Mühafizənin əsas üsullarından biri mülki müdafiənin mühafizə qurğularından istifadə

12. ƏHALİNİN KÖÇÜRÜLMƏSİ TƏDBİRLƏRİ 

 

Köçürülmə  tədbirlərinin  yerinə  yetirilməsi  fövqəladə  hallarda  əhalinin 

mühafizəsinin ən səmərəli üsullarından biridir.  

Köçürmə  tədbirləri  həm  sülh  dövründəki  fövqəladə  hallarda  (təbii 

fəlakətlər,  bədbəxt  hadisə  və  qəzalar  zamanı),  həm  də  müharibə  dövrünün 

fövqəladə  hallarında  (müasir  kütləvi  və  adi  qırğın  vasitələri  işlədilərkən) 

əhalinin  təhlükəsizliyini  təmin  etmək  üçün  həyata  keçirilir.  Köçürmə  insan 

həyatı  və  fəaliyyəti  üçün  təhlükə  yaranan  rayonlardan  əhalinin  mütəşəkkil 

surətdə  çıxarılıb  təhlükəsiz  rayonlarda  (zonalarda)  yerləşdirilməsi  üzrə 

tədbirlər kompleksidir.  

Köçürmə  tədbirləri  əhalini  təhlükəli  sahələrdən  (zədələnmə 

ocaqlarından)  vaxtında  çıxarmağa  və  bununla  da  fövqəladə  hadisələrin 

təsirindən törənən tələfatı maksimal dərəcədə azaltmağa imkan verir.  

Keçmiş  müharibələrdə,  xüsusən  də  1941-1945-ci  illər  müharibəsi 

dövründə  köçürmə  işləri  geniş  tətbiq  edilmişdir.  Sonralar  sülh  dövründə 

Ukraynada  yerləşən  Çernobıl  atom  elektrik  stansiyasında  qəza  ilə  əlaqədar 

geniş  köçürmə  işləri  aparılmış,  bu  stansiya  ətrafındakı  geniş  zonadan,  yəni 

Ukraynanın,  Belarusiyanın  və  Rusiya  Federasiyasının  bir  sıra  yaşayış 

məntəqələrindən əhali çıxarılmışdı.  

Daşkənddə  zəlzələ,  Gürcüstanda  daşqınlar,  Azərbaycanın  İsmayıllı 

rayonunda sürüşmə və digər fövqəladə hallarla əlaqədar köçürmə işləri həyata 

keçirilmişdir.  

Keçmişdə  həyata  keçirilən  köçürülmə  tədbirləri  müasir  dövrdəki 

müharibələr şəraitində nəzərdə tutulan köçürülmələrdən prinsipcə fərqlidir.  

Köçürmə  tədbirləri  düşmən  tərəfindən  müasir  adi  silahlar  və  kütləvi 

qırğın  vasitələri  tətbiq  edilməsi,  həmçinin  təbii  fəlakətlər,  güclü  istehsalat 

qazaları 

baş 

verməsi 

ehtimalı 

nəzərə 

alınmaqla 

çox-variantlı 

planlaşdırılmalıdır.  Yaranmış  vəziyyətdən  asılı  olaraq  köçürmə  işləri  həmin 

vəziyyət  üçün  nəzərdə  tutulan  variantda  yerinə  yetirilməlidir.  Köçürülmənin 

mahiyyəti ondan ibarətdir ki,  iri şəhərlərdən, vacib obyektlərdən  və  təhlükəli 

