MüMİn sekman, Kişisel gelişim ve

Bir amaca ulaşması sürekli engellenen 
insanlarda ne gibi değişiklikler olur?
Engellenmişlik  hissi  yaşayanların  tepkileri  türlü  türlüdür. 
Bazı  insanlar  engellenince  kendine  zarar  vermeye  başlar,  bazı­
ları  başkalarına  zarar  verir,  bazıları  depresyona  girer,  bazıları 
ise hayal dünyasına sığınır.
1.  Otomatik  depresifler:  Bazı  insanlar  aşılamaz  zorluklarla 
karşılaşınca  içine  kapanır  ve  depresyona  girer.  Bu  grup­
takiler  her  durumdan  depresyon  çıkarırlar!  Bu  insanları 
içlerindeki  alıngan,  kırılgan  ve  incinmiş  bir  çocuk  yönetir. 
Dış  engellerden  bile  kendilerini  suçlarlar.  "Ben  ne  yaptım 
da bana bunu yaptılar?"
31

---

2.  Olağan  öfkeliler:  Bu  gruptakiler  engellerle  karşılaştığında 
agresifleşir  ve  çevresine  şiddet  uygular.  Gariban  ama 
gururlu,  kesintisiz  sinirlidirler.  Sürekli  söylenir,  birilerini 
suçlarlar,  öfkelerini  ilgisiz  kişilere  yönlendirirler.  Patron­
ları zam yapmaz, gidip eşlerini döverler.
3.  Komplo  teorisyenleri:  Bu  gruptakiler  önlerine  çıkan  her 
engelde  paranoya  yapar,  kendilerine  komplo  kurulduğunu 
düşünürler.  Engeli  nasıl  aşacaklarını  düşünmek  yerine,  o 
engeli  yola  kimlerin  koyduğunu  bulmaya  çakşırlar.  Engelle­
yen  hakkında  genellikle  bilgileri  yoktur  ama  'niyet  okuma' 
yoluyla  birilerini  suçlarlar.  Ankara  usulü  politik  analizler­
de sık kullanılan bir tarzdır.
4.  Kısmet  çiler:  Bu  grup  ise  karşılaştığı  ilk  engelde  hemen 
kader/kısmetçiliğe  yönelir.  İstediğine  ulaşamamışsa  'kıs­
metinde'  olmadığı  içindir.  Yürekten  inandıkları  kısmet 
teorisini  doğrulayacak  bir  olay  yaşadıkları  için  çok  da 
mutludurlar!
5.  Kararlı  arılar:  Azmin  zaferine  inananlardır.  Denemekten 
yılmazlar.  Sonuç  alıncaya  kadar  ısrarla  denemeye  devam 
ederler.  Kararlılığın  ve  ısrarın  gücünün  her  şeye  yeteceği­
ni düşünürler.
6.  Kendini  acındıranlar:  Bu  gruptakiler  önlerine  çıkan  engelle­
ri  başkalarına  kaldırtırlar.  Bir  engelle  karşılaşınca  hemen 
bir  kahraman  ya  da  kurtarıcı  ararlar.  İnsanların  merhame­
tini  harekete  geçirerek,  onlardan  istediklerini  alırlar.  Gari­
ban  kredisi  kullanmayı,  kendine  acındırmayı  iyi  bilirler. 
Yetişkin  kadınların  erkeklerden  yapılması  zor  bir  şey iste­
diklerinde  beş  yaşındaki  sevimli  kız  çocuğu  sesi  kullan­
maları bile bu modele dayanır.
7.  Bir  yol  daha  varcılar:  Bu  gruptakiler  esneklik  sihirbazıdır. 
"Bir  insanı  hedefine  götüren  yol  göklerdeki  yıldızların 
sayısı  kadardır,"derler.  "Bir  yol  olmadıysa  diğeri  olur", 
"Atımızı alan yolumuzu da almadı ya," atasözünden ilham 
alır, bir yol bulamazlarsa yol açarlar.
32

---

8.  Arabeskleşenler:  İstediğini  alamayınca  küsüp  mızmızlaşan, 
içe  dönüp  kendini  dünyaya  kapatan,  alıngan  ve  her  şeyi 
'gurur meselesi' yapan arkadaşlardır. Aslında küstükleri şey 
karşılarındaki kişi değil, kaderleridir. İçlerinde daima dönen 
bir  plak  vardır:  "Ben  insan  değil  miyim/  Ben  kulun  değil 
miyim/  Tanrım  dünyaya/  Beni  sen  attın/  Çile  çektirdin 
derman arattın/ Beni sen kullarına oyuncak mı yarattın!"
9.  Kendine zararlılar: Bir engeli aşamaymca kendine zarar ver­
meye başlayanlardır. Kariyerinde hayal ettiği yere geleme­
miş  bir  sanatçmm  alkolik  olması  bu  duruma  bir  örnektir. 
Uç  bir  örnek  ise  bazı  fanatiklerinin  konser  sırasında  Müs- 
lüm  Gürses'e  ulaşamayınca,  kendilerini  jiletlemeye  başla­
masıdır!
10.  Hayal  dünyasına  sığınanlar:  Hayallerindeki  hayatı  yaşaya- 
mayınca,  hayali  bir  hayat  yaşamaya  başlayanlardır.  Bu  kişi­
ler  'sert'  gerçekler  tarafından  engellenince,  'soft'  hayallere 
sığınır.  Gerçekle  ilişkilerini  askıya  alıp,  kendi  hayal  dün­
yalarında,  kendi  ideal  ve  engelsiz  evrenlerini  yaratırlar. 
Sonra da kendi iç dünyalarına iltica ederler!
Engellenme  karşısındaki  biz  Türklerin  tipik  tepki  verme 
şeklimiz  agresifleşmedir.  Engellenince  neden  öfkeleniriz?  Ya  da 
kime  öfkeleniriz?  Birisi  tarafından  engellenince  gücünü  kötüye 
kullanan  karşımızdakinden  daha  çok,  hakkımızı  koruyamayacak 
kadar  zayıf  durumda  olduğumuz  için  kendimize  kızarız.  Yolumuza 
engel  koyana  sinirlenir,  ona  bir  şey  yapamaymca  yön  değiştirir, 
hiç  ilgisi  olmayanı  döveriz.  Araştırmalara  göre  çaresizlik  psiko­
lojisi en önemli şiddet kaynaklarından biridir.
Öğrenilmiş  çaresizlik  bir  çeşit  depresyondur.  Başlarına  gelen 
her  olayda  kendini  suçlayanlar  açık,  sürekli  başkalarını  suçlayan­
lar  ise  gizli  (maskeli)  depresyon  yaşarlar.  Öğrenilmiş  çaresizliğin 
sonuçları,  depresyon  belirtileriyle  çok  benzer.  Kendine  güven 
eksikliği,  zayıf  problem  çözme  yeteneği,  dikkat  eksikliği, 
umutsuzluk  hissi  gibi.  Öğrenilmiş  çaresizlik  bilim  dünyasında 
depresyonu açıklayan bir model olarak kabul edilmektedir.
33

---