MüƏLLİm eminov ramiz qrup: 129. 20 FƏNN: geodeziya ixtisas: geologiya və geofizika müHƏNDİSLİYİ Sərbəst iş N°1 Geodeziyada koordinatlar sistemi

Sərbəst iş N°6

Nöqtələrin yüksəkliyi

Yerin fiziki səthi üzərində götürülən hər hansı nöqtənin vəziyyətini ətraflı xarakterizə etmək üçün nöqtənin koordi-natlarından başqa onun yüksəklik adlanan üçünçu (H) koordinatını da bilmək lazımdır.

Yüksəkliklər nisbi və mütləq olmaqla iki yerə ayrılır.
İki nöqtənin mütləq yüksəklikləri arasındakı fərqə nisbi yüksəklik və ya yüksəliş deyilir. Məsələn, A və B nöqtələri arasındakı yüksəliş
H=HB – HA
Keçmiş SSRİ Nazirlər Şurasının qərarına əsasən, Baltik dənizinin orta səviyyəsi sıfır səviyyə qəbul olunmuşdur. Bu orta səviyyə uzun illər ərzində aparılan müşahidə nəticəsində dəqiq tapılmış və sahildə qranit daşlara möhkəm bərkidilmiş metal lövhə üzərində sıfır xətti ilə qeyd olunmuşdur. Ona Kronştadt futştoku sıfırı deyilir. Hazırda Azərbaycan ərazisində bütün nöqtələrin yüksəkliyi Baltik dənizinin orta səviyyəsinə görə hesablanır
Sərbəst iş N°7

NİVELİLERİN QURULUŞU VƏ TƏSNİFATİ

Keçmiş illərdə buraxılan nivelirlərin konstruksiyası get-gedə təkmilləşir. Təsdiq olunmuş standarta (10528–69) görə yeni nivelirlər yalnız tarzı baxış borusu üzərində yerləşən sabit nivelir şəklində buraxılır. Muasir nivelirlərin konstruksiyası xeyli dəyişib və silindrik taraz xüsusi kompensatorla əvəz edilib.

İşin dəqiqliyindən və cihazların konstruksiyasından asılı olaraq yeni buraxılan nivelirləri üç qrupa ayırmaq olar:

1. 
   Yüksək dəqiq ninelirləmə işlərində – H05, H1, H2, HC2, Ni007, Trimble Dini 0,3 mm – 1 km-ə qədər nivelirlərin vasitəsilə 1 km gediş boyu yüksəliş 0,3 mm ( (1 mm dəqiqliklə təyin olunur.
   
2. 
   Dəqiq ninelirləmə işlərində – H3, HC3, Ni025 nivelirləri işlədilir. Belə alətlərlə yüksəliş 1 km məsafədə (4 mm dəqiqliklə alınır.
   
3. 
   Texniki ninelirləmə işlərində isə HT, HTC, H-10Л nivelirlərin tətbiqi nəzərdə tutulur. Belə alətlərlə 1 km gediş boyu yüksəliş (10(15 mm dəqiqliklə təyin olunur.
   

H3 tipli nivelir başqa nivelirlər kimi, əvvəlcə qaldırıcı vintlər vasitəsilə üfüqi vəziyyətə gətirilir. Sonra isə başqa nivelirlərdən fərqli olaraq, xüsusi elevasion vinti ilə vizir şüası üfüqi vəziyyətə asanlıqla gətirilərək tamasa üzrə hesabat götürülü