Mühazirə mətnləri (2023-2024) I mövzu. Pedaqogikanın ümumi məsələləri. Pedaqoji anlayışlara yeni yanaşmalara

Ekoloji tərbiyə."Ekologiya" yunan sözü olub, yurd (məkan) haqda təlim de­mək­dir. Ekoloji tərbiyə gənc nəsli ekoloji biliklərlə silahlandırmağa, eko­loji mədəniyyəti formalaşdırmağa yönələn tədbirlər sistemidir.Ekoloji tərbiyənin əsasını təbiətə sevgi, onun mühafizəsi işi təşkil edir. Kiçik yaşlardan uşaqları təbiətə qayğılı münasibət ruhunda tərbiyə etmək, ekoloji şüuru və mədə­niy­yəti formalaşdırmaq lazımdır. Hər bir insan - şəxsiyyət və vətəndaş kimi öz yurdunun, bəşər övladı kimi isə dünyanın ekoloji vəziyyəti və tarazlığı üçün məsuliyyət hiss etməli, onun pozulması hallarına barışmazlıq göstərməlidir. Ekoloji tərbiyədə aşağıdakı vəzifələr həyata keçirilir:
- böyüyən nəsildə ekoloji şüur formalaşdırmaq;
- uşaq və gənclərdə doğma təbiətə, ətraf mühitə məhəbbət və qayğılı münasibət, onun korlanmasına qarşı barışmazlıq hiss­ləri aşılamaq;
- təbiəti mühafizə üzrə zəruri bacarıq və vərdişlər for­ma­laş­dırmaq, gənc nəsli fəal ekoloji fəaliyyətə hazırlamaq;
- məktəblilərin şüurunda və fəaliyyətində təbii ehtiyatlara, maddi sərvətlərə qənaətcil yanaşmaq münasibəti tərbiyələn­dirmək;
- təsərrüfat-iqtisadi vəzifələri vicdanla yerinə yetirməyə alışdırmaq;
- gənc nəsli təbiətin mühafizəsi işinə cəlb etmək.
Ekoloji tərbiyəni təkmilləşdirmək cəhdləri əvvəlcə ailədən, sonra isə ibtidai məktəbdən başlanılmalıdır. Kiçik yaşlı məktəblilərdə ekoloji tərbiyəni formalaşdırmazdan əvvəl onun komponentlərini müəyyən etmək lazımdır. Ekoloji tərbiyənin komponentlərinə ekoloji şüur, ekoloji bilik, ekoloji təhsil, ekoloji təfəkkür, ekoloji dünyagörüşü, ekoloji fəaliyyət və ekoloji dav­ranış aiddir. Ən mühüm komponentlərdən biri də ekoloji bilikdir. Kiçik yaşlı məktəblilərdə ekoloji tərbiyəni formalaşdır­mazdan öncə onları ekoloji biliklərlə silahlandırmaq lazımdır. Ekoloji biliklərin mənimsəyən şagird­lər özlərini əhatə edən təbiətdə baş verən hadisələri təhlil et­mək bacarığına, təbiətin ayrı-ayrı komponentləri arasındakı səbəb-nəti­cə əlaqələrini müəyyən etmək qabiliyyətinə malik olurlar.
Orta və yuxarı siniflərdə ekoloji təhsil və tərbiyə işləri geniş­lən­dirilir. Kimya dərslərində torpağın münbitliyini saxlamaq üçün kim­yəvi gübrələrdən istifadə edilməsi, sənaye və məişət tullan­tı­larının emalı, ekoloji cəhətdən təmiz ərzaq məhsullarının istehsalı və s. barədə təsəvvürlər aşılanır. Ekologiya və təbiəti mühafizə sahəsində digər fənlərdə - biologiya, zoologiya, botanika, coğrafiya dərslərində daha ətraflı biliklər verilir və onların tətbiqi aspektləri nəzərdən keçirilir.
Ekoloji tərbiyə sahəsində dərslərdə aparılan iş sinifdənxaric və məktəbdənkənar tədbirlər yolu ilə daha da dərinləşdirilir. Yerli şəraitdən asılı olaraq təbiəti mühafizə işinin müxtəlif formalarından istifadə olunur: məktəb meşəçiliyi, gənc təbiətçi dərnək və klubları, məktəb qoruqları, meyvə bağları, şagird istehsalat briqadaları, eko­logiya üzrə olimpiada və viktorinalar, məktəb ekologiya cəmiy­yəti, ekologiya ayları, ekologiya reydləri və s. belə maraqlı forma­lar­dan­dır.