MüNDƏRİcat giRİŞ

Şəkil 1. Sürət koordinat sistemi.

Sadə məntiqə əsaslanaraq haqqında söhbət etdiyimiz molekulların 1 saniyədən sonrakı anda, radiusları υ ilə υ + dυ olan kürə səthləri arasında yerləşən dυ qalınlıqlı kürə təbəqəsi içərisinə toplanacağını söyləyə bilərik(şəkil 2.). Bu kürə təbəqəsi həcminin 4πυ²dυ olduğu məlumdur. Asanlıqla inana bilərik ki, bu kürə təbəqəsinin həcmi təxmini olaraq, ədədi qiyməti υ olan bütün istiqamətlərdəki sürətlərə uyğun gələn elementar (şəkil 1-dakına uyğun) prizmaların həcmləri cəminə bərabərdir:

İndi, molekulların sürətin qiymətlərinə görə paylanma qanununu ifadə edən düsturu təhlil edək. Sürətin qiymətlərinə görə paylanma funksiyasının υ -dən asılılıq əyrisindən (şəkil 3) göründüyü kimi, bu əyri simmetrik deyildir. Paylanma əyrisi υ = o nöqtəsindən başlamaqla, υ -nin sonrakı artması ilə yüksələrək sürətin müəyyən bir qiymətində maksimuma çatır. Buradan başlamaqla sürətin sonrakı böyüməsi ilə əyri enərək asimptotik olaraq sürət oxuna yaxınlaşır. Paylanma əyrisinin koordinat başlanğıcından başlaması, yəni υ = 0 olduqda f (υ) = 0 olması, sürəti sıfır olan heç bir molekulun mövcud olmamağı deməkdir. Bu, təbii bir nəticədir və molekulyar-kinetik nəzəriyyəyə tam uyğundur.

Şəkil 2. Sürətlərin qiymətlərə görə paylanmasına dair.

Əldə olunan nəticələr içərisində, sürətin müəyyən bir qiymətində paylanma funksiyasının maksimum qiymət alması da diqqəti cəlb edir. Paylan-ma əyrisinin maksimumuna uyğun gələn sürət, rast gəlinmə ehtimalı ən böyük olan sürətdir və bu səbəbdən onu ehtimal sürət adlandırırlar. Şəkil 3-də sürətin sonsuzluğa yaxınlaşması ilə paylanma funksiyasının sıfıra yaxınlaşması, sürəti sonsuz olan molekulların mövcud olmadığını ifadə edir.

Şəkil 3. Sürətin qiymətlərinə görə paylanma funksiyası.

Şəkil 3-də əyri ilə υ oxu arasında eni dυ olan ştrixlənmiş sahəni hesablayaraq, onun hansı fiziki mənaya malik olduğunu izah edək. Eni çox kiçik olduğundan, bu həndəsi fiquru düzbucaqlı kimi qəbul edə bilərik.

Göründüyü kimi, temperaturun böyüməsi ilə υ_e böyüyür. Bu səbəbdən, paylanma funksiyasının sürətdən asılılıq əyrisinin maksimumu, temperaturun artması ilə sağa tərəf sürüşür (şək.4).