Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiy

WAN tarmog'idan MAN tarmog'ining afzalliklari
* Kerakli uskunani sotib olish va tarmoqni o'rnatish amalga oshirilgandan so'ng, bir odamning texnik xizmat ko'rsatish xarajatlari WAN tarmog'iga qaraganda ancha past bo'ladi. Ushbu farqning sabablaridan biri shundaki, MAN tarmog'ida uning maksimal sonini oldindan bilish mumkin foydalanuvchi har doim bir vaqtning o'zida va uni boshqarish;
* ma'lumotlar xavfsizligi va tizimning yaxlitligini ta'minlash;
* belgilangan tarmoqli kengligini tayinlashni talab etmaydigan trafik uchun ko'proq mos keladi;
* kengligi tarmoqli Bu ko'proq taklif qiladi.
Potentsial kamchiliklar
* Huquqiy va siyosiy muammolar tufayli ayrim foydalanuvchilar shaxsiy tarmoq emas, balki umumiy MAN tarmog'ini tanlashga majbur bo'lishlari mumkin;
* Uning ko'lami juda keng bo'lsa ham, diametri 50 km dan oshmaydi, shuning uchun u barcha hollarda ideal bo'lmasligi mumkin.
Haqida tushuncha aniq , bu lotincha so'zdan kelib chiqqan qiyinchilik, bir nechta foydalanish va ma'nolarga ega. Deyarli barcha ma'nolari bilan bog'liq, deyish to'g'ri tuzilishi a bor xarakterli naqsh .

Tarmoq, shuning uchun, ichida ishlatiladi kompyuter fanlari jamoalar to'plamini nomlash (qanday bo'lish kerak kompyuterlar ) bir-biriga ulangan, shuning uchun ular resurslarni baham ko'rish , xizmatlar e ma'lumotlar .

Tarmoqni tasniflashning bir necha yo'li mavjud: qamrov doirasiga, funktsional aloqalariga yoki usuliga qarab ulanish masalan. Birinchi toifada (tarmoqlar ko'lamiga ko'ra) biz tushunchani topamiz MAN tarmog'i .

Shahar tarmoqlari (MAN) va ularning qurilish usullari.

Oxirgi foydalanuvchilarning terminallari, provayderlarnng taqdim etadigan xizmat turlari, kundalik ish faoliyatidagi ehtiyojlar sabab bo’lsa kerak, MAN tarmoqlari ham simsiz ham simli texnologiyalar asosida samarali qurilmoqda va xizmatlarni taqdim etib kelmoqda.

Idoralar, maktablar, campuslar va xonadonlar LAN tarmoqlari asosida qurilsa, shaharlar, shtatlar, viloyat yoki mamlakat MAN tarmoqlari asosida quriladi. Bunday katta hududlar ikki xil texnologiya asosida quriladi: simli va simsiz. Shahar ichi tarmoqlarida telekommunikatsiya xizmat provayderlari, masalan Interner provayderlari, foydalanuvchilarga, tashkilotlar, institutlarga ikki muhit orqali xizmatlarni taqdim etadi. Shaharlararo aloqa esa asosan optik kabellar orqali ta’minlanadi.

Simsiz MAN tarmoqlari. Hozirgi kunda Korea, Yaponiya kabi rivojlangan mamlakatlarda shahar tarmoqlarini simsiz texnologiyalar asosida qurish ommalashgan. Buning asosiy sabablaridan qilib foydalanuvchi terminallari (smartfon, noutbok, platshet, turli raqamli qurilmalar) simsiz bog’lanishlarni qo’llab quvvatlashidir. WiMAX, LTE va sputnik texnologiyalari asosida shahar telekommunikatsiya tarmoqlari simsiz ko’rinishda qurish mumkin.

MWiMax (Worldwide Interoperability for Microwave Acces) - bu IEEE 802.16 standartlari to'plamiga asoslangan simsiz keng polosali aloqa standartlari oilasiga mansub bo’lgan texnologiya hisoblanadi. WiMAX ikkita asosiy komponentdan tashkil topadi: WiMax antenna va WiMax terminal. Wi-Fi texnologiyasi singari, WiMax antenna foydalanuvchi kompyuteriga to'g'ridan-to'g'ri ulanadi. Msobl uchun O’zbekistonda WiMax standarti asosida faoliyat olib borayotgan Internet provayderi EVO ham WiMax texnologiyasi asosida qurilgan. Foydalanuvchi WiMax modemini sotib oladi va WiMax antenna bilan bog’langan holda internet xizmatlaridan yuqori tezlikda foydalanish imkoniyatiga ega bo’ladi. Boshqacha qilib aytganda, WiMax ko'plab kichik, tarqoq hududlarni bitta ulkan simsiz ulanish nuqtasiga aylantiradi, ya’ni WiMax antennasi 50km hududga Internet xizmatlarini taqdim etadi. Quyidagi 2-rasmda WiMax texnologiyasi asosida qurilgan shahar tarmog’i keltirilgan.
WiMax texnologiyasi asosida qurilgan shahar tarmog’i 1 rasmi.

