PART 1, 07.02.2022
www.interonconf.com
sud birinchi instansiya va apellatsiya instansiyasi sudi tomonidan moddiy huquq normalari
to‘g‘ri qo‘llanilganligini va protsessual qonun talablariga rioya etilganligini ishdagi
materiallar bo‘yicha tekshiradi. Ya’ni kassatsiya instansiyasida sudya ishni mazmunan ko’rib
chiqmaydi. Yangi dalillarni o’rganishga va yangi faktlarni aniqlash huquqiga ega emas. Ishni
ko’rib chiqish natijalari bo’yicha sudya kassatsiya shikoyatini qanoatlantirmaslik, sud
hujjatlarini qisman yoki to’liq bekor qilish va yangi qaror qabul qilish, sud hujjatini
o’zgartirish, sud hujjatlarini bekor qilish va ishni yangidan ko’rish uchun sud hujjati bekor
qilingan sudga yuborish vakolatiga ega.
Yuqorida O’zbekiston Respublikasi protsessual qonunchiligi asosida kassatsiya
instansiyasida ishlarni ko’rib chiqish tartibi qisqacha bayon qilindi.Endi esa, ushbu
institutning maqsad va vazifalari, ahamiyati haqida qisqacha to’xtalib o’tiladi. Har qanday
huquq tizimida Oliy Sud faoliyatidan quyidagi ikkita maqsadi ko’zlanadi. Bular birinchisi –
individual maqsad bo’lsa, ikkinchisi – ommaviy maqsaddir. Oliy sudning individual maqsadi
yutqazgan tarafning ishni yuqori sud tomonidan qayta ko’rib chiqilishiga bo’lgan tabiiy
xohishiga javob beradi. Ommaviy maqsadi esa, quyi sudlar faoliyatini nazorat qilish,
huquqni qo’llash amaliyotini yagonalashtirish hamda huquqni rivojlantirishni ko’zlaydi.
Hozirgi kunda ushbu ommaviy maqsadining ahamiyati kattadir. Chunki huquqiy davlat
tamoyili o’xshash ishlarning bir xil huquq mezonlari asosida hal qilinishini hamda ushbu
mezonlarning oldindan ma’lum bo’lishini talab qiladi.
Ishlarni Oliy sudda oxirgi instansiya sifatida ko’rish ham ma’lum bir darajada
yuqoridagi ikkita maqsadga xizmat qiladi. Qachonki Oliy sud ishni qayta ko’rib
chiqayotganda, quyi sudlar tomonidan huquqni qo’llashdagi xatoliklarni to’g’rilashni
maqsad qiladi. Shu vaqtning o’zida Oliy sud keng jamoatchilikka bundan keyin huquqni
qanday qo’llash kerakligi to’g’risida axborot bilan ham ta’minlaydi.
Barcha huquq tizimlaridagi Oliy Sudning asosiy muammolaridan biri - bu ko’rib
chiqilishi kerak bo’lgan ishlarning ko’pligi bilan bog’liqdir. Ya’ni, ishlarni o’z vaqtida ko’rib
chiqishning imkoni yo’qligi hamda asossiz ravishda qoldirilishi hamda Oliy Sud tomonidan
odil sudlovni sifatli amalga oshirish bilan bog’liq muammolar shular jumlasidandir. Ushbu
muammolarga yechim sifatida ikki xil yo’nalish aytib o’tiladi. Birinchisi, Oliy Sudning yanada
ko’proq ishlarni ko’rib chiqish imkoniyatinin oshirish, ikkinchisi esa ko’riladigan ishlar sonini
kamaytirishga qaratilgan yo’nalishdagi yechimlardir. Oliy Sudlar tomonidan ushbu ikki
yo’nalishdagi yechimning qaysi birini tanlash bir necha faktorlarga bog’liq. Xususan, ishlarni
ko’pligi muammosini qanday tushunish, Oliy Sudning maqsadi haqidagi milliy nazariyalar,
sud hujjatlari ustidan shikoyat qilish huquqiga alohida urg’u berish, byudjet bilan bog’liq
cheklovlar, huquq normalarining qat’iyligi kabi faktorlar yuqoridagi ikki xil yechimdan qaysi
biriga urg’u berishga o’z ta’sirini o’tkazadi.
Oliy sud – sud tizimining markazida joylashgan, mamlakat doirasida huquqiy
masalalar bo’yicha so’nggi qarorni chiqaruvchi sud bo’lib, turli maqsadlarga xizmat qiladi.
Huquq ustivorligi tamoyili qonunlarni barchaga bir xil ravishda qo’llashni talab qiladi. Oliy
Sud huquqni sharhlashda quyi sudlar uchun bir mayoq vazifasini bajaradi. Oliy Sudning
UKRAINIAN SCIENTIFIC ONLINE CONFERENCE:
“MULTIDISCIPLINARY
SCIENTIFIC RESEARCH, MODERN VIEWS AND SCIENTIFIC RESEARCH”
3