchun barcha huquqlarini va 
kitobdan raqamli foydalanishning barcha usullarini berish evaziga to'lanishi 
mumkin emas. 131-4-moddalarning 4-qismida ko'rsatilgan yordamchi yoki 
ahamiyatsiz xarakterdagi badallar holatlarida bunday imtiyoz mumkin. Paket faqat 
ma'lum bir operatsiya uchun asoslanishi mumkin va paketdan foydalanishga imkon 
beradigan har qanday yangi operatsiya uni qayta ko'rib chiqish bilan birga keladi. 
Nashriyot shartnomasida kitobdan foydalanish huquqlarini raqamli shaklda 
o'tkazishning iqtisodiy shartlarini qayta ko'rib chiqish to'g'risidagi band mavjud. 
Professional tashkilotlar o'rtasidagi kelishuv. 
Kitob sektori mualliflari va noshirlari vakili bo'lgan professional 
tashkilotlar II bo'limda ko'rsatilgan barcha qoidalarni o'z ichiga olgan shartnoma 
tuzganda, ushbu bitim ushbu sohadagi barcha mualliflar va noshirlar uchun 
majburiy bo'lishi mumkin. madaniyat vazirining buyrug'i bilan II Ushbu shartnoma 
qoidalarni qo'llash shartlarini belgilaydi: 
1)
kitobning raqamli nashridan foydalanish huquqlarini o'tkazish shartlari 
bilan bog'liq;
2)
132-11-moddaning ikkinchi xatboshisi, ular kitobni raqamli shaklda 
nashr etishga nisbatan qo'llanilganda;
25
Stéphanie Choisy. Le domaine public en droit d'auteur. — Paris: Litec, 2002. — 289 с. — ISBN 2-7111-3410-5
 

---

31 
3)
132-17-2-moddalari, doimiy foydalanish bilan bog'liq, so'ngra kitob 
bosma va raqamli nashr etilishi;
4)
132-17-3-moddalari, hisobot bilan bog'liq, bunday hisobot shaklini, 
mualliflik huquqini to'lash uchun qo'llaniladigan qoidalarni, shuningdek ularni 
oshkor qilish usullarini aniqlashtirish maqsadi;
5)
kitob nashr etish shartnomasini bekor qilishning muayyan shartlaridan 
chetga chiqish bilan bog'liq 132-17-4-moddalarning II moddasi; 
6)
kitobni raqamli shaklda nashr etish bilan bog'liq 132-17-5-moddalari;
7)
132-17 6-moddalari, muallifning marketing uchun mukofotini hisoblash 
va raqamli nashr etilgan kitobni tarqatish bilan bog'liq, agar birlik uchun sotish 
narxi bo'lmasa;
8)
132-17-7-moddalari, kitobdan raqamli shaklda foydalanish huquqini 
berishning iqtisodiy shartlarini qayta ko'rib chiqish , xususan, bunday qayta ko'rib 
chiqish chastotasi, uning maqsadi va rejimi, shuningdek nizolarni hal qilish 
shartlari;
9)
132-17-3-1 moddalari, bojlarni to'lash muddati va ushbu muddatdan 
shartnomaviy chetga chiqish bilan bog'liq.
26
III Bo'limga muvofiq majburiy kuchga ega bo 'lgan bitim mavjud bo' 
lmagan taqdirda, ikkinchisida ko 'rsatilgan qo' llash shartlari Davlat kengashi 
dekreti bilan belgilanadi. Ushbu farmon chiqarilgandan keyin shartnoma 
tuzilganda, uning qoidalari kitob sanoatining barcha mualliflari va noshirlari uchun 
shartnomani majburiy qiladigan qaror kuchga kirgan kundan boshlab amal qilishni 
to'xtatadi.Madaniyat masalalari bo'yicha mas'ul madaniyat vaziri amaldagi yoki 
huquqiy sharoitlarning o'zgarishi yoki jamoat manfaatlari sababli kitob sanoatining 
barcha mualliflari va noshirlari uchun shartnomaning majburiy xususiyatini bekor 
qilishi mumkin. 
Vakillik shartnomasi. 
26
Code de la propriété intellectuelle - France: 01.07.1992

