Mühazirələr Müəllimlər: Babayev E. A, Rzayeva T.İ. Sumqayit 2020 f ə nnin m ə qs ə

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tərsimi həndəsədə istifadə edilən metodlar.
Həndəsi elementlər və cisimlər proyeksiya müstəvilərinə nəzərən ixtiyari 
vəziyyətdə yerləşdikdə onun proyeksiyaları bəzi məsələlərin həlli üçün əlverişli 
olmur. Məsələn, verilmiş müstəvi proyeksiyalayıcı olarsa, düz xətlə müstəvinin 
kəsişmə nöqtəsini qurmaq üçün heç bir köməkçi əməliyyata ehtiyac qalmır. 
Verilmiş elementi proyeksiya müstəvilərinə nəzərən xüsusi vəziyyətə gətirmək 
məqsədilə tərsimi həndəsədə iki əsas metoddan istifadə edilir.
1.
Proyeksiya müstəvilərinin əvəzetmə metodundan 
2.
Fırlatma metodu. 
Fırlatma metodunun xüsusi halı olan paralel yerdəyişmə üsulundan istifadə 
edilir. Bu metodda proyeksiya müstəviləri toxunulmaz qalır. Həndəsi element isə 
tərpənməz X oxu ətrafında fırlanaraq xüsusi vəziyyətə gətirilir.
Şəkil 1 – də ixtiyari AB düz xətt parçasının əsl boyunun təyin olunması 
göstərilmişdir. Bunun üçün AB düz xətt parçasının A nöqtəsindən keçən və frontal 
proyeksiya müstəvisinə perpendikulyar olan fırlanma oxu ətrafında fırladırıq. A 
nöqtəsi fırlanma oxu üzərində olduğundan fırlanma zamanı tərpənməz qalacaq. 
Ona görə də yalnız B nöqtəsi fırlanacaq.
B´´ nöqtəsinin yeni vəziyyəti B
1
´´ 
nöqtəsidir. Beləklə, xəttin frontal A´´B´´
proyeksiyası X oxuna paralel vəziyyətə gətirilir – A´´B
1
´´ düz xətti. 
b´´ 
a´´ 
b
z
a
z
a
y
a 
m
´ 
m 
Z 
O 
X 
a
1
a 
b
1
X 
b 
m´
´ 
X 
K 
Y 
Y 
a´ 
b´ 
b 
a´ 
b´ 
a 
b 
Z 
Y 
K 
X 
Y 
b
y

---

B nöqtəsinin yeni horizontal proyeksiyası B
1
´´ nöqtəsi olacaq. A´B
1
´ düz xətti 
ixtiyari AB düz xətt nparçasının əsl boyudur.şəkil 1 
a
b 
yastı- paralel yerdəyişmə metodunda həndəsi element və yastı fiqurn bütün 
nöqtləri proyeksiya müstəvilərindən birinə paralel müstəvi ilə hərəkət edir. Bu 
yerdəyişmə zamanı elementin həmin proyeksiya müstəvisi üzərindəki proyeksiya 
öz forma və ölçülərini dəyişmir. Şəkil 1 ( b) . Bu nöqtələrin digər proyeksiyaları 
isə X oxuna paralel olan düz xətlər boyunca hərəkət edəcək və elementin həmin 
proyeksiyası öz forma və ölçüsünü dəyişəcək. Verilmiş həndəsi element 
proyeksiya müstəvilərinə nəzərən istənilən vəziyyətə gətirilənə qədər hərəkət 
davam etdirilir.
İxtiyari AB düz xətt parçasını H müstəvisinə paralel vəziyyətə gətirməklə, 
onun əsil boyunun tapılması şəkil 1 (b) – də göstərilmişdir. Bilirik ki, düz xətt 
parçası H müstəvisinə paralel vəziyyət aldıqda, onun frontal proyeksiyası X 
proyeksiya oxuna paralel olur. Buna görə də düz xətt parçasının yeni A
1
´´B
1
´´ 
frontal proyeksiyası, verilmiş AB frontal proyeksiyaya bərabər və X oxuna paralel 
olmaq şərti ilə istənilən yerdə qurulur. A
1
´´B
1
´´ düz xətt parçasının horizontal 
proyeksiyası – A
1
´B
1
´ xətti ixtiyari AB düz xətt parçasının həqiqi ölçüsü olacaq.