MühaziRƏ 12 elektrik təHLÜKƏSİZLİYİ MƏSƏLƏLƏRİ Plan

Cərəyanın insan orqanizminə təsiri

Cərəyan mA	Təsirin xarakteri
	Dəyişən cərəyan	Sabit cərəyan
0,6…1,5	Hissetmə başlayır, əl barmaq­ları yüngül əsir	Hiss olunmur
2…3	Əl barmaqları güclü əsir	Hiss olunmur
5…7	Əllər qıc olur	Göynəmə,qızışma hiss olunur
8…10	Əlləri elektrodlardan çətinliklə ayırmaq olur. Barmaqlarda və biləklərdə güclü ağrılar olur.	Güclü qızışma
20…25	Əllər qıc olur, onları elektrodlardan ayırmaq mümkün deyil. Olduqca güclü ağrılar olur. Nəfəs almaq çətinləşir.	Olduqca güclü qızışma.Əl əzələ­ləri cüzi yığılır.
50…80	Tənəffüs dayanır. Ürəyin fibrilyasiyası baş­layır	Əl əzələləri yığılır, qıcolmalar olur, tənəffüs çətinləşir
90…100	Tənəffüs dayanır. 3 saniyə və daha çox müddətdə ürək dayanır.	Tənəffüs dayanır.

Elektrik cərəyanının bədəndə axdığı yolun da zədələnmənin nəticəsinə böyük təsiri vardır. Elektrik cərəyanı bədəndə əsasən limfalar və qan damarları ilə axır. Cərəyanın yolu uzun və ya ürəyə yaxın olduqda zədələnmənin nəticəsi ağırlaşır.

Tədqiqatlar göstərir ki, orqanizmdən on bir müxtəlif yolla cərəyan keçdikdə zədələnmə baş verir. Məsələn, qol – qol, qol – ayaq, sağ qol – sol ayaq, sol qol – sağ ayaq, qol – boyun, ayaq – ayaq vəs. Bunlardan ən təhlükəli və əksərən ölümlə nəticələnəni qol – boyun və diaqonal istiqamətdə (sağ qol – sol ayaq və əksinə) cərəyanın axma­sıdır. Çünki bu istiqamətlərdə cərəyan axdıqda ürək cərəyanın təsirinə daha çox məruz olaraq iflic olur.

100 mA və daha böyük cərəyan əl - ələ və yaxud əl – ayaq yolu ilə insanın bədənindən keçərək, köks qəfəsində dərinlikdə yerləşən ürəyin əzələsinə qıcıqlandırıcı təsir göstərir. Bu, insan orqanizmi üçün olduqca qorxuludur, çünki bu cərəyanın dövrəsi insan bədənində qısa qapandığı andan 1-2 san sonra ürəyin fibrilyasiyası başlaya bilər. Bu halda qan dövranı kəsilir və deməli, orqanizmdə oksigen çatışmamazlığı yaranır, bu da öz növbəsində tənəffüsün dayanması ilə yaxud ölümlə nəticələnir.

Tədqiqatlar göstərir ki, kiçik gərginliklərdə (100V~ a qədər) sabit cərəyan 50 Hs tezlikli dəyişən cərəyana nisbətən təxminən 3-4 dəfə az təhlükəlidir. 400-500 V gərginlikdə onların təhlükəliliyi bir – birinə yaxın olur, daha yüksək gərginliklərdə isə sabit cərəyan dəyişən cərəyandan daha təhlükəlidir.

İnsan üçün ən təhlükəli cərəyan tezliyi 50-60 Hs olan sənaye cərəyanlarıdır. Yüksək tezlikli cərəyanlar insana elektrik zərbəsi yox, elektrik yanığı kimi təsir edir. Bu ona görə belədir ki, bu yüksək tezliklər əsəb və əzələ toxumalarını qıcıqlandıra bilmir. Cərəyanla zədələnmə xarakterinin dəyişməsinə təsir göstərən amillərdən biri də gərginlikdir. Odur ki, az təhlükəli binalarda 42 V – a qədər, yüksək təhlükəli binalarda 36 V – a qədər, xüsusi təhlükəli binalarda isə 12 V – a qədər gərginlik təhlükəsiz hesab edilir.