---

32 
Vakillik shartnomasi - bu ma'naviy asar muallifi va uning vorislari 
jismoniy yoki yuridik shaxsga ushbu asarni ular belgilagan shartlar asosida taqdim 
etishga ruxsat beradigan shartnoma. Vakillik to'g'risidagi umumiy shartnoma 
shartnoma deb ataladi, unga ko'ra professional mualliflik tashkiloti spektakl 
ijrochisiga shartnoma muddati davomida ushbu tashkilot repertuarini tashkil 
etuvchi joriy yoki kelajakdagi asarlarni taqdim etish huquqini beradi. muallif yoki 
uning vorislari tomonidan belgilangan shartlar asosida.Oldingi xatboshida nazarda 
tutilgan hollarda, 131-1-modda qoidalaridan chetga chiqish mumkin. Vakillik 
shartnomasi cheklangan muddatga yoki ma'lum miqdordagi jamoatchilik xabarlari 
uchun tuziladi. Agar eksklyuziv huquqlar aniq belgilanmagan bo'lsa, u shou 
tashkilotchisiga ekspluatatsiya monopoliyasini bermaydi. Dramaturg tomonidan 
berilgan eksklyuziv huquqlarning amal qilish muddati besh yildan oshmasligi 
kerak; ketma-ket ikki yil davomida spektakllardagi tanaffus uni qonun bilan bekor 
qiladi. Shou tashkilotchisi o'z shartnomasi bo'yicha daromadni muallif yoki uning 
vakilining rasmiy yozma roziligisiz o'tkaza olmaydi.
Agar boshqacha ko'rsatilmagan bo'lsa: 
1) asarni simsiz uzatish uchun ruxsatnoma ushbu eshittirishning kabel 
orqali tarqatilishini o'z ichiga olmaydi, agar u ushbu ruxsatni olgan tashkilot 
tomonidan bir vaqtning o'zida va to'liq hajmda amalga oshirilmasa va shartnomada 
nazarda tutilgan geografik zonani kengaytirmasa;
2) asarni televizorda namoyish etish uchun ruxsatnoma bu asarni jamoat 
uchun ochiq bo'lgan joyda televizorda namoyish etish uchun ruxsat emas; 
3) asarni simsiz efirga uzatish uchun ruxsatnoma uning sun'iy yo'ldoshga 
uzatilishini o'z ichiga olmaydi , bu esa ushbu asarni uchinchi tomon tashkilotlari 
orqali qabul qilishga imkon beradi, agar shartnoma bo'yicha mualliflar yoki 
ularning vorislari ushbu tashkilotlarga asarni jamoatchilikka tarqatish huquqini 
bermagan bo'lsa; bu holda mualliflik huquqi tashkiloti asarni efirga uzatishga 
ruxsat berishi kerak nashr har qanday mukofotni to'lashdan ozod qilinadi; 

---

33 
4) asarni simsiz efirga uzatish uchun ruxsatnoma ushbu teleko'rsatuvni 
notijorat maqsadlarda, ko'p qavatli uylar uchun ichki tarmoqlar yoki ularning 
egalari yoki egalari tomonidan o'rnatilgan uy-joy uchun mo'ljallangan ko'p qavatli 
uylar guruhlari orqali tarqatishni o'z ichiga oladi. yoki ularning ishonchli vakillari 
orqali, faqat Internetga ulanishga ruxsat berish. xuddi shu turar-joy binolaridagi 
yoki ko'p xonadonli turar-joy binolaridagi har bir turar-joy maydoni odatda ushbu 
hududda qabul qilinadigan jamoaviy eshittirishlarni qabul qilish moslamalari 
uchun turar joy sifatida ishlatiladi. 
1997 yil 27 martdagi 97-283-sonli qonun kuchga kirgan kundan boshlab, 
Evropa hamjamiyatiga a'zo davlatdan televizorda namoyish etilayotgan asarning 
milliy hududida bir vaqtning o'zida, to'liq va o'zgarishsiz kabel orqali qayta 
uzatishga ruxsat berish huquqi berilmaydi. bu faqat jamoaviy boshqaruv organi 
tomonidan amalga oshiriladi. Agar ushbu organ III kitobning II sarlavhasi bilan 
tartibga solinadigan bo'lsa, u shu maqsadda madaniyat vaziri tomonidan 
tasdiqlanishi kerak.
27
Agar mualliflik huquqi egasi ushbu organlardan birini 
boshqarishni hali topshirmagan bo'lsa, u uni amalga oshirishni buyurgan kishini 
tayinlaydi. U ushbu tayinlash to'g'risida rad eta olmaydigan organga yozma 
ravishda xabar beradi. Asarni milliy hududda teleko'rsatuvga ruxsat beruvchi 
shartnomada Yevropa hamjamiyatiga a'zo davlatlarda bir vaqtning o'zida, to'liq va 
o'zgarishsiz kabel orqali qayta uzatishga ruxsat berish huquqini amalga oshirish 
vazifasi yuklangan organ ko'rsatilgan. Birinchi xatboshida ko ' zda tutilgan 
ruxsatnoma: 
1)
tashkilot rahbarlarining kasbiy malakasi va ular birinchi xatboshida 
belgilangan huquqlarning tiklanishini ta'minlash va ularning qo'llanmasidan 
foydalanish uchun foydalanishi mumkin bo'lgan vositalar;
2)
ularning repertuarining ahamiyati; 
27
Code de la propriété intellectuelle - France: 01.07.1992

