“Mülkü müdafiə” fənni üzrə kollokvium suallarının cavabları Fövqəladə hal və onun növləri
Yüklə 180,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.2. Fövqəladə hallarla mübarizədə Dövlət orqanları və onların vəzifələri.
- 3.3.Azərbaycan Respublikasının FHN-nin Mülki Müdafiə üzrə əsas vəzifələri.
- 3.4. Sülh mənşəli Föqəladə hallarda fəaliyyət göstərən Dövlət sistemi və vəzifələri.
- 3.5. Mülki Müdafiə xidmətləri, qüvvələri, onların təyinatı və yaradılması.
- 4.2 Sülh dövründəki fövqəladə hadisələrin nəticələrinin aradan qaldırılması ardıcıllığı və rəhbər orqanların vəzifələri.
- 4.3 Zəlzələ.Onun növləri və baş vermə səbəbləri. Zəlzələ
- Zəlzələ ocağının dərinliyi
- 4.4. Yanğın. O hansı hallarda baş verə bilər İnsanlara təsir edən amillər.
- 4.5. Neft-qaz müəssisələrində və daşınmasında baş verən yanğınlar, qəzalar.
|
Epifitotiya –bitki xəstəliklərinin yayılmasından ibarətdir və əsasən bu xəstəliklərlə səciyyəvidir: dənli bitkilərin pas xəstəliyi, çəltiyin göbələkcik xəstəliyi, fitoftoroz, yaxud kartof çürüməsi- kartofun yarpaq, budaq və kökünü çürüdən ən zərərli göbələkcik xəstəliyi və c. Müxtəlif kimyəvi maddələrdən düzgün istifadə edilməməsi nəticəsində də bitkilər məhv ola və ya xəstəliklərə məruz qala bilər. Infeksion xəstəlik ocağı yaranarkən yoluxmuş ərazidə insanların, heyvanların və bitkilərin mühafizəsi üzrə tədbirlər müvafiq orqanlar tərəfindən, o cümlədən də dövlət sərhədlərində gömrükxanalar tərəfindən yerinə yetirilir.
Mülki müdafiə ilk dəfə Fransanın Paris şəhərində 1931-ci ildə general Sant Pol tərəfindən, bir qurum kimi yaradilmışdı. 3 noyabr 1993-cü il tarixindən Azərbaycan Respublikası bu təşkilatın üzvidir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 1992-ci il iyulun 31- də “ Azərbaycan Respublikasının Mülki müdafiəsi haqqında Əsasnamə”-nin təsdiq edilməsi barədə 73 saylı və 1998- ci il aprelin 18- də “Mülki müdafiə haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun (30 dekabr 1997- ci il, № 420- İQ ) tətbiq edilməsi barədə 700 saylı fərmanı imzalamışdır. 30 aprel 1992-ci il tarixli FH –in qarşısının alınması və belə hallarda fəaliyyət üzrə“ Azərbaycan Respublikasında Dövlət siyasəti haqqında” Nazirlər Kabinetinin 339 nömrəli, “Əhalinin mühafizəsinin əsas prinsipləri haqqında” 29 dekabr 1992 –ci il tarixli 700 nömrəli qərarı. Azərbaycan Respublikası FHN-nin Mülki müdafiə Qoşunları haqqında əsasnamə(29 dekabr 2006-ci il№ 511 ) qəpul edilmişdir. Yeni Əsasnamə və Qanunda Azərbaycan Respublikasında Mülki müdafiənin əsas məqsəd və vəzifələrini habelə dövlət hakimiyyəti və idarəetmə orqanlarının, ictimai təşkilatların, eləcə də məsul şəxslərin və bütün vətəndaşların mülki müdafiə üzrə vəzifələri müəyyən edilmişdir.
“Mülki müdafiənin təmin edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 25 sentyabr 1998-ci iltaixli, 193 nömrəli qərarının tələbləri: Dövlət və qeyri-dövlət ali, orta ixtisas məktəbi tələbələrinə, texniki peşə və ümumtəhsil məktəbləri şagirdlərinə mülki müdafiənin öyrədilməsi. -Mülki müdafiə fənni – ali məktəblərdə əyani, qiyabi və axşam şöbələrinin bütün tələbələrinə öyrədilməsi məcburi olan fənlər sayılır və tədris planlarına xüsusi fənlər kimi daxil edilir.
