“Mülkü müdafiə” fənni üzrə kollokvium suallarının cavabları

2.3.  Meteoroloji xarakterli təbii hadisələr. Baş vermə səbəbləri. 

Fırtına– Əsasən 9-11 bal arasında olub, böyük dalğaların əmələ gəlməsinə səbəb 

olur və güclü dağıdıcı gücə malikdir. 

Qasırğa  -Dolmuş  buludlar  arasinda  əmələ  gəlir.  Dairəvi  şəkildə  fırlanaraq  Yer 

səthinə  enir. Endiyi andan 30 m dərinliyində 40 -60 km məsafəni qət edə bilir. 

---

Qasırğalar sulu və alovlu olurlar. Sürətləri 1200 km/saata çata bilir.  Küləyin sürəti 

Bofort  şkalası  ilə  ölçülür.  Qasırğa  vaxtı  küləyin  ölçülmüş  ən  yüksək  sürəti  80 

m/san  (280  km/saat),  dağıntıların  kəmiyyətinə  görə  hesablanmış  sürəti  isə  110 

m/san-dən  artıqdır  (400  km/saat).    Burulğan  zamanı  isə  küləyin  ölçülmüş  sürəti 

115 m/san (420 km/saaat), dağıntılarına görə hesablanmış sürəti isə 300 m/san-dən 

(1000 km/saat-dan) artıüdır. Küləyin belə yüksək sürətə çatması üçün xüsusi yerli 

şərait olmalıdır, məsələn, qasırğa düzənliklər üzərində yaranır. 

Tufan  –Küləyin  sürəti  0  –dan  səs  sürətinə  qədər  ola  bilir.  1946-  cı  ilə  kimi  12 

ballıq  şkala  ilə,  1946-cı  ildən  isə  18  ballıq  şkala  ilə  ölçülür.  Tufanlar  əsasən 

atmosferdə  baş  verən  silklon  hadisələri  nəticəsində  yaranır.  Bu  zaman  küləyin 

sürəti 26- 31 m/san arasında olur.  Atlantik okeanında tufanların sürəti hətta 241,5 

m/san  –yə  çatır.  Küləyin  dağıdıcı  təsiri  onun  sürətindən  asılı  olur  və  şərti  olaraq 

ballarla belə ifadə edilir: 1 baldan kiçik, 18÷32 m/san – zəif dağıntılar törədə bilər; 

1  bal, 33÷49  m/san  -  mülayim;  2  bal, 50÷69  m/san  –  xeyli dağıdıcı; 3  bal, 70/92 

m/san – güclü dağıdıcı; 4 bal 98÷116 m/san – dəhşətli dağıdıcı. 

Dolu  –Atmosfer  yağıntılarının  bir  növüdür.  Bulud  daxilində  qar  topalarının 

hərəkəti  nəticəsində  yaranır.  Tərkibində  buz  kristalları  ilə  bərabər  soyuq  su 

damcıları olur və buz qatı ilə örtülür.  Ölçüsü 5mm-dən 55mm-ə qədərdir.