Fənn: Hərbi tibbi hazırlıq və fəlakətlər təbabəti 58
MÖVZU 26 Sanitar ekspertizanın təşkili. Su və ərzağın mühafizəsi Düşmənin bakterioloji, nüvə və kimyəvi silah tətbiq etməsi su mənbələri və ərzaq ehtiyatlarının
çirklənməsi və insanların qısa bir müddət ərzində kütləvi tələfatı ilə nəticələnə bilər. Ərzaq və suyun
ZM-lə çirklənməsi onun tətbiq olunduğu halından asılıdır. Bildiyimiz kimi ZM damcı - maye, aeorozol
və buxarşəkilli hallarda tətbiq olunur. ZM ərzaq və suyun tərkibində sutka və hətta həftələrlə qala bilər
və müxtəlif məhsullara eyni qaydada nüfuz etmir. Məsələn, damcı-maye şəklində olan ZM-Iər
buğdaya 3-5 sm, ət və balığa 2-6 sm, şəkər və duza 8-10 sm, tərəvəzlərə 2 sm, bərk və duru yağda isə
bütün dərinliyinədək işləyir. ZM-in suya təsiri isə tətbiq növündən, hidroliz xüsusiyyətindən və su
təchizatının xarakterizindən asılıdır.
Ərzaq və su ehtiyatları mikroblar üçün əlverişli mühit sayılır. Xəstələriyin yayılmasında
yoluxmuş həşarat, gəmirici və xəstə insanların böyük rolu vardır.
Radiaktiv maddələrin (RM) ərzağa keçməsi onun saxlanması, qablaşdırılması və növündən
asılıdır. RM açıq vəziyyətdə saxlanılan buğdaya 3 sm, un və şəkərə 0,5-1 sm, su, süd və duru yağda
dibinə qədər nüfuz edə bilər.
Ərzaq və sudan sınaq nümunələri götürən şəxslər mühafizəedici vasitələrlə təmin edilməlidir.
Götürülmüş materiallar SEƏD və SEƏB-in laboratoriyalarında müayinə olunur. Su mənbə və
ehtiyatlarından 3 sınaq nümunəsi, yəni suyun üst hissəsi, orta qatı və dibindən müayinə üçün sınaq
nümunəsi götürülür. Çörək və bərk yağdan isə bucaq altında çəkisi 25-30 qramdan az olmamaqla, bir
neçə yerindən sınaq nümunəsi götürülməlidir. Analiz nəticələri məlum olana qədər ərzaq və su
ehtiyatlarından istifadə qadağan olunur.
Ərzaq və su ehtiyatları müxtəlif üsullarla zərərsizləşdirilir.
Təbii üsulla - Ərzaq və su ehtiyatları RM və ZM-lə çirkləndikdə bu ehtiyatlar müəyyən müddətə
nəzarət altında dincə qoyulur. Bu zaman su və ərzaq ehtiyatı RM və ZM-in təbii yolla parçalanması
nəticəsində öz-özünə zərərsizləşir. Bu ehtiyatlara «Çirklənmiş» nişanı qoyulmalı və sınaq nümunələri
laboratoriyaya göndərilməlidir. Bakterioloji silahla çirklənmiş ərzaq və su ehtiyatları
zərərsizləşdirilmir və istifadəsi qəti qadağandır.