Mülki müdafiə ərazi-istehsalat prinsipi üzrə təşkil edilir. Bu, o deməkdir ki, mülki müdafiənin bütün tədbirləri həm icra hakimiyyəti xətti üzrə, həm də istehsalat və digər təsərrüfat fəaliyyətinə rəhbərlik edən nazirlik və idarələr xətti üzrə planlaşdırılır və yerinə yetirilir. Yeni Qanuna və Əsasnaməyə müvafiq olaraq Azərbaycan Respublikasında Mülki Müdafiə işinə ümumi rəhbərliyi Azərbaycan Respublikasının Pezidenti həyata keçirir. Azərbaycan Respublikasının Mülki Müdafiəsinə Respublikanın Baş Naziri bilavasitə rəhbərlik edir və mülki müdafiənin qarşısında duran vəzifələri həyata keçirməyə daim hazır olması üçün məsuliyyət daşıyır. Mülki müdafiə tədbirlərini planlaşdırmaq və həyata keçirməsini təşkil etmək, habelə icraya nəzarət məqsədilə Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyi gündəlik rəhbərlik edir. Yerlərdə mülki müdafiəyə bilavasitə aşağıdakılar rəhbərlik edirlər: -Naxçıvan Muxtar Respublikasında–Müxtar Respublikasının Milli məclisinin sədri;
-Şəhərlərdə, rayonlarda, kənd və qəsəbələrdə -müvafiq icra hakimiyyəti başcıları və onların nümayəndələri; -təsərrüfat birliklərində və obektlərdə -onların rəhbərləri və sahibkarları. Mülki müdafiənin vəziyyəti üçün həmin şəxslər tam məsuliyyət daşıyırlar və bu, onların vəzifə borcuna daxildir. Onların rəhbərliyi qərargah, xidmətlər və başqa dövlət orqanları vasitəsilə yerinə yetirilir. Mülki müdafiə tədbirlərini planlaşdırmaq, həmin plandan irəli gələn vəzifələrin yerinə yetirilməsini təşkil etmək və onların icrasına nəzarət üçün yerlərdə mülki müdafiə qərargahları yaradılır. Mülki müdafiə sistemində təsərrüfat obyektləri (müəssisələr) mühüm yer tutur. Təsərrüfat obyektləri (müəssisələr) mülki müdafiənin təşkilində vacib rola malikdir və əsas mərhələdir. Bütün mülki müdafiə tədbirlərinin bünövrəsi məhz burada qoyulur. Obyekt dedikdə idarə, müssisə, təhsil müəssisəsi və digər müəssisələr nəzərdə tutulur.
Mülki müdafiə üzrə dövlət funksiyalarını Azərbaycan Respublikasının Fövqəladə Hallar Nazirliyinin orqanları yerinə yetirir. Buraya bütün idarəetmə orqanları, müxtəlif mülkiyyət formalarına aid olan birliklər, müəssisələr, idarələr, təşkilarlar və digər obyektlər, onların qüvvə və vasitələri daxildir. Onlar sülh və fövqəladə hallarda respublikanın bütün ərazisində mülki müdafiə tədbirlərinin yerinə yetirilməsini təşkil edirlər. -fövqəladə halların nəticələrindən əhalinin və təsərrüfat obyektlərinin mühafizə edilməsi; -sülh və müharibə dövrlərində admların həyatı, sağlamlığı üçün təhlükə yarandığı barədə və belə şəraitdə davranış qaydaları haqqında əhalinin vaxtında xəbərdar edilməsi və belə şəraitdə davranış qaydaları haqqında əhalinin vaxtında xəbərdar edilməsi; -fövqəladə halların nəticələri aradan qaldırılarkən qəza-xilasetmə və digər təxirəsalınmaz işlərin təşkili və yerinə yetirilməsi; -FHN-nin orqanlarının rəhbər heyətinin, idarəetmə orqanları və qüvvələrinin fövqəladə hallarda mühafizəyə və fəaliyyət üsullarının əhaliyə öyrədilməsinin təşkili; -sülh və müharibə dövrlərindəki fövqəladə hallarda təsərrüfat sahələrinin, müəssisələrinin, idarə və təşkilatların sabit fəaliyyətinin təmin olunmasına yönəldilmiş tədbirlərin, xüsusən də mülki müdafiənin mühəndis -texniki və digər tədbirlərin hazırlanmasında, həyata keçirilməsində iştirak etməkdir. Sadalanmış vəzifələrin hamısı vacibdir və kompleks həll edilməlidir.
