Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti mustaqil ish

Kasb tanlash, kasbga yo’llash va rahbarlarni saralash - eng avvalo odamning imkoniyatlari va u yashayotgan muhitning bir qancha sharoitlarini o’rganishdan boshlanadi. Bularni umumlashtirib mehnat ekspertizasi deb ataladi.
Mehnat ekspertizasi ─ bu odamning muayyan kasb bo’yicha mehnatga yaroqliligini ma’lum mutaxassislar tomonidan aniqlanishidir hamda bir vaqtning o’zida kasbga yo’llash muammolarini hal qilishga ham yordam beradi.
Odamning u yoki bu mehnat turiga yaroqliligi quyidagilarga, ya’ni:
-yoshiga;
-kerakli bilim, ko’nikma va malakaga ega bo’lishiga;
-mazkur kasb bo’yicha qiziqish va iste’dodining mavjudligiga;
-yashayotgan joyidagi ijtimoiy muhitga;
-jins xususiyatlariga bog’liq bo’lishi mumkin.
Mehnat ekspertizasiga turli mutaxassislar va tashkilotlar jalb qilinadi: ular shifokorlar, psixologlar, pedagoglar, muhandislar va boshqa mutaxassislar. Qaysi kasb bo’yicha masala ko’rilishiga qarab, ekspertlar tanlanadi. Shunga ko’ra, mehnat ekspertizasi hay’atini tashkil etuvchi mutaxassislarlarga ko’ra, mehnat ekspertizasining tashkiliy shakli ham turlicha bo’ladi.
Mehnat ekspertizasi tashkiliy shakllaridan qat’iy nazar quyidagi umumiy masalalarni hal qilish bilan shug’ullanadi:
-odam ma’lum bir ishni davom ettira oladimi?
-tegishli lavozimda ishlashga layoqatlimi?
-insondan qaysi soha yoki vazifada foydalanish ma’qul?
-baxtsiz hodisa yuz berganda, bunga qay darajada aloqador, ishga qabul
qilingan, tayinlanganlar-chi?
Mehnat faoliyatining barcha turlarida mehnat ekspertizasining asosiy vazifalari quyidagilardir:
-odamning yoshiga, salomatligiga, ma’lumotiga, psixologik va boshqa
xususiyatlariga mos kelmaydigan ishga kirib qolishning oldini olish;
-mazkur kasbga eng qobiliyatli kishini tanlab olish;
-tasodifan shu kasbni tanlab ishga kirgan odamni o’z vaqtida chetlatish,
davolanishga, mos keladigan boshqa ishga o’tkazish;
-odamning qaysi kasbga yaroqli ekanligini bildirib, u yoki bu faoliyat turini tavsiya qilish.
-Mehnat ekspertizasining xulosasi odatda qisqacha bo’ladi, ya’ni rahba mazkur ishga yaroqli yoki yaroqsiz.