Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti mustaqil ish

2.Rahbarning muhim shaxsiy - kasbiy sifatlarini o‘rganish metodlari
Zamonaviy psixologiya fanining asosiy xususiyatlaridan biri uning yutuqlari inson hayoti va faoliyatining turli sohalarida kengroq qo’llanayotganida namoyon bo’lmoqda. Shunday sohalardan biri, shubhasiz, boshqaruv faoliyati sohasidir. Zero, O’zbekiston Respublikasi birinchi prezidenti I.A. Karimov ta’kidlaganidek, “Kerak bo’lsa, rahbarlik qilmoqchi ekansiz, oldin ularning psixologiyasini har tomonlama o’rganish kerak. Buning tagida juda katta ma’no bor”.
1. Ma’lumotlarga qaraganda, psixologik bilimlardan boshqaruv faoliyatini takomillashtirishda foydalanish, ishlab chiqarish samaradorligining 10 – 20% ga o’sishiga, ishdan bo’shash holatlarining 5 – 10% ga pasayishiga, murakkab kasblarga o’rgatishda ta’lim vaqtining 15 – 30%ga qisqarishiga olib keladi.
2. Shu tufayli so’nggi ma’lumotlarga ko’ra, chet elda rahbar kadrlarni tayyorlashga xizmat qiluvchi ta’lim yo’nalishlarida o’quv rejalarining 40 – 60% ini psixologiya fanlari band etadi.
3. Bunday holat chuqur mantiqqa ega. Negaki, rahbarlar oldida vujudga keluvchi 80% muammolar aynan inson omili bilan bog’liq.
4. Insonlar hamkorlikdagi faoliyatinining samaradorligi ularning yuksak kasb malakasiga ega bo’lishi, vijdonan mehnat qilishdan tashqari faoliyati qanday tashkil qilingan, qanday boshqarilayotganiga bog’liq. Nosoz boshqaruv sharoitida, hatto, eng yuqori malakali mutaxassislar mehnatining samaradorligi ham past bo’lishi mumkin. Bu mulohazalarning barchasi xilma xil mehnat jamoalari qatorida pedagogik jamoaga nisbatan qo’llash o’rinlidir.
Boshqaruvchi faoliyati serqirra xarakterga ega. Tashkilotda samarali faoliyatni tashkil qilish qulay qarorlar qabul qilish, rahbarlar bilan ishlash uchun iqtidorli boshliq qobiliyat, tajriba, bilim va malakaga hamda uni qo’llay olishi lozim. Boshqaruvchi hayotning barcha sohalarida faol bo’lishi zarur. Biroq, ular orasida psixologiya muhim ahamiyatga ega.
Rahbar faoliyati ― bu eng avvalo faoliyatning murakkab ko’rinishlaridan biri bo’lib, insonlar bilan ishlashdir. Aynan, mana shu ma’lumot menejerning psixologik tayyorgarligi muhim ekanini ko’rsatadi. Rahbar rahbarlar bilan o’zini qanday tutishini ularning holatiga qarab o’z xulq-atvorini korreksiyalash, rahbarlarni kuchli tomonlarini ko’rsata olishi hamda kamchiliklarini ajrata bilgan holda ish taqsimotini amalga oshira bilishi zarur. Har bir rahbar o’z o’rni va ishiga ega bo’lgan uyushqoq jamoani yaratish, ish samaradorligiga ta’sir etuvchi nizoli vaziyatlarni ehtimolini kamaytirish, rahbar majburiyatidan biri hisoblanadi. Menejer jamoa faoliyatini samaradorligiga ta’sir etuvchi ijobiy omillarni o’rganish va qo’llay olishi muhim ahamiyatga ega. Boshqaruvchi o’zining tarbiyaviy vazifasini bajarish davomida jamoadagi faoliyatni samarali tashkil qilishga ta’sir etuvchi rahbarlarning shaxsiy sifatlarini rivojlantirish va faollashtira olishi shart.
Har qanday faoliyatni psixologik ta’minlash o’sayotgan yosh mustaqil davlatimizning shakllanishida strategik ahamiyatga ega bo’lgan, ayni damda davlat siyosatida dolzarb hamda salmoqli izlanishlarni talab qiladigan kadrlar masalasiga borib taqaladi. Bu masala o’z o’rnida yuqori malakali, yetuk mutaxassis kadrlarni tayyorlash orqali faoliyat samaradorligini oshirish, uni takomillashtirish doirasida shakllanadi. Har qanday faoliyatni takomillashtirish ayniqsa, uning murakkab, keng qamrovli ekanligi uni amalga oshiruvchi shaxsga nisbatan bir qator talablarni qo’yadigan faoliyatning samaradorligini oshirish bizning mustaqil demokratik davlatimiz oldiga qo’ygan vazifalarni og’ishmay bajarish, har qanday jabhaning o’sishi, ulg’ayishi uchun quyidagi psixologik omillarni kompleks shaklda o’rganishni tizimlashtirish orqali amaliyotga tatbiq qilish zaruratini tug’diradi. Ular:
1.Kadrlarni tanlash jarayoni:
a)shaxsni kasbga psixologik tashxislash;
b)kadrlarni muayyan kasbiy faoliyatga tavsiya qilish.
2.Faoliyatni psixologik ta’minlash
a) shaxs faoliyatini psixologik kuzatish;
b) kasbiy tayyorgarlik jarayonida psixologik tuzatish ishlarini amalga
oshirish.
Oliy ta’lim muassasalarida faoliyat yuritayotgan rahbar kadrlarni kasbiy saralash jarayonini psixologik ta’minlashning asosiy maqsadi deb quyidagilar belgilanadi:
-Kasbiy tanlov jarayonida rahbar shaxsini psixologik tashxislash;
-Rahbar shaxsining kasbiy muhim xususiyatlarini aniqlash;
-Rahbarlik lavozimiga nomzodlar uchun psixologik talablar mezonini ishlab
chiqish;
-Rahbarlar faoliyati uchun psixologik layoqat darajasini belgilash;
-Rahbarlik lavozimiga nomzodlarni tanlash uchun foydalaniladigan
psixologik
-Metodikalar jamlamasini yaratish hamda faoliyatlari tizimiga
muvofiqlashtirish.
Ayni damda rahbarlarni psixologik saralashning zamonaviy shart-sharoit-larda, ko’p qirrali test metodlari yordamida shaxsni faoliyat uchun yaxlit psixofiziologik, ijtimoiy-psixologik xususiyatlarini uning ichki imkoniyatlari hamda kasbiy muhim xususiyatlarining sifati bilan birgalikda tahlil qilish asosida tashkil qilish mumkin.