---

34 
3)
III kitobning II sarlavhasi qoidalari bilan ularga Yuklangan 
majburiyatlarga muvofiqligi. Davlat Kengashining qarori litsenziyani berish va 
bekor qilish shartlarini belgilaydi.
Shuningdek, u ikkinchi xatboshida nazarda tutilgan hollarda, takrorlash 
huquqini boshqarish uchun mas'ul bo'lgan organni tayinlash shartlarini belgilaydi. 
[7,55] Ushbu qoidadan istisno tariqasida, mualliflik huquqi egasi uni audiovizual 
aloqa kompaniyasiga topshirishi mumkin. Kodeksning qoidalari audiovizual aloqa 
kompaniyasi tomonidan qabul qilingan huquqlarga taalluqli emas. Vositachilar 
tomonlarning sudyaga murojaat qilish huquqini buzmasdan, ishni kabel orqali bir 
vaqtning o'zida, to'liq va o'zgarishsiz uzatish uchun ruxsat berish bilan bog'liq 
nizolarni hal qilishda yordam berish uchun tashkil etilgan. Tinchlik shartnomasi 
bo'lmagan taqdirda, vositachi tomonlarga, agar ular uch oy ichida o'z noroziligini 
yozma ravishda bildirmagan bo'lsa, tomonlar tomonidan qabul qilingan deb 
hisoblangan qarorni taklif qilishi mumkin. Davlat Kengashining dekreti ushbu 
moddadan foydalanish shartlarini va vositachilarni tayinlash tartibini belgilaydi. 
Shou tashkilotchisi muallifga yoki uning vakillariga ommaviy taqdimotlar 
yoki taqdimotlarning aniq dasturini xabardor qilishi va ularga o'z daromadlari 
to'g'risida asosli hisobot berishi shart. U muallifga yoki uning vakillariga 
kelishilgan to'lovlar miqdorini o'z vaqtida to'lashi kerak. Biroq, munitsipalitetlar 
o'zlarining mahalliy va jamoat bayramlarini tashkil etish bilan bog'liq holda, 
shuningdek ma'muriy organ tomonidan akkreditatsiyadan o'tgan xalq ta'limi 
jamiyatlari, ularning faoliyati doirasida o'tkaziladigan sessiyalar munosabati bilan 
imtiyozlardan 
foydalanishlari 
kerak.ushbu 
to'lovlar. 
Shou 
tashkilotchisi 
muallifning intellektual va axloqiy huquqlarini hurmat qilishni kafolatlaydigan 
texnik sharoitlarda ommaviy taqdimot yoki ijroni ta'minlashi kerak. 
Audiovizual materiallar ishlab chiqarish shartnomasi. 
Audiovizual asarning ishlab chiqaruvchisi-bu asarni yaratish uchun 
tashabbus va javobgarlikni o'z zimmasiga olgan shaxs yoki korxona. Prodyuserni 
audiovizual asar mualliflari bilan bog'laydigan shartnoma, musiqiy kompozitsiya 

