Mühazirə №15(2) Mövzu: Tabeli mürəkkəb cümlə və onun növləri Plan

---

Mühazirə
№15(2) 
Mövzu:
Tabeli mürəkkəb cümlə və onun növləri 
Plan: 
15.2.1.Zərflik budaq cümlələri və onların tipləri; 
15.2.2.Qoşulma budaq cümləsi və onun tipləri. 
15.2.2.Zərflik budaq cümlələri və onların tipləri 
1.Tərzi-hərəkət budaq cümləsi 
baş cümlədəki hərəkət və ya əlamətin icra və 
meydana çıxma tərzini bildir.Məs.:
O,traktorun üstündə elə oturur ki,elə bil köhlən atı 
suvarmağa aparır;Mən elə sevindim ki,elə bil öz doğma qardaşın məlmişdi. 
Baş və budaq cümlənin yerinə və bağlayıcı vasitələrə görə tərzi-hərəkət budaq 
cümləsinin aşağıdakı tipləri vardır: 
I tip.Baş cümlə əvvəl,budaq cümlə sonra işlənir,ona (baş cümləyə) ki bağlayıcısı ilə 
bağlanır.Məs.:Mahmudun ürəyi elə uçunurdu ki,indiyə qədər belə hisslərin hamısı bir heç 
idi.(Elçin) 
Tərzi-hərəkət budaq cümləsinin bu tipində budaq cümlə tərz bildirməklə yanaşı, 
nəticə
:(
Araz tüfəngin qundağı ilə onu elə vurdu ki, o geriyə səndələyərək yerə yıxıldı.(A.Ş
) 
, müqayisə
:(
Məni elə bağrına basıd ki,elə bil doğma bacısından ayrılırdı.(M.İ)
və 
məqsəd 
bildirmə
:(
Mən elə danışdım ki,qoy bütün mətləblər sizə aydın olsun.
)
 
kimi məna 
çalarlarına malikdir.
 
II tip.Bu tipdə budaq cümlə əvvəl gəlir,baş cümləyə
 necə,necə ki,hər necə,hər necə ki
və s.bağlayıcı sözlərlə bağlanır.Budaq cümlənin sonunda 
–sa
2
olada bilər,olmaya da 
bilər.Baş cümlədə qarşlıq bildirəb 
elə
(olmaya da bilər) sözü tərzi-hərəkət zərfliyi rolunda 
olur.Məs.:
Necə bilirəm,elə də edəcəyəm.(İ.Ş);Necə isyəyirsənsə,elə də et;Nə cür istəyirsən 
, geyin,gəz.(İ.Ş)