Мундарижа

                           Qirg`ovullarni oziqlantirish.        

---

  

 - 33 - 

    Qafasda  boqiladigan  qirg`ovullar  ozuqasiga  alohida  ahamiyat  berish 

kerak bo‟ladi. qushlar yil davomida qafasda boqiladigan bo‟lsa, ular nima berilsa 

shu  bilan  qanoatlanib  qolaveradi.  Shuning  uchun  qirg`ovullarga  beriladigan 

ozuqa  ular  erkinlikda  yeydiganiga  muvofiq  bo‟lishi,  boshqa-cha  aytganda, 

tarkibida  –  uglevod,  oqsil,  vitaminlar,  mineral  tuz  va  mik-roelementlar  bo‟lgan 

to‟yimli bo‟lishi lozim. Bordi – yu ozuqa tarkibida biror zarur moddalar kamlik 

qilib qolsa, bu eng avvalo tuxum sifatiga, demak undan chiqadigan jo‟jaga ham 

tasir etadi.  

    Qirg`ovullarga  kuniga  ikki  marta  –  ertalab  soat  7  –  8  larda  xar  xil 

aralash  narsalar,  kunning  ikkinchi  yarmida  soat  17  –  18  da  donli  ozuqalar 

beriladi.  Baxor  va  yoz  oylarida,  soat  12  –  13  da  xar  xil  ko‟katlar  beriladi 

Qirg`ovullarga  go‟shtli  narsalarni  qiyma  qilib  bersa  ham  bo‟ladi.  Qirg`o-

vullarozuqasida,  ayniqsa  urchish  paytida,  mineral  va  vitamini  yetarli  bo‟lishi 

kerak.  

    Vitamin  etishmasligi,  ayniqsa  ,,A”  vitamining  etishmasligi  natija-sida 

tuxum  avitaminoz  kasalligiga  uchraydi,  va  tuxumdan  chiqqan  jo‟ja  nimjon 

bo‟ladi.  

    Qirg`ovullarni  urchish  paytida  va  tuxum  qo‟yadigan  davrda  undirilgan 

arpa yoki suli bilan boqish foydalidir. Chunki bu o‟simliklar ,,E” vita-miniga boy 

bo‟lib,  bu  moddalar  parrandaning  ko‟payishiga  va  ko‟proq  tu-xum  qo‟yishiga 

yordam beradi.  

    Qushlar ozuqani  parrandachilik  xo‟jaliklarida  tovuqqa  don beriladi-gan 

yog`och  novlarda  bergan  maqul,  suv  hamisha  toza  bo‟lishi,  agar  imkon  bo‟lsa, 

avtopalka, sirlangan yoki alyumin novda berish kerak.  

    Qirg`ovullar  aprel  oyidan  boshlab  urchiydi.  Shuning  uchun  mart  oyla-

ridanoq xa bir katakka bitta erkak, 4 yoki 6 tadan moda qirg`ovul joylash-tiriladi.  

    Ochiq  joyda  yurgan  urg`ochi  qirg`ovul  odatda  in  qurmay  duch  kelgan 

joyga tuxum yig`ishga to‟g`ri keladi. Aks xolda, tuxum sinishi, iflos bo‟lishi yoki 

qirg`ovullarning o‟zi cho‟qib tashlashi mumkin.  

---

  

 - 34 - 

    Maxsus qilingan inlarga 1 – 2 ta tuxum tashlab qo‟yilsa moda qirg`ovul 

shunga qo‟nib tuxum qo‟yaveradi.  

    Tuxumni  yig`ish  va  saqlash  ham  nozik  ish.  Tuxum  maxsus  savatlarda 

yig`iladi,  xar  bir  tuxumga  yig`ilgan  vaqti  va  qaysi  volerdan  olingani  yozib 

qo‟yiladi.  Bunday  yozuv  yomon  tuxum  qo‟yadigan  qirg`ovulni  aniqlash,  tuxum 

qanday  saqlanayotganligini  kuzatib  borish,  xar  bir  voleradagi  tuxum-larning 

sifatini belgilashga yordam beradi.  

    Tuxumga  qora  qalam  bilan  belgi  qo‟ygan  maqul.  Bordiyu,  jo‟ja  ochi-

lishga qo‟yilmoqchi bo‟linsa, tush  bilan yozish kerak.  

    Tuxum  salqin,  shmollatib  turiladigan  va  yetarlicha  namli  bo‟lgan  xo-

nada saqlanadi. Bunday xonaning xarorati 7 – 12 daraja issiq, namligi 70 prostent 

bo‟lishi  lozim.  Tuxumni  maxsus  tuxum  idishga  bir  qator  qilib  teriladi  yoki 

maxsus  teshigi  bo‟lgan  shkaflarda  saqlanadi.  Uch  tomoni  pastga  qaratib 

qo‟yiladi. Agar tuxum 3 – 4 kundan ortiq saqlanadigan bo‟lsa, xar kuni ,,oyog`ini 

osmonga” qilib ag`darib turish kerak, aks xolda sarig`i pastga cho‟kib, po‟choqqa 

yopishib qolishi mumkin. Bunday tuxumdan jo‟ja chiqmaydi.  

    Tuxumni kul yo bo‟lmasa qipiq orasida saqlash mumkin emas. Chunki 

tuxum po‟stlog`i teshikchalariga qum yoki qatron moddalari tiqilib qoladi.  

