Mühazirə 15 Valın fırlanmasının bujaq sürətinin verijiləri

Saat metodu. 
Fırlanmanın bujaq sürətinin ölçülməsinin saat 
metodu valın dönmə bujağını (müəyyən zaman intervalında) onun 
fırlanmasının bujaq sürətindən asılılığına əsaslanır. 
Saat taxometrlərində zaman intervalı saat mexanizmi vasitəsilə 
verilir. Seçilmiş zaman intervalında valın dönmə bujağı göstərijinin 
əqrəbinə verilir. Saat taxometrləri xətti xarakteristikaya malikdir və 
ölçmələr diskret aparılır. 
Friksion meod
. Bujaq sürətinin ölçülməsinin friksion metodu
sabit bujaq sürətinə malik konusun fırlanma sürətinə friksion diyirjəyin 
kənar həlqəsinin sürətinin öz-özünə tənzimlənməsinə əsaslanır. Bujaq 
sürətinin ölçüsü kimi diyirjəyin konusun zirvəsindən olan 
məsafəsi – 
s 
qəbul olunur (Şək.2): 



sin
2
0
d
S

Burada d-diyirjəyin diametri, 

-konusun bujağı
Şəkil 2. Friksion taxometrin sxemi 
Maqnit induksiya metodu. 
Maqnit induksiya metodu keçiriji 
jismin fırlanan sabit maqnitlə qarşılıqlı təsiri hesabına fırlanma 
istiqamətində çəkilməsinə əsaslanır. Qarşılıqlı təsirin yaranmasına 

---

səbəb vala bərkidilmiş sabit maqnitin fırlanması hesabına yaranmış 
dəyişən maqnit sahəsinin təsiri altında keçiriji jismdə yaranan induksiya 
sərəyanları ilə sabit maqnit arasındakı təsir qüvvəsidir. . 
İnduksiya metodu. 
Bu metod sabit maqnit sahəsinin təsiri ilə 
dolaqda yaradılan e.h.q.-nin vala bərkidilmiş maqnitin və ya dolağın 
fırlanmasının bujaq sürətindən asılılığına əsaslanır.
İmpuls üsulu. 
Bu metod kontakt və ya kontaktsız üsulla yaradılan 
elektrik siqnallarının tezliyinin ölçülməsinə əsaslanır. Bu zaman ayırıjı 
və ya kommutator vala bağlı olur. Bu metodla qurulmuş taxometrlər 
tezliyin ölçülməsi üsulları ilə fərqlənirlər. 
Kondensatorlu impuls taxometrində kontaktlı kommutator dövri olaraq 
kondensatoru dolma və boşalma reciminə keçirir. Fırlanma sürətinin 
ölçüsü olaraq qalvanometr vasitəsilə ölçülən jərəyanın orta qiyməti 
götürülür. Belə verijinin elektrik sxemi şəkil 3-də verilmişdir. 
Şək. 3. Kondensatorlu impuls taxometrinin sxemi: 
1- val; 2- komutator; 3- kondensator; 4- qalğvanometr