Mühazirə №15(2) Mövzu: Tabeli mürəkkəb cümlə və onun növləri Plan
Yüklə 82,43 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
9.Nəticə
budaq cümləsi baş cümlədən doğan nəticəni bildirir.Baş cümlə,hökmü,səbəbi,budaq cümlə onun nəticəsini ifadə edir;məs.: İndi nə olub ki,məni bura buraxmaq istəmirsiniz?(C.C);Pərvərdigara,biz nə günah etmişdik ki,ac qalırdıq,susuz qalırdıq?(Ə.H) Nəticə budaq cümləsinin bir tipi var.Baş cümlə əvvəl,budaq cümlə sonra işlənir.Budaq cümlə baş cümləyə ki,belə ki,odur ki,buna görə,ona görə,bunun üçün,onun üçün bağlayıcıları ilə bağlanır.Bağlayıcı vasitələrinə görə nəticə budaq cümləsinin müxtəlif növləri olur.Aşağıdakı nəticə budaq cümlələrin nümunəsində bunu görmək olar;mə.: 1.Siz düz danışırsınız, ona görə də sizdən incimirəm; 2.Arvad, çeynədilər, çürütdülər, odur ki sancı da məni öldürür.(S.R);3.Nümayiş fəhlələrin xeyrinə qurtardı, belə ki onlar öz tələblərinin həyata keçirilməsinə nail oldular;4.Gərək Kirman əhlinə bir divan tutasan ki ,cəmi İran titrəsin.(Ə.H);5.Bir şey bilirəm ( ki ),bu sözü deyirəm.(M.İ);6.Fermaya nə verirsən ki ,nə istəyəsən? (M.İ);Hələ neçə yaşı var ki ,indidən itə güllə atır? (S.R) 10.Kəmiyyət budaq cümləsi baş cümlədəki hərəkət və ya əlamətin kəmiyyətini bildirir.Ya baş cümlədə budaq cümlənin qəlibi olur,budaq cümlə vasitəsilə konkretləşdirilir, dəqiqləşdirilir,yaxud da budaq cümlə vasitəsi ilə baş cümlədəki hərəkət və ya əlamətin kəmiyyətini müəyyənləşdirir;məs.: Mən rayona gedəndə nə qədər tələsirdimsə,kəndə qayıdanda da o qədər könülsüz yeriyirdim.(Ə.V);O nə qədər bacarırdı,yedi,gizlədi, bağışladı.(Ə.V) Baş və budaq cümlənin yerinə,bağlayıcı vasitələrə görə kəmiyyət buda cümləsinin iki tipi var: I tip.Budaq cümlə baş cümlədən sonra işlənib ona ki bağlayıcısı ilə bağlanır.Baş cümlədə budaq cümlənin qəlibi kimi o qədər,o kəmiyyətdə,o miqdarda sözləri işlənir və budaq cümlə vasitəsilə izah edilir.Məs.: Lalənin məhəbbəti mənə o qədər güc və qüvvət vermişdir ki,lap günü bu gün dağın başına qalxacağam.(Ə.V);Vallah,qurban olduğum Allahın o qədər səbri var ki,nə həddi var,nə hesabı.(Ə.H) II tip.Budaq cümlə baş cümlədən əvvəl işlənir və ona nə qədər,hər nə qədər bağlayıcı sözlərlə bağlanır.Baş cümlədə isə qarşılıq bildirən o qədər,o qədər də,bir o qədər,bir o qədər də sözləri işlənir və budaq cümlə vasitəsilə konkretləşdirilir və aydınlaşdırılır. Məsələn: Nə qədər sifariş etmişdiniz,o qədər də gətirmişəm;Nə qədər eşitməsən,o qədər qanın duru qalar.(S.R);Xan neçə mütəkkə demişsə,Mirzə də o miqdarda qotazlı mütəkkəyə söykənmişdi.(Ə.H) Yüklə 82,43 Kb. Dostları ilə paylaş:
|