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1992-ci il 30 aprel tarixli 239 saylı qərarı ilə “ Fövqəladə halların qarşısının alınması və belə hallarda fəaliyyət üzrə Azərbaycan Dövlət Sistemi” yaradılmış, onun tərkibini, vəzifələrini, fəaliyyət qaydalarını müəyyən edən Əsasnamə və digər normativ sənədlər təsdiq edilmişdir. Bu sistem ərazi üzrə Respublikanın bütün şəhər, rayon və digər yaşayış məntəqələrini; təsərrüfat sahələri üzrə isə bütün nazirlikləri, dövlət komitələrini, baş idarələri və hər cür iqtisadiyyat obyektlərini əhatə edir. Səlahiyyət dairələrinin vəvifələri bunlardır:
etmək;
-yarana biləcək vəziyyəti proqnozlaşdırmaq və qiymətləndirmək; -fövqəladə hadisələrın qarşısını almaq üçün profilaktik tədbirlər görmək; -fövqəladə halların qarşısını almaq və nəticələrini zəiflətmək məqsədilə profilaktik tədbirləri görmək, xilasetmə işləri aparmaq üçün qüvvələr hazırlamaq, zərər çəkmiş əhaliyə yardım üçün lazımı maddi-texniki vəsait ehtiyatları yaratmaq; -fövqəladə hallar barədə xəbər və məlumatların bütün əhaliyə vaxtında çatdırilmasını təmin etmək; -fövqəladə hadisələrin aradan qaldırılması işini təşkil etmək və ona rəhbərlik etmək. Qeyd etmək lzımdır ki, fövqəladə komissiyalar daimi fəaliyyət göstərən komissiyalardır; onlar həmişə hazır olmalı, lazım gəldikdə dərhal fəaliyyəti təşkil etməlidirlər.
Mülki müdafiə qüvvələri mülki müdafiənin qoşun hissələrindən, ştatlı qəza- xilasetmə dəstələrindən, hərbiləşməmiş mülki müdafiə dəstələrindən, həmçinin nazirliklərin, baş idarələrin və icra hakimiyyəti başçılarının tabeliyində qalmaqla xüsusi mülki müdafiənin vəzifələrinin yerinə yrtirilməsinə cəlb olunan müxtəlif dəstələrdən, təşkilatlardan və idarələrdən ibarətdir. Mülki müdafiə qüvvələri FH-in nəticələrini aradan qaldırarkən QX və DTİ yerinə yetirmək, bu işləri təmin etmək, eləcə də mülki müdafiə üzrə başqa vəzifələri icra etmək üçündür. Mülki müdafiə qüvvələrinin əsasını hərbiləşməmiş dəstələr təşkil edir. Bunlar sülh və müharibə vaxtı yerinə yetiriləsi tədbirlərdə iştirak edən mülki müdafiə qüvvələrinin sayca ən böyük hissələridir. Xatırladaq ki, mülki müdafiə dəstələri ərazi –istehsalat prinsipi üzrə Naxçıvan Muxtar Rspublikasında, rayonlarda, şəhərlərdə, obyektlərdə və yaşayış məntəqələrində yaradılır. Mülki müdafiə dəstələri tabeliyinə və məqsədinə görə aşağıdakı növlərə bölünür: Tabeliyinə görə - ərazi dəstələri və obyekt mülki müdafiə dəstələri. Yerinə yetirdikləri vəzifələrə görə - obyektlərdə ümumi məqsədli mülki müdafiə dəstələri, xidmət dəstələrin (xüsusi məqsədli dəstələr), kimyəvi təhlükəli obyektlərdə isə ixtisaslaşdırılmış dəstələr yaradılır. Ümumi məqsədli dəstələr zədələnmə ocağında xilasetmə işləri aparmaq, təbii fəlakətlərin və istehsalat qəzalarının nəticələrini aradan qaldırmaq üçün nəzərdə tutulur. Mülki müdafiə xidmət dəstələri – xüsusi təyinatlı dəstələr kəşfiyyat, tibbi yardım, yanğınsöndürmə, rabitə, dozimetrik və kimyəvi nəzarət və s. xidmət dəstələri sayılır.
