Müəllim: Yavər Cəfər qızı Qasımova, Kəmalə Osman qızı İsgəndərova Fakültə: Kimya İxtisas

Fayl 

http://adpu.edu.az

 

portalından götürülüb. Müəlliflik hüquqları qorunur. Təkrar çap zamanı i

stinad vacibdir. 

 

 

1 

Fənn: Yüksək molekullu birləşmələr kimyası

 

Müəllim: Yavər Cəfər qızı Qasımova, Kəmalə Osman qızı İsgəndərova

 

Fakültə:

 Kimya 

İxtisas: Kimya müəllimliyi

 

Kafedra: 

Üzvi kimya və kimya texnologiyası

 

Təhsil pilləsi: 

Bakalavr 

Laboratoriya 3: YMB-

nin sintez üsulları və ümumi xassələri

 

Plan 

1. 

Yumşalma temperaturunun təyini

 

2. 

İnisiator qatılığının orta molekul kütləsinə təsirinin öyrənilməsi

 

3.1. 

Yumşalma temperaturunun təyini

 

Yumşalma temperaturasının təyini ücün polimer müəyyən bir yükün təsiri altında qızdırılmalıdır. 

Yumşalma temperaturasını

 

təyin etmək ücün “halqa və şar”

 

və

 

“

Kremer - Sarnov

” üsulu

 

mövçuddur 

hər iki üsulda prinsip eynidir.

 

“halqa və şar”

 

üsulu üzrə

 

tapılmış yumş

alma

temperaturası

 

“

Kremer - 

Sarnov

”

 

üsulu

 

üzrə

 

tapılmış yumş

alma temperaturundan 8-14

0

C cox olur. Bu üsullar kiç

ik molekula 

polimerlərə aiddir. 

Cihaz bir-

birinə geydirilmiş iki stəkandan ibarətdir.

 Xarici st

əkana qliserin tökülür. Daxili s

t

əkana 

isə diametri 5

 

mm olan boru və termometr salınır. Borular metallik diskə tıxaclar vasitəsilə bərkidilir.

 

Hündürlüyü 5

 mm, diametri 8 mm olan, 

hər iki tərəfi açıq olan və şüşə

 

plastinka üzərinə qoyulan şüşə 

boruya ərimiş polimer tökürük. Polimer soyuduqdan sonra qızdırılmış bıcaqla şüşə borunu şüşə 

plastinkadan ayırırıq.

 

Polimerlə doldurulmuş şüşə borunu rezin boru

 

vasitəsilə diametri 8 mm

, 

uzunluğu 10 sm olan, şüşə boruya birləşdiririk və polimerin üzərinə 5 q.

 

civə

 

tökürük.

 

Molekul kütləsi

 

çox olan polimerin üzərinə 5 q

-

dan artıq civə tökürük.

 

Borulardakı civə termometrin civəsi ilə bir 

səviyyədə olmalıdır. Cihazı, temperaturanı dəqiqədə 1

-2

0

C art

ırmaq şərti ilə qızdırmağa başlayır.

 

İstiliyin təsirindən polimer yumşalır və civə öz ağırlığının təsirindən polimerdən kecib stəkanın dibinə 

düşür. Civənin

 

polimer təbəqəsindən keçmə temperatur

u

, polimerin yumşalma temperatur

u olur. Eyni 

cihazda paralel olaraq 2-

3 təcrübə aparmaq

 

olar. Fərq 1

0

C olmalıdır.

 

3.2. 

İnisiator qatılığının orta molekul kütləsinə təsirinin öyrənilməsi

 

Reaktivlər:

 



  Metil

metakrilat və ya stirol

 



 

Benzoil peroksid və ya AİBN

 



 

Benzol və ya toluol

 

Fayl 

http://adpu.edu.az

 

portalından götürülüb. Müəlliflik hüquqları qorunur. Təkrar çap zamanı i

stinad vacibdir. 

 

 

2 



 

Etanol və

 ya petroley efiri 

Avadanlıq:

 



 

Dörd ampul

 



 

Dörd 100 ml

-

lik stəkan

 



 

Viskozimetrik üsulla moleku

l 

kütlənin təyin

i 

üçün

 cihaz 



  Su 

hamamı

 

İşin gedişi:

 

Dörd ampuldan

 

hər birinə 2q metilmetakrilat (və ya 2,1q stirol) tökərək

, 1-ci ampula 

0,002 q, 2-ci ampula 0,005 q, 3- 

cü ampula 0,01 q və 4

- 

cü ampula 0,015 q inisiator (benzoil peroksid 

və ya AİBN) əlavə edib, monomerdə həll edilir (qızdırılmadadan!). Sonra ampulların ağızları tıxacla 

bağlanaraq (təzyiq yaranmaması üçün ampullar kip bağlanmır) alüminium folqaya bükülür və 

temperaturu 70

0

C olan su hamamına qoyulur. 2

-

3 saatdan sonra ampulların hamısı eyni zamanda su 

hamamından götürülür və hər birinə 15

-

20 ml həlledici (benzol, toluol) əlavə edilərək polimer həll 

edilir. Polimer məhlulları stəkanlara tökülərək üzərlərinə 40

-

50 ml çökdürücü (etanol və ya petroley 

efiri) əlavə edilir. Çökmüş polimer nümunələri çökdürücü ilə yuyularaq ayrılır və 40

0

C- 

də vakuum 

quruducu şkafda sabit çəkiyə gələnədək qurudulur.

 

Ədəbiyyat

 

1. 

Əkbərov O.H., Əkbərov E.O. Yüksək molekullu birləşmələr kimyasından praktikum. Bakı, 

Universitet nəşr., 2002

 

2. 

Əkbərov O.H., Əzizov A.Ə., Əkbərov E.O. Yüksək molekullu

 

birləşmələr kimyası. Bakı, 

Universitet nəşr., 2004

 

3. 

Əkbərov O.H., Əzizov A.Ə. Yüksək molekullu birləşmələr kimyası, Bakı, Universitet nəşr., 

2007