Mundarija kirish i-bob. Ko’z optik sistemasi va uning tuzilishi

Ko`zning urta qavati: 3 ta tarkibiy kismdan iborat: rangdor parda, siliar tana, tomirli qavat.
Rangdor parda: bu qavatda 2 ta mushak mavjud: sfinkter va dilyatator. Manna shu ikki antogonistning uzaro ta’siri natijasida rangdor parda reflektor kiskarish va korachik kengayishi yuli bilan ko`z ichiga kiruvchi yoruglik nuralarini boshkarish imqoniyatiga egadir, bunda korachik diametri 2 mm dan 8 mm gacha uzgarishi mumkin. Sfinkter kiska siliar nervlar shoxlari orkali ko`zni xarakatlantiruvchi nerv (n. Oculo-motorius) dan innervatsiyalanadi, shu yul bilan dilyatatorga uni innervatsiya kiladigan simpatik tolalar keladi. Lekin «rangdor parda va siliar mushaklar sfinkteri parasimpatik, korachik dilyatatori esa fakat simpatik nerv orkali ta’minlanadi degan fikrlar xozirgi vaktda nourin» (Rogen, 1958).
Siliar tana kamera suyukligi ishlab chikarilishi bilan shugullanadi, shuningdek siliar tanada kamera suyukligini ko`z olmasidan okib chikishini ta’minlaydigan apparat joylashgan.
Oldingi kamera. Oldingi kameraning tashki devori shox parda gumbazi, orka devori rangdor parda, korachik soxasi – markaziy kismi gavxarning oldingi kapsulasi, chekkasi esa oldingi kamera periferiyasi, burchagi uning asosidagi siliar tananing kichik soxalaridan iboratdir (14, 30 rasm). Kamera suyukligining tarkibi tukimalar metobolizmi xarakteriga boglik va u nerv sistemaning boshkaruvchi ta’siri ostida buladi. S.S. Golovin (1923) oldingi kamerani «dumalok asosga ega bulgan sharsimon bushlikning kesimi va uning gumbazini yopib turuvchi sferiklik» deb xarakterlaydi.
Shox pardaning sferikligi tufayli oldingi kamera chuko`rligi (shox parda orka yuzasidan gavxarning oldingi polyusiga bulgan masofa) bir xil emas: markazda u 2,6-3 mm ga etadi, periferiyada kamera chuko`rligi ancha kichik. Patologik xolatlarda oldingi kamera chuko`rligi xam, uning notekisligi xam katta diagnostik axamiyatga egadir. Oldingi kamera xajmi 0,2-0,4sm, ya’ni Provats shpritsining 2-4 kismini tashkil kiladi (S. S. Golovin, 1923). Aksenfeld buyicha (Axenfeld, 1958) oldingi kamera xajmi 0,02 dan 0,3 sm3 gacha uzgarishi mumkin. Kamera uzida eritma tuzlarini (0,7-0,9 %) va oksil koldiklarini (0,02 %) saklagan rangsiz tinik suyuklik – kamera suyukligidan iborat. Oldingi kamera devorlari endoteliy bilan koplangan.
Orka kamera. Orka kamera irido-gavxar diafragmasi (lens iris diaphragma) deb nomlangan soxada joylashagan bulib, uning uzluksizligi fakat rangdor parda korachik chekkalari va gavxarning oldingi yuzasi orasidagi yupka kapillyar yorik orkali buziladi. Normada bu yorik oldingi va orka kameraning «aloka» kiladigan soxasi xisoblanadi. Patologik jarayonlarda (masalan, ko`zning orka kismidagi usib boruvchi usmada, glaukomada) irido-gavxar diafragmasi butunligicha oldinga siljishi mumkin. Korachik blokadasi deb nomlangan gavxarning rangdor parda orka yuzasiga yopishishi ikkala kameraning ajralishiga va KIB ning oishishiga olib keladi. Zalsman topografik xususiyatlar asosida orka kamerani bir necha kismlarga buladi:

1. 
   Prezonulyar bushlik – rangdor parda, gavxarning oldingi yuzasi va oldingi zonulyar tolalar orasidagi bushlik;
   
2. 
   Gavxararo bushlik – siliar usiklar chukkisi va gavxar ekvatori orasidagi xalkasimon bushlik; orkadan u shishasimon tananing membrana hyaloidea siga, oldindan gavxarning oldingi kapsulasiga boruvchi oldingi zonulyar tolalar bilan birikadi.
   
3. 
   Siliar botiklik – uzida siliar tana usiklari orasidagi ichki tomondan shishasimon tananing chegaralangan qavati bilan koplangan kanallardan iborat; ular orkali zonulyar tolalar utadi.
   
4. 
   Orbikulyar soxa – tashkaridan siliar tana sillik kismi (orbiculua ciliaris) va ichki tomondan shishasimon tananing chegaralangan qavati orasidagi nozik yorik ko`rinishidagi periferik soxa Orka kamera oldingi kamera singari kamera suyukligidan tashkil topgan.