4.1.Sülh dövründəki Fövqəladə Hallar və Dövlət sisteminin müxtəlif rejimdə iş fəaliyyəti. Hər cür təbii fəlakət və istehsalat qəzası nəticəsində yaranan vəziyyətə sülh dövründəki fövqəladə hallar deyilir. Belə hallarda əhalinin normal həyat fəaliyyəti pozulur, onların nəticələri isə adamlara, ətraf mühitə və təsərrüfat obyektlərinə ciddi zərər yetirə bilər. Yaranan vəziyyətdən asılı olaraq Dövlət fəaliyyət sistemi müvafiq daimi Fövqəladə Hallar Nazirinin qərarı əsasında üç müxtəlif rejimdə işləyə bilər:
rayonda (obyektdə) sənaye–istehsalat fəaliyyəti, radiasiya-kimyəvi şərait, həmçinin seysmik, hidrometroloji, sanitar–epidemik vəziyyət normal olan hallarda. Bu zaman rayonlarda, obyektlərdə planlı surətdə ətraf mühitə potensiallı obyektlərdə daimi müşahidə aparılır, ehtimal edilə bilən fövqəladə halların qarşısını almaq, əhaliyə müvafiq proqramlar əsasında mühafizə və s. digər hazırlıq işləri görülür; İkinci rejim- yüksək hazırlıq rejimidir, bu rejimə fövqəladə hallar baş verəcəyi barədə proqnoz alınarkən, normal istehsal fəaliyyəti, radiasiya, kimyəvi şərait, epidemik vəziyyət və s. pisləşərkən keçilir.
nəticələri aradan qaldırılarkən FHN-nin müvafiq orqanları və daimi komissiyasının qərarı ilə keçirilir. Bu zaman: -əhalinin mühafizəsi təşkil edilir; -qüvvə və vasitələr fəlakət yerlərinə gətirilir və xilasetmə işlərinə cəlb edilir; -baş vermiş fəlakətlərin nəticələri aradan qaldırılır; -ətraf mühitdə şəraitin dəyişməsinə daimi və ciddi nəzarət qoyulur.
4.2 Sülh dövründəki fövqəladə hadisələrin nəticələrinin aradan qaldırılması ardıcıllığı və rəhbər orqanların vəzifələri. Fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılması üzrə xilasetmə işlərinə bilavasitə rəhbərlik aşağıdakı orqanlar tərəfindən həyata keçirilir: -nəticəsi ancaq bir istehsalat binasını əhatə edən qismən fövqəladə hallar zamanı- obyekt fövqəladə hallar komissiyası; -nəticəsi ancaq bir obyektin ərazisini əhatə edən obyekt miqyaslı fövqəladə hallar zamanı lazımi hallarda rayon(şəhər) və sahə fövqəladə komissiyalarının operativ qrupları da iştirak etməklə, obyekt fövqəladə hallar komissiyası; -nəticəsi rayonun (şəhərin) ərazisini əhatə edən yerli FH zamanı- Respublika Fövqəladə Hallar Nazirliyi; Fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılması işləri adətən aşağıdakı ardıcıllıqla təşkil edilir: -istehsalatdakı işçilərin və təhlükə yaranan sahələrdə əhalinin xəbərdarlıq edilməsi və mühafizə olunması; bu işi obyektdə yaradılmış məhdud xəbərdarlıq sistemindən istifadə etməklə növbətçi-dispetçer müəyyən olunmuş qaydada yerinə yetirilir. -qəzanın məhdudlaşdırılması və ən təcili xilasetmə işlərinin görülməsi; -fəlakətin miqyasını, onun törətdiyi təhlükənin xarakterini və s. təyin etmək üçün kəşfiyyatın təşkili; -xilasetmə işlərinə cəlb ediləcək qüvvə və vasitələrin müəyyənləşdirilməsi, onların hazır vəziyyətə gətirilməsi; -xilasetmə işləri aparmaq üçün qərar qəbul edilməsi və işlərin təşkili; -obyektin istehsalat fəaliyyətinin (əhalinin normal həyat fəaliyyətinin) bərpa olması. Istehsalat qəzaları və təbii fəlakətlərin nəticələrini aradan qaldırarkən xilasetmə işlərinin aparılması qaydaları digər müvafiq hallarda olduğu kimidir.