---

35 
muallifidan tashqari, so'zlar bilan yoki so'zlarsiz, agar boshqacha ko'rsatilmagan 
bo'lsa va maqolalar qoidalariga muvofiq muallif tomonidan tan olingan huquqlarga 
zarar etkazmasa, ustunlik qiladi 111-3, 121-4, 121-5, 122-1, 122-7, 123-7, 131-2, 
131-7, 132-4 va 132-7, audiovizual asardan foydalanish uchun eksklyuziv 
huquqlarni ishlab chiqaruvchi foydasiga o'tkazish. Audiovizual ishlab chiqarish 
to'g'risidagi shartnoma prodyuserga asarga grafik va teatr huquqlarini berishni 
nazarda tutmaydi.
28
Ushbu shartnoma asarni yaratish uchun ishlatiladigan 
elementlarning ro'yxatini, shuningdek bunday saqlash shartlarini nazarda tutadi. 
Mualliflarga ish haqi har bir ish tartibi uchun to'lanadi. 131-4-moddaning 
qoidalarini hisobga olgan holda, jamoatchilik ma'lum va individual audiovizual 
asarni olish uchun ma'lum bir narxni to'laganda, mukofot distribyutor tomonidan 
operatorga taqdim etilishi mumkin bo'lgan pasaytirilgan stavkalarni hisobga olgan 
holda ushbu narxga mutanosibdir; u ishlab chiqaruvchi tomonidan mualliflarga 
to'lanadi. Mualliflarni mukofotlash bilan bog'liq shartnomalar, shuningdek 
mualliflar va prodyuserlar o'rtasidagi shartnoma amaliyoti yoki kasbiy urf-
odatlarga oid shartnomalar, ushbu qismning III kitobining II qismida aytib o'tilgan 
mualliflarning professional tashkilotlari yoki jamoaviy boshqaruv tashkilotlari 
o'rtasida tuzilgan, ishlab chiqaruvchilarni ifodalovchi professional tashkilotlar va 
agar kerak bo'lsa, ishlab chiqaruvchilarni ifodalovchi tashkilotlar, agar kerak bo'lsa, 
faoliyatning boshqa sohalarini ifodalovchi tashkilotlar madaniyat vazirining qarori 
bilan barcha manfaatdor tomonlarga tarqatilishi mumkin. Muallif ishlab 
chiqaruvchiga berilgan huquqlarning tinch yo'l bilan amalga oshirilishini 
kafolatlaydi. 
Ishlab chiqaruvchi ushbu kasbning urf-odatlariga muvofiq audiovizual 
asardan keyingi foydalanishga intilishi kerak.
29
Ushbu majburiyatni bajarish hajmi 
va shartlari, shuningdek, agar kerak bo'lsa, prodyuser va uning vorislari yoki 
ishonchli vakillari o'rtasida kelishilgan qoidalar, bir tomondan, ushbu 
28
Code de la propriété intellectuelle - France: 01.07.1992
29
Stéphanie Choisy. Le domaine public en droit d'auteur. — Paris: Litec, 2002. — 289 с. — ISBN 2-7111-3410-5
 

---

36 
shartnomaning II qismida ko'rsatilgan mualliflarning professional tashkilotlari yoki 
jamoaviy boshqaruv tashkilotlari o'rtasida tuzilgan professional kelishuv orqali 
aniqlanadi. ushbu qismning III kitobi, boshqa tomondan, audiovizual asarlar ishlab 
chiqaruvchilarining 
vakillik 
tashkilotlari, 
audiovizual 
aloqa 
xizmatlari 
nashriyotlarining vakillik tashkilotlari yoki audiovizual aloqa xizmatlarining 
vakillik nashriyotlari guruhi, shuningdek. Agar kerak bo'lsa, jamoatchilik bilan 
aloqalar xizmatlarining vakillik nashriyotlari guruhi, va biznesning boshqa 
sohalarini ifodalovchi tashkilotlar. Shartnoma madaniyat vazirining qarori bilan 
tegishli sohalardagi barcha manfaatdor tomonlar uchun majburiy bo'lishi mumkin. 
Ijodkorlik, arxitektura va meros erkinligi to'g'risidagi 2016 yil 7 iyuldagi 2016-
925-sonli qonun kuchga kirgan kundan boshlab uch oy ichida majburiy kasbiy 
kelishuv bo'lmagan taqdirda, ushbu majburiyatning ko'lami va shartlari Davlat 
kengashi Qonuniga muvofiq Farmon bilan belgilanadi. Ishlab chiqaruvchi yiliga 
kamida bir marta muallif va hammualliflarga asardan foydalanishning har bir usuli 
bo'yicha olingan daromadlar to'g'risida hisobot taqdim etadi. Ularning iltimosiga 
binoan, u ularga hisob-kitoblarning to'g'riligini aniqlash uchun zarur bo'lgan har 
qanday asosni, xususan, uchinchi shaxslarga o'z huquqlarining to'liq yoki bir 
qismini beradigan shartnomalarning nusxalarini taqdim etadi. Audiovizual 
asarlarni ishlab chiqarish bo'yicha shartnoma bo'yicha huquqlarni uchinchi shaxsga 
berish faqat hammualliflar tomonidan imtiyoz kuchga kirgan sanadan kamida bir 
oy oldin oldindan xabardor qilinganidan keyin sodir bo'lishi mumkin. Audiovizual 
asarlarni ishlab chiqarish bo'yicha har qanday shartnomada ushbu xatboshida 
nazarda tutilgan majburiyat ko'rsatilgan. Agar boshqacha kelishilmagan bo'lsa, 
audiovizual asar mualliflarining har biri uni boshqa janrda va 113-3-moddada 
belgilangan doirada ishlatish maqsadida asarning shaxsiy hissasini tashkil etuvchi 
qismini erkin tasarruf etishi mumkin. Ishlab chiqaruvchining huquqlarini sudda 
himoya qilish yoki tiklash tartibi audiovizual materiallarni ishlab chiqarish 
bo'yicha shartnomani bekor qilishga olib kelmaydi. Agar asarni amalga oshirish 
yoki undan foydalanish 621-22-moddalar va undan keyingi tijorat kodekslariga 

