Mühazirə ekologiyanin aktualliğI, predmeti və qenezisi

2-ci mühazirə

EKOLOQIYANIN BÖLMƏLƏRI
Ekoloji elmdə bir neçə başlıca bölmələr vardır. Faktiki olaraq, onların hamısı ayrıca bilik bölmələrinə çevrilmişdirlər.

Ümumi ekolokiya canlı orqanizmlərin bir-biri ilə və onların yaşadıqları mühitlə münasibətlərini öyrənən elmdir. Canlılar insanlar, heyvanlar və bitkilərdir. Buna görə də ümumi ekologiyanın onları öyrənən üç bölməsi vardır.

Bitkilərin ekologiyası iqlimin təsirindən asılı olaraq onların yaşayış mühitini, başqa bitkilərlə münasibətlərini öyrənir.

Heyvanların ekologiyası onların canlı və cansız mühitə münasibətlərini öyrənir.

İnsan ekologiyası onun canlı və cansız mühitə münasibətlərini öyrənir.

Biosferanın ekologiyası insanın təbiətə təsirinin nəticəsində planetimizdə qlobal dəyişiklikləri öyrənir.

Meşə ekologiyası meşə ehtiyatlarının istifadəsini, onların bərpa edilməsinin yollarını öyrənir.

Dənizlərin ekologiyası insan fəaliyyətinin ekosistemlərə təsirini; eləcə də hövzələrə neft, kanalizasiya və başqa tullantılarının dərəcəsini və bundan çıxış yollarını araşdırır.

Kənd təsərrüfatının ekologiyası ətraf mühitin qorunması şərti ilə ekoloji baxımdan təmiz məhsulların alınması və torpaqların tükənməməsi şərti ilə kənd təsərrüfatı məhsullarının alınması yollarını araşdırır.

Sənaye ekologiyası tullantısız texnologiyaları işlətməklə ətraf mühitə zərərli maddələrin tullanmasının azaldılması imkanlarını, insan sağlamlığına və təbiətə onların təsirini araşdırır.

Şəhər ekologiyasıinsanın şəhərdə yaşayış mühitimin yaxşılaşdırması imkanlarını öyrənir.

Tibbi ekologiya ətraf mühitin çirklənməsinin sonu olaraq insanın xəstəliklərini, onların önlərinin alınması və müalicəsinin yollarını araşdırır.

Riyazi ekologiya ekoloji proseslərin modellərini verir.

İqtisadi ekologiya təbiətdən istifadənin iqtisadi mexanizmlərini tərtib edir, təbii ehtiyatların dəyərini bəlliləşdirir, ətraf mühitin çirklənməsinə görə cərimələrin qədərini təyin edir.

Hüquq ekologiyası təbiətin qorunması üçün qanunlar tərtib edir.

Bioekologiya – ekologiyanın özəyidir. Onun başlıca bölməsi təbii bioloji sistemlərin ekologiyasıdır. Bura bəlli növlərin nümayəndələri olan fərdlər, populyasiyalar, çoxnövlü toplumlar, biosenozlar, ekoloji sistemlər aiddirlər. Bu elmin başqa tərkib hissəsi orqanizmlərin qruplarıdır. Bunlar bakteriyalar, göbələklər, bitkilər, heyvanlar və başqalarıdırlar. Bioekologiyaya aid təkamül ekologiyası da vardır. Bu da yerin tarixində baş verən təkamüldə ekoloji amillərin rolu və ekoloji şəraitin dəyişməsi haqqında elmdir. Elə bioekologiyada, maddələrin axınının öyrənilməsi və orqanizmlər toplularının yaşamı əsasında ekologiya haqqında təbiətin iqtisadiyyatı kimi baxışlar formalaşmışdır.

Geoekologiya cöğrafi mənsubluğu və coğrafi amillərin təsiri baxımından orqanizmlərin bir-biri ilə münasibətlərini, yaşayış mühitini öyrənir. Bu elm çeşidli mühitdə (yer üstündə, torpaqda, şirin sularda, dənizlərdə) yaşayan canlıların ekologiyasını, təbii iqlim zonaların (meşələrin çöllərin, səhraların) ekologiyasını, yer səthinin formalarının – landşaftların (çay və dəniz qırağlarının, bataqlıqların, adaların, dağların) ekologiyasını içəriləyir. Çeşidli cöğrafi bölgələrin, ölkələrin, qitələrin təsvir edilməsi də geoekologiyaya aiddir.

Bioekologiyanın və geokimyanın qovşağında, canlıların günəş enerjisinin planetar transformasiyası və kimyavi maddələrin dövriyyəsinin öyrənilməsi əsasında biosfera (qlobal ekoloji sistem) haqqında elm yaranmışdır. Qlobal proseslərin öyrənilməsi haqqında çağdaş elm, ekologiya elmini genişləndirmiş, onun problem yönümlərini dəyişdirmişdir. Planetar proseslərin araşdırması sonucunda Yerə özünü təşkiledən iqlim-ekoloji sistem kimi baxış formalaşmışdır.