Mühazirə dərslərində müzakirə olunan mövzuların məzmunu 060628 1

Selsin vericiləri

Selsin – sinxron generatora və ya mühərrikə bənzəyən üç fazalı kiçik elektrik maşındır (şək. 3.8.). Çox vaxt selsinin rotoru bir sarğılı (hərəkətə gətirmə sarğısı), statoru isə oxları bir-birinə nəzərən 120º bucaq əmələ gətirən üç sarğılı (sinxronlaşdırma sarğıları) olur.

Şək.3.8. Selsin vericisinin elektrik sxemi

Bu variant rotor aşkar, stator isə qeyri–aşkar qüvvələrə malik olduğu halda həyata keçirilir.

Hərəkətə gətirmə sarğıları dəyişən cərəyanla qidalanır, üç fazalı sarğıların ucları bir-birinə birləşdirilir. Selsin verici (D) rotorunun sarğısı dəyişən cərəyanla qidalandığı üçün onun yaratdığı dəyişən maqnit seli statorun sarğılarında qiymətləri aşağıdakı düsturlarla ifadə edilən e.h.q. əmələ gətirir.


;


+120º);


+240º);

Burada,
vericinin rotorunun dönmə bucağı;

rotor və statorun oxlarının üst–üstə düşdüyü halda e.h.q.–nin qiymətidir.

Analoji hal selsin qəbuledicisində ( Q) baş verir.

;
+120º);
+240º);

Burada, qəbuledicinin dönmə bucağıdır.

Əgər hər iki rotorun vəziyyəti statorun sarğılarına əsasən eyni olarsa, yəni olarsa, bu sarğılarda yaranan cərəyanlar yaranan e.h.q. bərabərliyi sayəsində bərpa olacaqdır. Bu zaman sinxronlaşdırma momenti sıfıra bərabər olur.

Selsin vericinin rotorunun bərabərlik halından meyletməsi zamanı, yəni olduğu halda sarğılarda yaranan e.h.q. müxtəlif olur. . Bu səbəbdən statorun qarşılıqlı qoşulmuş sarğılarında əmələ gələn cərəyanlar tarazlaşmayacaq. Bu zaman əmələ gələn sinxronlaşdırma momenti

Burada,

olanda ən böyük momentdir.
Bu səbəbdən rotorun bir fazalı sarğılarının maqnit selinin sabit qiymətində üç fazalı sarğıda yaranan çıxış e.h.q. rotorun dönmə bucağına mütənasibdir.
Selsin vericinin rotoru ölçmə cihazının həssas elementi ilə selsin – qəbuledicinin rotoru isə ikinci cihazın ölçü hissəsi ilə əlaqəlidir.
Yuxarıda təsvir olunmuş kontakt selsinlərin ən əsas mənfi cəhəti – kontakt hissələrində yaranan sürtünmə qüvvələridir. Bunlar da selsinin işində əlavə xətalar törədir və onun etibarlılığını azaldır. Kontaktsız selsinlərdə bu nöqsan yoxdur.