Mühazirəçi: Magistr M. A. Babayeva MÜhaziRƏNİn plani adi beton və onun xassələri

Cədvəl 6.4. Betonun markası ilə sinfi arasındaki əlaqə

Betonun möhkəmliyə görə sinfi	Sinfin orta möhkəmliyi, MPa	Betonun markası	Betonun möhkəmliyə görə sinfi	Sinfin orta möhkəmliyi, MPa	Betonun markası
B 1		M 15	B 27,5	36,0	M 350
B 1,5		M 25	B 30	39,3	M 400
B 2		M 25	B 35	45,8	M 450
B 2,5	3,3	M 35	B 40	52,4	M 500
B 3,5	4,6	M 50	B 45	58,9	M 600
B 5	6,5	M 75	B 50	65,5	M 700
B 7,5	9,8	M 100	B 55	72,0	M 700
B 10	13,1	M 150	B 60	78,6	M 800
B 12,5	16,4	M 150	B 65	85,2	M 900
B 15	19,6	M 200	B 70	91,7	M 900
B 20	26,2	M 250	B 75	93,2	M 1000
B 22,5	29,5	M 300	B 80	104,8	M 1000
B25	32,7	M 350

 Yığışma və şişmə. Bərkimə prosesində betonda həcmi də­yi­şikliklər baş verir. Beton havada bərkidikdə (yığışmayan və ge­niş­lənən sementlərdən hazırlanan betonlardan başqa) onun həcmi aza­lır, yəni yığışır. Beton suda bərkidikdə əvvəlcə onun həc­mi bir qə­dər artır.

Portlandsementdən hazırlanan betonun yığışması klinkerin mi­neral tərkibindən və sementin üyüdülmə narınlığından asılıdır. Narınlıq artdıqca yığışma da artır.
 Sıxlıq. Betonun sıxlığı onun digər xassələrinə əhəmiyyətli də­rəcədə təsir edir. Bərkiməmiş beton qarışığının sıxlığını bərkimiş betonun sıxlığından fərqləndirmək lazımdır. Beton qarışığı düzgün seçilərsə və qəlibdə sıx yerləşdirilərsə, onda mütləq sıxlıq əldə et­mək olar. Belə beton qarışığının sıxlığı nəzəri surətdə hesablanmış sıxlıqla  materialların mütləq həcmləri cəminə əsasən hesablan­mış sıxlıqla tam düzgün gəlir (əgər beton qarışığında cəlb edilmiş ha­va yoxdursa).
 Sukeçirməzlik. Betonun sukeçirməzliyi onun sıx­lı­ğın­­­dan və quruluşundan asılıdır. Xırdaməsaməli quruluşlu və bi­r­cins­li tər­kib­li, yaxşı sıxlaşdırılmış və bərkimiş beton lazımi qa­lın­lıq­da ol­duq­da, praktiki olaraq su keçirməyəndir. Nazik beton kon­struk­si­ya­ların sukeçirməzliyini təmin etmək üçün ona xüsusi hid­rofob maddələr (serezit, mılonaft və s.) əlavə edilir. Bu tədbir ki­fayət etmədikdə betonun üzərinə bitum sürtülür və ya sıx suvaq çə­kilir.
Sukeçirməzliyinə görə betonun altı markası vardır: W 2, W 4, W 6, W 8, W 10 və W 12. Markalardakı rəqəmlər beton nümu­nə­lə­rinə uyğun olaraq 0,2; 0,4; 0,6; 0,8; 1,0 və 1,2 MPa təzyiq altında su­keçirmədiyini göstərir.
Beton konstruksiyaları qazkeçirməyən etmək üçün onu daim isladaraq su ilə doymuş halda saxlamaq lazımdır. Bu məq­səd­lə betonun üzünü plastik kütlələrdən hazırlanan xüsusi pər­də­lər­lə örtmək olar.
 Şaxtayadavamlılıq. Su ilə doymuş 28 günlük beton nü­mu­nələrin möhkəmliyinin 25%-dən və kütləsinin 5%-dən çoxunu azalt­madan ən çox donma və donuaçılmaya davam gətirməsi be­to­nun şaxtayadavamlılığını xarakterizə edir.
Şaxtayadavamlılıq hidrotexniki qurğuların, yol ör­tük­lə­ri­nin, körpü dayaqlarının və digər bu cür konstruksiyaların be­tonu­na qarşı qoyulan əsas tələblərdən biridir. Betonun şaxtayada­vam­lı­lı­ğı onun quruluşundan asılıdır. Xırda məsamələrə (ölçüsü 10^-5 sm-dən kiçik) su keçmir. Bu cür məsamələrdə bağlı (rabitəli) su olur və həmin su hətta –70 ⁰C temperaturda belə donmur.
Şaxtayadavamlı beton almaq üçün şaxtayadavamlı dol­du­ru­cular işlədilməli, su-sement nisbəti azaldılmalı, bərkidikdə çoxlu su birləşdirən və beləliklə, sıx sement daşı əmələ gətirən yüksək mar­kalı portlandsement yaxud alüminat sementi işlədilməlidir.
Betonun şaxtayadavamlılığına görə markası iqlim şərai­tin­dən asılı olaraq müəyyən edilir. Dəfələrlə donma və donuaçılma tə­sirlərinə məruz qalan və daim nəmlənən konstruksiyalar üçün şax­tayadavamlılığa görə aşağıdakı markalar müəyyən edilmişdir: F 50, F 75, F 100, F 150, F 200, F 300, F 400 və F 500.
 Odadayanıqlılıq. Beton odadayanıqlı materialdır. Buna gö­­rə də o, yanğın zamanı yüksək temperatura davam gətirir. Be­to­nun odadayanıqlılığı onu sənaye sobalarının tüstü borularında, bü­­­növrələrində istifadə etməyə imkan verir.
Betonun odadayanıqlılığı istifadə edilən sementin və dol­du­rucuların növündən asılıdır. Betona 600 ⁰C-dən yüksək tem­pe­ra­tur təsir etdikdə, tərkibində kvars olan (qumdaşı, kvarsit, qranit) dol­durucular işlətmək olmaz, çünki yüksək temperaturun tə­si­rin­dən kvarsın həcmi 1,5% artdığından betonda çatlar əmələ gəlir.
900 ⁰C-yə qədər temperatur təsir edən hallarda betonlarda dol­durucu olaraq əhəngdaşı işlədilə bilər.
Uzun müddət 250 ⁰C-dən yüksək temperaturun təsiri al­tın­da olacaq konstruksiyaların tikintisində xüsusi odadavamlı beton iş­lədilməlidir.
 Betonun korroziyası və mühafizə tədbirləri. Su kəməri və ka­nalizasiya sistemlərinin beton qurğularında, bir sıra hallarda, ma­ye və qazların təsiri altında beton dağıla bilər. Betonun kor­ro­zi­ya­sı, başlıca olaraq, sement daşının dağılması nəticəsində baş ve­rir, doldurucuları isə qabaqcadan korroziyaya davamlı seçmək müm­kündür. Korroziya, aqressiv suların betonun içərisinə keç­mə­si nəticəsində meydana çıxır. Aqressiv sular betondan süzüldükcə kor­roziya daha da güclənir.