"WiMAX" nomi 2001 yil iyun oyida standartning muvofiqligi va o'zaro muvofiqligini ta'minlash, shu jumladan tijorat sotuvchilari uchun oldindan belgilangan tizim profillarini aniqlash maqsadida tashkil etilgan WiMAX forumi tomonidan yaratilgan. Forum WiMAX texnologiyasini "kabelli va DSL texnologiyalariga alternativ sifatida so'nggi milyani simsiz keng polosali tarmoq xizmatlari bilan ta’minlash maqsadida ishlab chiqqan. IEEE 802.16m yoki WirelessMAN-Advanced LTE Advanced standartiga mos ravishda 4G uchun nomzod standart hisoblanadi.

WiMAX texnologiyasi dastlab ma'lumotlarni soniyasiga 30-40Mb tezlik bilan uzatish imkoniyatini qo’llab quvvatlagan bo’lsa, 2011 yilda yangilangan stantsiyalar soniyasiga 1Gbit tezlikkacha ma’lumot uzatish imkoniyatiga ega bo’lgan. Hozirgi kunda AeroMACS texnologiyasi ishlab chiqilgan bo’lib, u orqali aeroport hududi, samolyot va aeroportda joylashgan asosiy vositalarni bog'lash uchun mo'ljallangan simsiz keng polosali xizmatlar taqdim etilgan. 2018 yilga kelib, 8 ta mamlakatda AeroMACS antennasi mavjud, yana kamida 25 ta mamlakatga ushbu texnologiyani joriy etish rejalashtirilgan.

TCP/IP va OSI modellarning o’xshash jihatlari :

Компьютер тармоқларининг ишлашини таъминловчи восита­ларни яратишга кўп сатҳли ёндо­шиш ғояси, тармоқларда стан­дартлашнинг ғоявий асоси бўлиб ҳисобланади. Айнан шу ёндошиш асосида очиқ тизимларнинг бир-бири билан боғланган ҳолда, яъни ўзаро ишлашининг еттита сатҳли стандарт модели - Open System Interconnection (OSI) модели ишлаб чиқилган. Бу модель ва унинг иборалари тармоқ мутахассислари учун ўзига хос универсал тилга ҳам айланган.
OSI модели тизимларнинг ўзаро ишлаш сатҳларини аниқлайди, уларга стандарт номлар беради. Моделнинг тўлиқ тавсифи минг бетдан ошади. OSI моделида ўзаро ишлаш воситаларининг еттита сатҳлари қуйидагича номла­нади:
1.Тармоқ сатҳи.
2.Транспорт сатҳи.
3.Амалий сатҳ (1-расм).
Маълумотлар алмашиниш жараёнида иккита компьютер қатнашганлиги, яъни бунда бир-бири билан келишган ҳолда ишловчи иккита «иерархиянинг» ишини ташкил қилиш керак бўлганлиги сабабли, тармоқдаги ўзаро ишлаш воситаларининг кўп сатҳли кўринишда тақдим этишнинг ўзига хос томонлари мавжуд эди. Тармоқдаги иккала иштирокчи маълумотларни - хабарларни узатиш учун кўпгина келишувларни қабул қилишлари керак бўлади.

TCP/IP протоколлари стекининг сатҳларини ОSI модели сатҳларига мос келтирилганлигини шартли равишда деб қабул киламиз. TCP/IP стеки протоколлари тўртта сатҳга ажратилган:

I. Амалий сатҳ;
II. Транспорт сатҳи;
III. Тармоқ сатҳи;
IV. Тармоқларнинг интерфейслари сатҳи.
ISO стандартларида, ҳар бир коммуникацион протокол, узатилаётган маълумотларни шу протокол учун белгиланган қайсидир бирлигидан – фойдаланган ҳолда ишлайди. Ушбу бирликларни ифодалаш учун протоколнинг маълумотлар бирлиги - PDU (Protocol Data Unit) иборасидан уларнинг умумий номи сифатида фойдаланилади (2-расм).

Кўп йиллар давомида TCP/IP протоколлари стекининг ишлатилиши натижасида қуйидаги номдаги бирликлар ҳосил бўлди:

Xulosa:

Bu tarmoq asosan shahar aholi ko’p hududlar uchun juda yaxshi tarmoq hisoblanarkan. Bu tarmoq orqali odamlar bir biri bilan ko’p narsalar bilan ma’lumot almasha olisharkan masalan; audio, video, matn va boshqa narsalar.

Foydalanigan adabiyotlar:

1. https://fayllar.org/javoblar-shahar-tarmoqlari-man-va-ularning-qurilish-usullari.html
2. https://aim.uz/prezentatsii/116-informatika-prezentatsii/71845-shahar-tarmoqlari-va-ularning-qurilish-usullari-man-tarmog-ida-qo-llaniladigan-asosiy-qurilmalar-simsiz-lokal-tarmoqlar.html
3. https://uz.erf-est.org/7753-red-man.html