MüMİn sekman, Kişisel gelişim ve

Sahte çaresizlik ve gerçek çaresizlik
Bu  deneyden  sonra  Martin  Seligman,  S.  Maier  ve  C.  Peter- 
son  'Öğrenilmiş  Çaresizlik'  diye  bir  kavramı  ortaya  attılar.  Bu 
deneyler  psikoloji  literatüründe  devrim  yapmış,  bilişsel  terapi­
nin davranışçı terapiye üstünlüğünü sağlamıştır.
24

---

Seligman,  teorisini  şöyle  özetler:  "Ne  zamanki  bir  kişi  yaptığı 
hiçbir  şeyin  bir  fark  yaratamayacağına  inanırsa,  çaresizliği  ve  hiçbir 
şey yapmamayı öğrenecektir."
Öğrenilmiş  çaresizlik,  kişinin  herhangi  bir  durumda  çok 
sayıda  başarısızlığa  uğrayarak,  o  konuda  bir  daha  asla  başarıya 
ulaşamayacağına  inandığı  zihin  durumudur.  Kişi  ne  yaparsa 
yapsın  sonucun  değişmediğini,  engelleri  hiçbir  şekilde  aşama­
dığını,  istediği  sonucu  almanın  kendi  ellerinde  olmadığını  düşün­
düğünde,  çaresiz  olduğunu  öğrenir  ve  herhangi  bir  şey  'yapma­
mayı' (atalet) seçer.
Hayatımızda  bazen  maruz  kaldığımız  gerçek  çaresizlikler  ile  öğre­
nilmiş  çaresizlik  durumu  aynı  şey  değildir.  Gerçekten  çaresiz  olma­
dığımız  halde,  çaresiz  olduğumuzu  sanarak,  çözebileceğimiz  bir 
sorunumuzu  çözmek  için  hiçbir  şey  yapmadığımızda  'öğrenil­
miş çaresizlik' yaşıyoruz demektir.
Öğrenilmiş  çaresizlik  ile  ilgili  anlattığımız  tüm  deneylerin 
birinci  aşamasında  gerçek  çaresizlik,  ikinci  aşamasında  sahte  çare­
sizlik  durumu  söz  konusudur.  Çaresiz  olduğunuzu  düşündü­
ğünüzden,  çözüme  götüren  bir  yol  olduğu  halde  siz  onu  göre­
miyorsanız  bu,  sahte  çaresizliktir.  Köpeklerle  yapılan  deneyde 
de  ilk  aşamada  gerçek  bir  çaresizlik  durumu  oluşturuldu.  İkinci 
aşamasında ise sahte bir çaresizlik durumu söz konusuydu.
O  halde  kritik  nokta,  hangi  sorunun  çözülebilir,  hangisinin 
çözülemez  olduğuna  karar  vermektir.  Bir  insanın  gerçekten  çare­
siz  durumda  olup  olmadığına  karar  vermesi  pek  kolay  değildir. 
Özellikle  de  çaresiz  durumdayken!  Fuzuli'nin  deyimiyle,  "Akın­
tıya kapılan, kıyıyı yürür sanır."
Çaresizlik  duygusu  yaşayanlar  düşünmeli:  "Gerçekten  çaresiz 
durumda mıyım, yoksa çaresiz olduğumu mu düşünüyorum?"
4
Bütün  ihtimalleri  taramadan,  "Kurtuluş  yolu  yok!"  deme­
mek gerekir.
25

---