---

37 
muvofiq davom etsa, ma'mur ishlab chiqaruvchining barcha majburiyatlarini, 
xususan, hammualliflar oldidagi majburiyatlarini bajarishi shart. Butun korxona 
yoki uning bir qismi begonalashtirilgan yoki tugatilgan taqdirda, menejer, qarzdor, 
tugatuvchi, sharoitga qarab, sotuvga yoki kim oshdi savdosiga qo'yilishi mumkin 
bo'lgan har bir audiovizual asar uchun alohida lot tuzishi shart. U asarning 
mualliflari va prodyuserlarining har birini buyurtma xati yoki har qanday savdo 
tartibi to'g'risida qaror qabul qilinishidan bir oy oldin ro'yxatdan o'tgan xat bilan 
xabardor qilishi shart. Xaridor, shuningdek, zestentning majburiyatlari uchun 
javobgardir. Muallif va hammualliflar, agar hamkor prodyuserlardan biri o'zini 
sotib oluvchi deb e'lon qilmasa, asarga ustunlik huquqiga ega. Shartnoma 
bo'lmagan taqdirda, sotib olish narxi mutaxassis tomonidan ko'rsatilgandek 
belgilanadi. Agar kompaniya faoliyati uch oydan ko'proq vaqt davomida 
to'xtatilgan bo'lsa yoki tugatilishi e'lon qilingan bo'lsa, muallif va hammualliflar 
audiovizual materiallar ishlab chiqarish shartnomasini bekor qilishni talab qilishi 
mumkin. 
Reklama shartnomasi. 
Reklama uchun ishlatiladigan buyurtma qilingan asar bo'lsa, prodyuser va 
muallif o'rtasidagi shartnoma, agar boshqacha ko'rsatilmagan bo'lsa, ishlab 
chiqaruvchiga asardan foydalanish huquqini berishni o'z ichiga oladi, agar ushbu 
shartnomada asardan foydalanishning har bir usuli uchun alohida mukofot 
ko'rsatilgan bo'lsa., xususan, uning ishlatilishiga qarab. geografik mintaqa, 
operatsiya davomiyligi, tiraj hajmi va tashuvchining tabiati. Mualliflarning vakillik 
tashkilotlari va reklama ishlab chiqaruvchilarining vakillik tashkilotlari o'rtasidagi 
kelishuv asarlardan foydalanishning har xil turlariga mos keladigan mukofotni 
tashkil etuvchi asosiy elementlarni belgilaydi. Shartnoma bir yildan besh yilgacha 
amal qiladi. Uning qoidalari farmon bilan barcha manfaatdor tomonlar uchun 
majburiy deb e'lon qilinishi mumkin. 
Dasturiy ta'minotdan foydalanish huquqini berish to'g'risidagi shartnoma. 

---

38 
Savdo belgilarini sotish va garovga qo'yish bilan bog'liq 1909 yil 17 
martdagi qonun qoidalariga ziyon yetkazmasdan, muallifning 122-6-moddada 
belgilangan dasturiy ta'minotdan foydalanish huquqi quyidagi shartlar asosida 
garovga qo'yilishi mumkin: 

Garov shartnomasi, deyarli yaroqsiz, yozma hujjat bilan 
tasdiqlanadi; 

Deyarli hech qanday kuchga ega bo'lmagan garov milliy sanoat 
mulki instituti tomonidan yuritiladigan maxsus reestrga kiritiladi; 

Ro'yxatda xavfsizlik asoslari, xususan, manba kodlari va 
operatsion hujjatlar aniq ko'rsatilgan; 

Arizalarning darajasi ular talab qilinadigan tartib bilan 
belgilanadi; 

Garov yozuvlari, dastlabki yangilanishdan tashqari, besh yillik 
muddat tugagandan so'ng eskirgan; 

Davlat Kengashining dekreti qo'llash shartlarini belgilaydi.