Mühazirə №15(2) Mövzu: Tabeli mürəkkəb cümlə və onun növləri Plan

8.Qarşılaşdırma budaq cümləli 
tabeli mürəkkəb cümlələrdə baş və budaq cümlənin 
məzmunu bir-biri ilə qarşılaşdırılır,müqayisə edilir,fərqləndirilir və ya komponentlərdən 
biri digərinə güzəştə gedilir. 
Qarşılaşdırma budaq cümləsinin iki tipi vardır: 
I tip.Budaq cümlə baş cümlədən sonra işlənir və ona 
ki
bağlayıcısı ilə bağlanır.Bu tip 
budaq cümlə dilimizdə inkişaf etmədiyindən çox az işlənir.Məs.:
Onların qılınc-tüfəngi 
məni o qədər qorxutmur ki, silisti, aparıb-gətirməyi canıma vəlvələ salır.(M.F.A);Özümü 
oldürərəm ki,onu yaman işə qoymaram.(M.F.A) 
II tip.Bu tip qarşlaşdırma budaq cümləsi daha çox işlənir və bağlayıcı vasitələrinə 
rəngarəngdir.Əsas bağlayıcı vasitələr 
nə qədər,hər nə qədər,hərçənd 
bağlayıcı sözləri,
-sa
2
şəkilçisi,
da (də)
və 
belə 
ədatları,
kim,nə,hara,necə,nə qədər,nə vaxt
nisbi əvəzliklər və 
intonasiyadır.Məs.:1.
Mən nə qədər qoca olsam da,dəyərəm min cavana.(Ü.H);Arzu,istək 
nə qədər gözəl olsa belə,göründüyü kimi,onların qarşısına qılınc çəkənlər də 
olur.(S.R);
2.
İyirmi üç yaşı olsa da,can-cüssədən uşağa oxşayırdı;Hərçənd tüstü göz 
açmağa qoymurdu,amma kabab iyi oturanlara ləzzət verirdi;
3.
Deyirəm,haralı olur-
olsun,adam olsun.(M.İ);Kimdən soruşur-soruşsun,eyni cavabı alacaq. 
Qarşılaşdırma budaq cümləli tabeli mürəkkəb cümlələrdəki əsas məna olan 
qarşılaşdırma müxtəlif çalarlara – güzəşt:(
Rüstəm kişi bu sözləri zahirən sərt desə 
də,içərisində sevinc və yüngüllük hiss edirdi.(M.İ)
,ziddiyyət:(
Professor qaşlarını çatıb 
alnını qırışdırsa da,Samitin vecinə olmadı.(Ə.V
),müqayisə: (
İki adamın siması bir güzgüdə 
yerləşə 
bilməsə 
də,böyük 
bir xalqın mədəni siması bir rübaidə yerləşə 
bilər.(M.S.O
),fərqləndirici:(
İmdad qardaşım da olsa ,çürük adamdır.(Ə.V
) və şərti məna 
çalarlarına:(
 Hərgah işə geciksəm də,yolunuzu gözləyəcəyəm.
) malik olur.