    Bordiyu  tuxumni  uzoq  saqlanib  undan  keyinchalik  jo‟ja  ochirish  mo‟l-

jallangan  bo‟lsa,  tuxumni  xar  kuni  20  –  30  minut  davomida  37,6  –  38  da-raja 

xaroratda  isitib  qo‟yish  kerak  bo‟ladi.  bunday  temperatura  ona  qir-g`ovulning 

tana  xaroratiga  mos  keladi.  Tuxum  isitib  turilsa  uning  ikku-bastion  sifati 

yaxshilanadi.  Bu  tadbir  tuxumning  tabiiy  sharoitda  saq-langanday  xolatga 

keltiradi.  

    Qirg`ovul  tuxum  qo‟yib  bo‟lgan  bo‟lnach,  malum  vaqtgacha  dastlabki 

tuxu-mi  ustida  o‟tirib  isitib  turadi.  Inkubator  bor  jyolarda  bu  ish,  yani    tuxum 

isitish stnchalik ko‟p vaqtni talab qilmaydi jo‟ja ochiriladigan tu-xumlarni yaxshi 

saqlash  uchun  tuxum  saqlanadigan  joyning  xaroratini  muntazam  kuzatib  borish 

lozim.  Me‟yoridan  ortiq  issiq  ham,  sovuq  ham  jo‟ja  ochirish  uchun 

---

  

 - 35 - 

saqlanayotgan tuxum sifatiga keskin tasir etadi va oqibatda pusht nobud bo‟ladi. 

xarorat  yuqori  bo‟lsa,  tuxumdagi  nam  tez  bug`lanib,  parda  qilib  qoladi  va 

oqsilning  fizikaviy  xossalari,  qayish-qoqligi  va  zichligi  o‟zgaradi.  Oqibatda 

rivojlanayotgan  pushtda  modda  al-mashinuvi  qiyinlashadi  va  ko‟p  xollarda 

nobud bo‟ladi. Bundan tashqri, ayrim muloxazalar 20 – 21 gradus issiqda pusht 

sekin rivojlanadi, lekin bu rivojlanish normal bo‟lmay oqibatda u nobud bo‟ladi, 

deb  aytish  moqda.  Yuqori  temperaturada  ham  tuxum  sarig`ida  fermentataiv  va 

ximiyaviy jarayonlar ro‟y berishi oqibatida sariq moddaning tarkibi buziladi.  

    Uzoq  vaqt  yuqori  xaroratda  saqlagan  tuxum  ochirishga  qo‟yilganda 

pushtetorli darajada rivojlanmaydi yoki o‟sishdan butunlay to‟xtaydi.  

    Tuxum  saqlanayotgan  xonadagi  havoning  nisbiy  namligi  ham  tuxum 

ochirishga  tasir  qiladi.  Havoning  nisbiylanishi  ham  tuxumga  nisbiy  nam-lik 

odatda Asmon psixrometri bilan o‟lchanadi.  

    Tuxum  saqlanayotgan  joyda  gaz  almashinuvi  jarayoni  yaxshi  kechishi 

uchun xona shamollatib turilishi kerak. Tuxum saqlanayotgan xonani har kuni 

yaxshisi  erta  bilan  va  kechqurun  shamollatgan  ma‟qul.  Qirg`ovul  tuxumini 

kechi bilan ikki hafta saqlash kerak. Bordiyu, bu muddatdan ko‟p. Masalan 20 

kun saqlansa jo‟ja ochirish 16 prostent 24 kun saqlansa 23 prostent va 40 kun 

saqlansa 30 prostent kamayib ketadi.  

    Tuxum  saqlash  uchun  bunday  cheklangan  muddat  qo‟yilar  ekan,  nima 

uchun  tabiiy  sharoitda,  uyada  tuxumning  inkubatsi  sifatini  uzoq  vaqtgacha  bu-

zilmay  turadi,  degan  savol  tug`iladi.  Masalan,  qirg`ovul  o‟rta  hisobda  10  –  13 

tadan tuxum qo‟ysa, tabiiy sharotida bu tuxumlarning 93 – 95 pro-stentidan jo‟ja 

chiqadi.  Bunda  qirg`ovul  modasi  har  gal  yangi  tuxum  qo‟yilgandan  keyin 

oldingilarini qisqa vaqt bo‟lsa ham isitib turishi katta rol o‟ynasa kerak.  

 

 

                                   

                                    

---

  

 - 36 - 

 

 

 

 

 

Katta qirg`ovullar uchun ozuqa rastioni 

№ 

 

Nomi  

Bir bosh qirg`ovulga bir sutkada beriladigan 

ozuqa (grammlarda) 

Qish  

Bahor  

Yoz  

Kuz  

1 

Qora non 

20 

20 

20 

20 

2 

Suli  

20 

20 

20 

20 

3 

Tariq  

25 

25 

25 

25 

4 

Kepak  

2 

2 

2 

2 

5 

Krupa  

15 

15 

15 

15 

6 

Nasha urug`i  

1 

- 

- 

1 

7 

 No‟xat  

- 

5 

- 

5 

8 

 Go‟sht  

5 

8 

5 

- 

9 

Tovuq tuxumi 

- 

2 

1 

- 

10 

Baliq uni  

2 

3 

- 

2 

11 

Sabzi  

10 

20 

20 

20 

12 

Klyukva  

5 

5 

- 

- 

13 

Pomidor, o‟t 

- 

30 

30 

- 

14 

Karam  

- 

10 

10 

- 

 

15 

Kartoshka  

-                          

-     

5 

5 

16 

Piyoz  

- 

3 

- 

3 

17 

Achitqilar  

2 

3 

- 

2 

18 

Baliq moyi 

1 

1 

- 

1 

---

  

 - 37 - 

19 

Bo‟r 

1 

1 

- 

1 

20 

Maydalangan suyak 

0,5 

0,5 

0,5 

0,5 

21 

Osh tuzi 

0,25 

0,25 

0,25 

0,25