Mühazirələr Müəllimlər: Babayev E. A, Rzayeva T.İ. Sumqayit 2020 f ə nnin m ə qs ə

 
 
 
Bolt və sancağın ölçüləri ilə çəkilməsi 
Bolt – bir ucu başlıqdan, digər ucu isə yivli çubuqdan ibarət olub, iki və daha 
çox hissələri birləşdirmək üçün istifadə edilən standart hissədir. Daha çox rast 
gılinən altıüzlü başlığı olan boltlardır.
Silindirik çubuğun uc hissəsində 
l
0
uzunluğunda yiv açılır. Bolt üç görünüşdə 
çəkilir. Əvvəlcə verilmiş yivin xarici diametrinə görə sadə hesablama aparılır və 
boltun qalan ölçüləri təyin edilir. sonra miqyas və baş görünüş seçilir.
Boltun təsviri çəkilərkən onun oxu çertyojun əsas yazısına paralel götürülür. 
Onun konstruktiv forması və məzmunu iki görünüşlə tam ifadə edilir. boltların 
şərti işarələrində məmulatın adı, yivin diametri çubuğun uzunluğu və standartın 
nömrəsi yazılır, misal üçün: bolt M 2x1.5 QOST7798 – 70 

---

Boltun ölçülə
ş ğı
ə ə ə ə
d=0.85d l
0
=2d
c= 
0.15d;h= 0.7d;D=2d;R = 1.5d ;D
1
= 0.9S; r=1....3mm;r
1
– qurma üzrə təyin edilir.
Baş görünüş çəkildikdən sonra üst və yan görünüşlərin yerinə yetirilir. Üst 
görünüşü çəkən zaman boltun başlığı eyni ilə qaykada olduğu kimi yerinə yetirilir.
Bolt üç görünüşdə nazik xətlərlə çəkildikdən sonra əsas kontur xətləri 
qalınlaşdırılır. Boltun 
l
uzunluğu konstruktiv, yəni lazım olan qədər götürülür. 
Yivin xarici diametri 
d
standart üzrə seçilir. 
Birləşmələrdə qalınlığı daha çox olan detalların birləşdirilməsi üçün boltların 
əvəzinə sancaqlardan istifadə edilir. Sancaq hər iki ucunda yivi olan silindrik 
çubuqdan ibarətdir. Bir yivli ucu ilə sancaq birləşdirilən detallardan birinə sancılır, 
o biri yivli ucuna isə qayka taxılır. 
Sancaq iki görünüçdə çəkilr. Yivin xarici diametri 
d
verilir, qalan ölçülər isə 
aşağıdakı asılılıqlardan təyin edilir.

---

d
= ........mm ; 
d
1
= 0.85d ; l
o
 = 2 d + 6 mm ; l – tələb olunan qədər ; ɑ = 0.1d 
; l
1
= d ( polad; tunc; bürünc) ; 1.6d ( 1.25 d ) – çuqun; 2d ( 2.5 d ) – yüngül 
ərintilər üçün. 
Bolt birləşməsi ilə sancaq birləşməsinin fərqi ondan ibarətdir ki,bolt 
birləşməsində birləşən hissədə yivsiz deşik açıldığı halda, sancaq birləşməsində 
birləşən hissələrdən birində yivsiz, digərində yivli deşik açılır.
Yivli deşiyin diametri sancağın diametrinə bərabər olur. Sancağın bir ucu 
yivin bütün uzunluğu boyu birinci hissənin yivli yuvasına bağlanır. İkinci hissədə 
sancağın keçməsi üçün keçidli deşik (d
1
= 1.1d) açılır. 
İlkin olaraq birləşmədə istirak edəcək birinci hissədə burğu aləti vasitəsilə 
diametri d
0
= 0.85 d və L
2
= L
1
+ 0.5d dərinliyində yivsiz yuva aşılır (Şəkil 4). 
Sonra yiv burğusu aləti vasitəsilə verilmiş yivin xarici diametrinə ( d) və dərinliyi 
L
3
=L
1
+2P bərabər yiv açılır. 

---

Şəkil 4 
Burada sancağın 
l
1
 
uzunluğu bağlanılan hissənin materialından asılı olaraq 
müxtəli ölçülərdə olur. Polad, latun və tuncdan hazırlanan hissələr üçün 
l
1 
=1.6d və 
bərklikli materiallardan hazırlanan hissələ üçün
l
1
 = 2.5 d
qəbul edilir. sancağın 
minimal uzunluğu aşağıdakı kimi müəyyən olunur. 
l= m + b + H + k
burada m – bağlanacaq hissənin hündürlüyü, b= 0.15d – şaybanın qalınlığı, 
H
q
= 0.8d – qaykanın hündürlüyü, k – sancağın qaykadan çıxan hissəsinin 
uzunluğu olub( 0.25 .........0.5)d arasında dəyişir. Sancağın uzunluğu 

---

hesablandıqdan sonra alınan ədəd standart cədvəldən ona yaxın maksimum 
rəqəmlə yuvarlaqlaşdırılır.