Diametr ölçüləri. Diametr simvolunun hündürlüyü onunla yanaşı yazılan
rəqəmin hündürlüyü ( h) qədər, çevrəsinin ölçüləri isə 7/10h bərabər qəbul
edilməlidir. İşarənin çevrəsinin ortasında 60
0
mailliklə düz xətt çəkilir. Əgər
çevrənin diametri 10mm – dən böyükdürsə, ölçü xətti və oxlar çevrənin
daxilində qoyulur. Diametrin ölçüsü 10mm – dən az olduqda isə oxlar çevrənin
kənarında çəkilir.şəkil 5
Radius ölçüləri. Çevrə qövsünün mərkəzi bucağının ölçüləri 180
0
– dən
böyük olduqda ölçü diametrlə, kiçik olduqda isə radiusla göstərilir. Qövsün
radiusunu göstərdikdə mərkəzin göstərilməsi lazım gələrsə, o çertyojda
kənaraçıxma və ya mərkəz xətlərinin kəsişməsi şəklində verilir.
Xarici və daxili dəyirmiləmə qövslərinin radiusları ölçü xətti və ya çıxarış
xətti üzərində yazılır. Bu halda ölçü xətti ilə ştrixləmə xətti müxtəlif istiqamətdə
çəkilməlidir. Şəkil 6
Çevrənin bərabər hissələrə bölünməsi. Çevrenin bərabər hissələrə bölünməsi detallarin konturlarin çəkilişində dişli
çarxlarin dişlərinin açilmasinda boltlarin mərkəzlərinin tapilmasinda və s. tətbiq
edilir. Çevrəni istənilən sayda bərabər hissələrə bölmək olar bunun üçün vətərlər
cədvəlindən istifadə edilir .Yəni çevrənin radiusu müəyyən əmsalara vurulur.
3-bərabər 6-bərabər 12-bərabər 5,7,10 bərabər
Çevrəni üç bərabər hissəyə bölmək üçün onun istənilən nöqtəsindən ( məsələn
A nöqtəsindən) radiusu çevrənin radiusuna bərabər R radiuslu bir qövs çəkilir. Bu
radius çevrəni iki nöqtədə kəsir. Bu nöqtələr 1 və 2 nöqtələri olacaq . 3 – cü nöqtə
isə A nöqtəsi qəbul edilir. şəkil 1
Çevrəni altı bərabər hissəyə bölmək üçün onun simmetriya oxlarının çevrə ilə
kəsişmə nöqtələrinin ikisindən R radiuslu iki qövs çəkilir. Bu qövslər çevrəni dörd
nöqtədə kəsir. Qalan iki nöqtə isə qövslərin mərkəzləri olur. Şəkil 2 beləliklə
çevrə altı bərabər hissəyə bölünmüş olur.
Çevrəni beş bərabər hissəyə aşağıdakı ardıcıllıqla bölmək olar.
Çevrə üzərində 1 nöqtəsi qeyd olunur. şəkil 3. Bu nöqtə şevrənin beş bölgüsündən
biri olur. OD parçasını yarıya bölüb alınmış A nöqtəsindən R
1
= 1A radiusu ilə
üfüqi simmetriya oxunu B nöqtəsində kəsən bir qövs çəkilir. R
2
= 1B radiusu ilə 2
və 5 nöqtələri, sonra isə 2 və 5 nöqtələrini mərkəz qəbul edərək 3 və 4 nöqtələri
qurulur. Beləliklə çevrə beş bərabər hissəyə bölünmüş olur.