Suvning aylanishi
Agarda siz suv tomchisini quyosh tushib turgan tomonda oyna
ustiga qo‘ysangiz, suv parlanadi. Parlanish shunday ro ‘y beradiki,
bunda suv bug‘ga aylanadi va gaz shaklida atmosferaga chiqadi. Suv
ko‘llar, jilg ‘alar, hovuzlar va okeanlammg yuza qismi dan parlanadi.
24 Peter Rillero, Dinah Zike. /Ecology, 2005. (8-75-betlar)
73
Shuningdek, suv bug‘i atmosferaga transpiratsiya jarayonida о‘simlik
barglaridan ham ko‘tariladi. Hayvonlar suv bug‘ini havoga yugurib
kelganda yoki harakat qilganda ko‘proq chiqaradi. Suv hayvonlaming
chiqindilaridan ham atrof-muhitga qaytadi.
Yer yuzidagi tirik organizmlar tarqalgan, ulaming doimiy ta’siri
ostida bo‘lgan va faoliyati mahsulotlari egallagan qobiq biosfera
(yunoncha “bios” - hayot, “sfera” - shar) deb ataladi. Biosferaning
ikkinchi tarkibiy qismi o‘lik moddalar (iqlim, atmosfera, tog‘ jinslari
va boshqalar) hisoblanib, ulaming hosil bo‘lishida tirik organizmlar
qatnashmaydigan biosferadagi moddalar yig‘indisi kiradi. Biosferada
oraliq moddalar ham ajratilib, ular o‘lik va tirik moddalaming birga-
likdagi faoliyatidan hosil bo‘ladi. Tirik organizmlar oraliq moddalar
hosil bo‘lishida yetakchio‘rinni egallaydi. Oraliq moddalar - Yerdagi
tirik moddaning faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan tuproq, yemirilgan
tog‘ jinslari va barcha tabiiy suvlardir. Bulardan tashqari, biogen
moddalar ham mavjud. Ular tirik organizmlaming hayoti davomida
hosil bo‘ladi va o‘zgarishlarga uchraydi. Ularga*nihoyatda katta po-
tensial energiyaga ega bo‘lgan toshko‘mir, bitum, neft, ohaktosh va
boshqalar kiradi (1-rasm).
Biosfera ko‘rinishi. 1-rasm25
25 Peter Rillero, Dinah Zike. /Ecology, 2005. (8-75-betlar)
74
|