Zəlzələ - yerin təkində süxurların yerdəyişməsi sayəsində , yer qabığının müəyyən sahələrinin titrəməsidir. Zəlzələ tektonik, vulkanik, eləcə də uçqun və bəndlərin yarılması nəticəsində meydana çıxan törəmə zəlzələ növləri, sualtı zəlzələ, habelə yerə meteorit düşməsi və ya planetimizin digər kosmik obyektlərlə toqquşması nəticəsində baş verən zəlzələ növləri olur. Tektonik zəlzələ daha tez-tez baş verir. Tektonik zəlzələ-yer qabığının dərinliklərində litosfer tavalarda baş verən çatlar və yerdəyişmələr nəticəsində meydana çıxan yeraltı təkanlardan və ya yer səthinin tərpənməsindən ibarətdir. Zəlzələ zamanı çox güclü enerji meydana çıxır və elastik seysmik dalğalar şəklində ətrafa yayılır. Zəlzələ gücünü və xarakterini səciyyələndirən əsas parametrlər – zəlzələnin maqnitudası, zəlzələ ocağının dərinliyi və yerin səthində zəlzələ enerjisinin intensivliyidir. Respublikamızın bütün ərazisi zəlzələ təhlükəli (seysmik) zona sayılır. 1989-cu ildə hazırlanmış sonuncu xəritəyə görə, ərazimizin hər yerində 8baladək, Şamaxı- İsmayılli, Şəki -Balakən, Gəncə -Göygöl və Naxçivan MR ərazisi isə 9 baladək zəlzələ ehtimallı zonalar sayılır. Belə zonalar ərazimizin 1/4 qədərini təşkil edir, burada əhalinin təxminən 20%-i yaşayır. Zəlzələ 12 ballıq şkala ilə ölçülür.
Maqnituda – zəlzələnin törətdiyi elastik dalğaların enerjisini xarakterizə edən, 0-dan 8,5-ə qədər həddə dəyişən enerjiyə münasib olan şərti kəmiyyətdir. Zəlzələnin maqnitudasını ölçmək üçün Rixter şkalasından istifadə edilir ki, bu şkalada hər bir vahid özündən əvvəlki vahidə nisbətən titrəyiş enerjisinin yüz qat artığına müvafiqdir.
bilər.
Yer səthində zəlzələ enerjisinin intensivliyi 12 ballıq şkala üzrə ölçülür; gücünə(intensivlitinə görə) müvafiq olaraq zəlzələlər belə adlanır: hiss edilməyən, çox zəif, zəif, mülayim, xeyli güclü, güclü, çox güclü, dağıdıcı, dəhşətli, məhvedici, fəlakət, güclü fəlakət.
