Mühazirə 2 elmi TƏDQİqat iŞLƏRİNİn planlanmasi üÇÜn metodologiYA

Mühazirə 2
ELMİ TƏDQİQAT İŞLƏRİNİN PLANLANMASI ÜÇÜN METODOLOGİYA
Elmi-tədqiqat və təhsil müəssisələrində elmi-tədqiqat işlərinin mövzuları üzrə iş proqramları və onların icrası qrafikləri tərtib edilir.
İş proqramı məqsəd və fərziyyələrə uyğun olaraq iki bölmədən ibarətdir: metodoloji və prosessual.
Metodoloji bölmə daxildir:
1. problemin və ya mövzunun ifadəsi: 2. tədqiqat obyektinin və predmetinin müəyyən edilməsi; 3. məqsədin müəyyən edilməsi və tədqiqat vəzifələrinin qoyulması; 4. əsas anlayışların şərhi; 5. işçi fərziyyələrin formalaşdırılması.
Problemin (mövzunun) tərtibi həll edilməli olan problemin tərifidir. Problemlər texnoloji və elmidir. Texnoloji problem müəyyən bir istehsalın ehtiyacları ilə müəssisədəki mövcud texnoloji səviyyə arasındakı ziddiyyətdir. Elmi (qnoseoloji) problem biotexnologiyanın ehtiyacları haqqında biliklər ilə onların ödənilməsi yolları bilməmək arasındakı ziddiyyətdir.
Tədqiqat obyekti özündə problemli vəziyyət yaradan hadisədir .
Tədqiqatın mövzusu tədqiq ediləcək obyektin xüsusiyyətləri, tərəfləri, xüsusiyyətlərinin praktika və nəzəriyyə baxımından ən əhəmiyyətlisidir. Məsələn, elmi işin mövzusu bitki biotexnologiyasına həsr olunubsa, tədqiqat obyekti bitki hüceyrəsinin həyati fəaliyyəti prosesidir, mövzu isə istənilən effekti əldə etmək üçün hüceyrə komponentlərinin modifikasiyası üsulları və üsullarıdır.
Tədqiqatın məqsədləri bundan ibarətdir. tədqiqat prosesində nəyə diqqət yetirilməlidir: cavablandırılması lazım olan suallar.
Əsas anlayışların şərhi əsas anlayışların mənasının izahının şərhidir. Anlayışların nəzəri və empirik şərhi var. Nəzəri şərh şərh olunan anlayışların digər anlayışlarla əlaqəsini üzə çıxarmaqla onların əsas xassələrinin və əlaqələrinin məntiqi təhlilidir. Anlayışı empirik şərh etmək anlayışın məzmununun müəyyən mühüm xüsusiyyətini ölçülə bilən belə bir göstəricinin (göstəricinin, amilin) ​​tapılması deməkdir.
İşçi fərziyyələrin formalaşdırılması.Fərziyyələr var: təsviri, izahedici və proqnozlaşdırıcı, əsas və qeyri-əsas, ibtidai və ikincil, fərziyyələr-əsaslar və hipotezlər-nəticələr.
İş proqramının prosedur bölməsinə aşağıdakılar daxildir:
1. əsas tədqiqat planı;
2. empirik materialın toplanması və təhlili üçün əsas prosedurların təqdimatı.
Planlar axtarış, analitik (təsviri) və eksperimental xarakter daşıyır.
Axtarış planı tədqiqatın obyekti və predmeti haqqında aydın təsəvvür olmadıqda və işlək fərziyyə irəli sürmək çətin olduqda istifadə olunur. Belə planın tərtib edilməsində məqsəd mövzunu (problemi) aydınlaşdırmaqdır. Adətən mövzu ilə bağlı ədəbiyyat olmadıqda və ya çox az olduqda istifadə olunur.
Təsviri Planın məqsədi bu fərziyyəni yoxlamaq, tədqiqat obyektini xarakterizə edən faktları təsvir etməkdir.
Təcrübə Planın məqsədi tədqiq olunan obyektdə səbəb-nəticə əlaqələrini müəyyən etməkdir.
Magistratura, dissertasiya və ya kurs işi planı girişdən, bölmələrə və yarımbölmələrə (suallara) bölünmüş əsas hissədən və nəticədən ibarət olmalıdır.
Plan tərtib edərkən aşağıdakılara çalışmalısınız:1. seçilmiş mövzuya uyğun gələn və ondan kənara çıxmayan suallar; 2. mövzunun sualları məntiqi ardıcıllıqla düzülmüşdü; 4. Mövzu hərtərəfli tədqiq edilmişdir.
Tədqiqat mövzusunun seçilməsi.
Tədqiqat işinin mövzusu konkret elmi istiqamətə və ya elmi problemə aid edilə bilər.
Məsələn, “Sənaye biotexnologiyası” ixtisası üzrə tələbələrin apardıqları elmi tədqiqatlar “Biotexnologiya” ümumi istiqaməti əhatə edir. Onun daxilində spesifik sahələri ayırmaq olar ki, onların əsasını biotexnologiyanın xüsusi bölmələri təşkil edir: bitki biotexnologiyası, mikroorqanizm biotexnologiyası, və s.
Elmi problem mürəkkəb nəzəri və praktiki tapşırıqların məcmusudur: tədqiqat mövzuları toplusudur.Nəzəri mövzular əsasən ədəbi mənbələrdən istifadə etməklə işlənir. Belə mövzulara misal olaraq biotexnologiyanın tarixi, biotexnologiyada etika, və s göstərmək olar.Praktiki mövzular sənaye və laboratoriya tədqiqat təcrübələrinin öyrənilməsi, ümumiləşdirilməsi və təhlili əsasında hazırlanır. Qarışıq mövzular tədqiqatın nəzəri və praktiki aspektlərini birləşdirir.
Kurs və yekun ixtisas işlərinin mövzuları (dissertasiya layihələri, magistr dissertasiyaları) kafedralar tərəfindən müəyyən edilir. Mövzu seçərkən nəzərə almaq tövsiyə olunur: onun aktuallığı, yeniliyi, nəzəri və praktiki əhəmiyyəti, məzun olduqdan sonra işin profilinə uyğunluğu, tələbənin mövzu ilə bağlı öz təcrübəsi. eləcə də tələbənin seçdiyi mövzuya marağı, . Tələbə iş mövzusunu seçdikdən sonra onun həyata keçirilməsini idarə etmək üçün gələcək rəhbərlə görüşməli və onun razılığını almalıdır. 1. dissertasiyanı tamamlamaq üçün tələbəyə tapşırıq verir,2. tələbəyə iş planı tərtib etməyə kömək edir, 3. əsas ədəbiyyat, arayış və digər materialları tövsiyə edir; 4. tədqiqat metodlarının seçilməsi, təcrübə materiallarının toplanması, ümumiləşdirilməsi və təhlili, işin tərtibatı üzrə məsləhətlər verir; 5. tapşırığın icrasına nəzarət edir; 6. görülmüş işləri yoxlayır, ona rəy verir.