45 

sahələrdən  əhali  əvvəlcədən  çıxarılıb  şəhərdən  kənar  zonadakı  az  təhlükəli 

rayonlarda yerləşdirilir. Bunun sayəsində iri şəhərlərin əhalisinin sayı dəfələrlə 

azaldılır,  şəhərlərdə  qalan  (vacib  obyektlərdə  işləyən)  adamların  mühafizə 

qurğularında  daldalandırılması  işi  yüngülləşir,  müasir  qırğın  vasitələrinin 

təsirindən  baş  verə  biləcək  tələfatı  maksimal  dərəcədə  azaltmaq  imkanı 

yaranır.  Müharibə  dövründə  təhlükəli  rayonlarda  işini  davam  etdirən 

obyektlərin fəhlə və qulluqçuları köçürülüb təhlükəsiz zonada yerləşdiriləndən 

sonra  təhlükəli  rayona  növbələr  üzrə  işə  gətirilir  və  işdən  sonra  dincəlmək 

üçün  yeni  təhlükəsiz  yerə  aparılır.  Əhalinin  köçürülməsi  istehsalat  ərazi 

prinsipi  üzrə  təşkil  edilir.  İstehsalat  ərazi  prinsipi  fəhlələrin,  qulluqçuların, 

digər  işçilərin  və  onların  ailə  üzvlərinin,  ali  və  orta  ixtisas  məktəb 

tələbələrinin,  lisey  və  orta  məktəb  şagirdlərinin  obyektlər  üzrə  təhlükəli 

rayonlardan çıxarılıb təhlükəsiz zonada yerləşdirilməsini nəzərdə tutur. Qalan 

əhali  isə  ərazi  prinsipi  üzrə  yaşayış  yerlərindən  köçürülür.  Əhalinin 

köçürülməsi  kombinasiyalı  üsuldur:  bu  zaman  adamların  əksəriyyəti  piyada 

bir  qismi  isə  əldə  olan  bütün  nəqliyyat  vasitələri  ilə  təhlükəli  zonalardan 

dərhal çıxarılır.  

Əhalinin  köçürülməsi  işini  bilavasitə  yerinə  yetirmək  üçün  köçürmə 

komissiyalarının qüvvələri ilə toplanış-köçürmə məntəqələri (TKM) açılır. Bu 

məntəqələr, adətən, adamlar nəqliyyat vasitələrinə mindiriləcək meydançaların 

və yolların yaxınlığındakı məktəb, klub binalarında və başqa ictimai binalarda 

açılır.  Müxtəlif  əhali  qrupları  toplanış-köçürmə  məntəqələrinə  əvvəlcədən 

obyektlər  üzrə  təhkim  edilir.  Toplanış-köçürmə  məntəqəsinə  gələn  əhali 

burada  qeydə  alınır.  Sonra  köçürüləcək  əhali  qruplara  ayrılır:  nəqliyyat 

vasitələrində  aparılacaq  adamlar  nəqliyyat  vasitələrinin  növləri  üzrə  (qatarlar 

və  avtomobil  dəstələri),  şəhərdən  piyada  çıxarılacaq  adamlar  isə  piyada 

dəstələri üzrə qruplaşdırılır.  

Köçürmə  üzrə  qəbuletmə  məntəqələrinin  işçiləri  gətirilən  əhalinin 

qarşılanmasını, qeydə alınmasını və yerləşdirilməsini təşkil edir.  

Köçürmə zamanı  ən  lazımi şeyləri – paltar, ayaqqabı, alt paltarı, yataq 

ləvazimatı və bütün sənədləri götürürlər.  

Təhlükəsiz  rayonların  əhalisi  isə  təhlükəli  zonalardan  köçürülüb 

gətirilmiş  əhalinin  həyat  şəraitinin  təmin  olunması:  radiasiya  əleyhinə 

daldalanacaqlar  düzəldilməsi,  tənəffüs  üzvlərini  qoruyan  ən  sadə  mühafizə 

vasitələri  hazırlanması,  ictimai  binaların  yaşayış  yeri  kimi  uyğunlaşdırılması, 

46 

əl  altında  olan  materiallardan  məişət  əşyaları  (çarpayı,  kürsü,  döşək  və  s.) 

düzəldilməsi işlərində fəal iştirak etməli, yardım göstərməlidir.