Yаnğın –səhlənkarlıq üzündən, bəzən də istehsalat qəzası və təbii fəlakət nəticəsində və s. baş verir. Yаnmа ilə yаnаşı müəyyən zаmаn və məкаn hüdudundа inкişаf еdən кütlə və istiliк mübаdiləsi təzаhürlərini özündə əкs еtdirən mürəккəb fiziкi-кimyəvi prоsеsdir. Bu təzаhürlər qаrşılıqlı əlаqəlidir və yаnğının pаrаmеtrləri, yəni yаnıb qurtаrmа sürəti, hərаrəti və s. ilə хаrакtеrizə оlunur. Eyni zamanda əкsəriyyəti təsаdüfi хаrакtеr dаşıyаn bir sırа şərtlərlə müəyyən еdilir. Кütlə və istiliк mübаdiləsini, hər hаnsı yаnğın üçün, оnun ölçülərindən və bаş vеrmə yеrindən аsılı оlmаyаn səciyyəvi ümumi təzаhürlər аdlаndırırlаr. Yаlnız müхtəlif üsullаrlа yаnmаnın ləğv еdilməsi, оnlаrın кəsilməsinə gətirib çıхаrа bilər. Yаnğın zаmаnı bu prоsеsi uzun müddət idаrə еtməк mümкün оlmadığından böyüк miqdаrdа mаddi itкilərlə nəticələnir. Ümumi təzаhürlər, qеyri-tipiк təzаhürlərin bаş vеrməsinə səbəb оlа bilər. Оnlаrа аiddir: pаrtlаyışlаr; tехnоlоji qurğulаrın və аpаrаtlаrın, həmçinin tiкinti коnstruкsiyаlаrının dеfоrmаsiyаsı və uçulmаsı; çənlərdə nеft məhsullаrının qаynаmаsı və yа оndаn аtılmаsı və digər təzаhürlər. Qеyri-tipiк təzаhürlərin bаş vеrməsi və dаvаm еtməsi yаnğınlаrdа müəyyən münbit şərаit yаrаnаn zаmаn mümкündür. Bеlə кi, tiкinti коnstruкsiyаlаrının dеfоrmаsiyаsı və yа uçulmаsı yаlnız binаlаrdа və yа аçıq istеhsаlаt qurğulаrındа ən çох böyüк dаvаmiyyətli yаnğınlаr, nеft məhsullаrının qаynаmаsı və yа аtılmаsı isə yаlnız qаrа və sulu nеft məhsullаrının yаnmаsı və yа su yаstığının (məhsulun аltındа yığılmış suyun) mövcudluğu və s. zаmаnı bаş vеrir. İnsаnlаrın həlак оlmаsı, tеrmiкi хəsаrət аlmаsı, yаnmа mаddələri ilə zəhərlənməsi və кütləvi insаnlаr toplаşan оbyекtlərdə çахnаşmаnın bаş vеrməsi və s. yаnğınlаrdа bаş vеrən təzаhürlərdir. Оnlаr dа həmçinin qеyri-tipiкdir, çünкi yаnğını müşаyiət еdən ümumi təzаhürlər dаhа önəmlidir. Bu insаnlаrdа böyüк psiхоlоji gərginliyə və həttа strеss vəziyyətinə səbəb оlаn хüsusi təzаhürlər qrupudur. Rеspubliкаmızdа və digər inкişаf еtmiş ölкələrdə аpаrılаn yаnğınlаrın stаtistiк qеydiyyаtı, müхtəlif təyinаtlı binаlаr üzrə yаnğınlаrın təhlüкəli аmillərindən dəymiş mаddi ziyаnın və insаnlаrın tələfаtının təхmini bölüşdürülməsini аydınlаşdırmаğа imкаn vеrir. Yаnğının təhlüкəli аmilləri dеdiкdə, оnlаrın təsiri insаnlаrın хəsаrət аlmаsınа, zəhərlənməsinə və yа tələf оlmаsınа, еləcə də mаddi dəyərlərin məhv оlmаsınа (zədələnməsinə) səbəb оlanlar bаşа düşülür. Yanğın üç
hal mövcud olduqda baş verir: hava, yanar maddə və od mənbəyi. Bunlardan biri olmazsa yanğının baş vermə ehtimalı mümkün deyil. Yаnğının insаnlаra təsir еdən təhlüкəli аmilləri аşаğıdакılаrdır: -аçıq аlоv və qığılcımlаr; -ətrаf mühitin və əşyаlаrın yüкsəк tеmpеrаturu; -zəhərləyici yаnmа mаddələri, tüstü; -окsigеn çаtışmаzlığı; -tiкinti коnstruкsiyаlаrının, аqrеqаtlаrın və qurğulаrın uçulub düşən hissələri, həmçinin pаrtlаyışlаrın təhlüкəli аmilləri.
Neftçıxarma obyektlərində, neft mədənlərində və kəşfiyyat qazmaları zamanı yanğın təhlükəsi daha yüksəkdir. Belə hallarda qumun və ya çınqıl hissəciklərinin metal konstruksiyalara sürtünməsindən törəyən qığılcım nəticəsində neft və ya qaz fontanı alışır. Belə hallar adətən quyunun ağzını kip örtmək mümkün olmadıqda baş verir. Bu zaman ölümlə nəticələnən bədbəxt hadisələr və çox böyük maddi itkilər baş verə bilər. Nəqliyyat sahəsində qəzalar ən çox baş verən hadisələrdəndir. Hazırda mövcud olan hava, dəmir yolu, su, avtomobil, boru kəməri, habelə kosmik nəqliyyat növləri arasında avtomobil nəqliyyatı qəzaların sayına görə birinci yeri tutur. Respublikamızda nəqliyyat vasitələri ilə hər il on miyonlarla ton yüklər daşınır ki, bunların da 28%-i dəmir yol, 38%-i avtomobil, 13%-i dəniz nəqliyyatının və 21%-i boru kəmərlərinin payına düşür. Qəza və partlayış zamanı tutumların, sistemlərin, digər qabların və texnoloji boru kəmərlərinin deformasiyaya uğraması və ya dağilması nəticəsində güclü təsirli zəhərli maddələrin kənara sızması nəinki müəssisənin ərazisində, həm də yaxınlıqdakı yaşayış məntəqələrində ətraf mühitin, o cümlədən də havanın, suyun zəhərlənməsinə, insanların, heyvanların və bitkilərin ciddi xəstəliklərinə və məhvinə gətirib çıxarır. Fövqəladə qəzalar arasında texnogen fəlakətlərin ortaq payı 15-20% civarındadır. Bunlar daha şox magistral boru kəmərlərində, dəmiryolu nəqliyyatında, çeşidli mədənlərdə olan qəzalardır. Son 10 il ərzində dünyada belə olayların sayı təkcə neft kəmərlərində 20 mini ötmüşdür. Bunun sonu olaraq millionlarla ton neft israf olmuş, torpaqlar yayarsız olmuş, hava yanğınlar üzündən çirklıənmişdir. Dəmiryolu nəqliyyatında qəzaların sayı çoxalmaqdadır. Demək olar, gündə bütün dünyada 8-15 bu kimi qəzalar baş verir. Ən təhlükəlisi də, neft, kimyavi maddələrlə dolu olan vaqonlardakı qəzalardır. Sənaye və nəqliyyatda qəzaların baş vermə səbəbi avadanlıqların kohnəlməsi, işçilərin işlərinə biganə yanaşması, təhlükənin qarşısını alan avadanlıqların olmaması, istehsalın çağdaş normalara uyğun olmaması, qananların olmaması və bu kimi başqa amillərdir. Ümumiyyətlə nəqliyyatda və sənayedə baş verən qəza və fəlakətlər ətraf mühit üçün və insan sağlamlığı üçün təhlükəlidir. Bunların sonu hətta bərpa oluna bilməyən ekologiyanın dağılması baş verə bilər. -nəqliyyatda ZM –in ətrafa yayılması ilə müşayət edilən qəzalar. Bakı, Sumqayıt dəmir yol stansiyaları, Biləcəri stansiyası xüsusən böyük təhlükəli zona hesab olunur; -tez alışan maddələr istehsal, emal olunan və saxlanılan obyektlərdə yanğınlar (partlayışlar). Respublikamızda 850-dən artıq belə obyekt var. Bakı, Sumqayıt neft emalı və neft kimyası müəssisələri, neft-qaz mədənləri və neft bazaları xüsusən təhlükəlidir; -nəqliyyat vasitələrində yanğın və partlayışlar; -hidrodinamik qəzalar –su qurğuları qovşaqlarında bəndlərin dağılması və fəlakətli daşqın zonalarının yaranması.
Yüklə 180,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|