MÜNDƏRİcat redaksiya şurasindan
Yüklə 1,9 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Səvvan Yoxuşu
|
Son gün I bölüm “Qalx və son gününə vida et!” deyə bir səs duydum və dərin bir yuxudan oyandım. Cəld bir şəkildə yorğanı üstümdən atıb yataqda dikəldim. Otağımda günün ilk işıqlarını və yatağımın yanında, ya da bir neçə addım geridəki səsin sahibini görmək ümidi ilə gözlərimi açdım. Əvvəl eşitdiyimdən daha artığını eşitmək istəyirdim. Çox açıq və cingiltili bir səs idi. Fəqət otağım zülmət qaranlıq idi. İçindəkiləri seçə bilmək imkansız idi! Bədənimdə başımdan aşağı bir qarışqalanma hiss etdim. Mənə elə gəlirdi ki, otağımda kimsə mənə baxır. Yoxsa hələ də qulaqlarımda cingildəyən “Qalx və son gününə vida et!” səsi haradan gələ bilərdi? Əlimi yatağımın kənarındakı elektrik lampasına apardım, amma əlim titrədiyindən lampanı ancaq bir müddət axtardıqdan sonra tapa bildim. Otaq işıqlandığında, tək olduğumu və hər şeyin yatağıma uzandığım zaman necə qoymuşdumsa eləcə də öz yerində durduğunu gördüm. Qolumdakı saat, gecənin tam yarısını göstərirdi. Məni, evimi və təbiəti isə yalnızca nəfəsim və sürətlə atan qəlb döyüntülərim narahat edirdi. Yuxu görənlərdən və ya qeybdən səs eşidənlərdən biri olsaydım, eşitdiyim səs, ya da düşdüyüm vəziyyət məni ürkütməzdi. Yuxuda, ya da ayıqkən gördükləri maraqlı hadisələr və qeybdən gələn səslər haqqında danışan bir çox adamla qarşılaşmışdım. Bunlardan biri də universitet yoldaşlarımdan olan fizika professoru idi. Əslində o, dünyada bu cür hadisələrə inanan ən axırıncı insan olmalıydı! Fəqət bir gün mənə ailəsiylə birlikdə yemək yediyimiz zaman gedəcəyi səyahətə getməməsi üçün atasının ona xəbərdarlıq etdiyini və buna görə də səyahətə çıxmaqdan imtina etdiyini söyləmişdi. Atası bu hadisədən düz 10 il əvvəl vəfat etmişdi. O səsi ondan başqasının eşitməməsi, heç kimin; hətta ailəsinin belə ona inanmamağı onu heyrətə salmışdı. Mən isə ona inanmışdım, inanmışdım çünki həyatımda ondan daha etibarlı və daha doğru birini tanımırdım. 56 yaşındayam və bu gecənin xaricində ömrümdə nə yuxu gördüm, nə də qeybdən bir səs duydum. İndi, elə buna görə narahatçılıq çəkir və titrəyirəm. Mən günləri çəkib aparan yox, günlərin çəkib apardığı bir insanam. Demək istəyirəm ki, acı şirin hər şeyə razı olaram, onlarla xoşbəxt olar və ətrafımdakıları da xoşbəxt edərəm. Mən kiməm ki! Mənim günləri xoşbəxt etməyim və günlərin də buna görə mənə tabe olması mümkündürmü? Belə ki həyat yoldaşım bir il əvvəl sevdiyi biriylə yaşamaq üçün məni tərk etdi! Əgər məni daha çox sevsə idi, məni tərk edib onun arxasına düşməzdi! Yoldaşım 37 yaşındadır. Sevdiyi də, mənim fəlsəfə tələbələrimdən 25 yaşlarında bir dəliqanlıdır. İndi də İsveçrədədirlər. Yoldaşımın, mənimlə və oğlumuz yazıq Hişamla qalmağını istəyərdim. Fəqət o, qalmaq istəmədi. Neyləyə bilərdim ki? İnsanlar məndən onu soruşanda, qohumlarının dəvəti ilə İsveçrəyə getdiyini söyləyirəm. Amma düşünmürəm ki, insanlar mənə inanırlar. Onlar da həqiqətin mənim dediyim kimi olmadığını bilirlər. Dilimin və ruhumun yalan deməsi məni olduqca kədərləndirir. Doğrusu, yalan söyləmək kimi nifrət etdiyim başqa heç nə yoxdur. Düşdüyüm vəziyyət, insanların nəzərində böyük bir eyib sayılırsa, mən neyləyə bilərəm? Bir də ki, eyib edən də mən deyiləm! Eyibi edən yoldaşımdır. Mən universitetdəki vəzifəmi yerinə yetirmək istəyirəm, dostlarımla olmaq istəyirəm. Bu eyibi gəzdirdiyimi hiss etdirmədən tələbələrimlə birlikdə olmaq istəyirəm. Bu gün, təsəvvüf və təsəvvüfün ərəb və dünya düşüncəsi üzərindəki təsirləri ilə əlaqədar kitabımın yazılmasını bitirib mətbəəyə aparmaq, oradan da öd kisəmin götürülməsini tövsiyə edən həkimə baş çəkmək üçün erkən qalxmaq niyyətində idim. Əvvəlki gün çəkdirdiyim rentgen, öd kisəmin qumla dolu olduğunu və hər an partlaya biləcəyini göstərirdi. Bax, elə bu şərtlər altında gecə yarısı oyandım. Ancaq məni oyandıran nə öd kisəm, nə də kitabım idi! Haradan gəldiyini bilmədiyim və kimin səsləndirdiyini də başa düşə bilmədiyim bir səs idi! Hələ də qulaqlarımda cingildəyir... “Qalx və son gününə vida et!” Görəsən hansı günü nəzərdə tuturdu? Gün insanların ölçüsünə görə gecə yarısından başlayıb ondan sonrakı gecə yarısına qədər davam edən zamanın bir parçasıdır. Görəsən səs “son gün”ün bu gecə yarısından başlayıb sonrakı günün gecə yarısına qədər davam edəcəyinimi demək istəyirdi? O zaman dünyanın ətrafında 25 saatda 17 dəfə dövr edib bir gündə günəşin 17 doğuşunu və batışını görən kosmonavta nə deyək? Ya da başqa bir kosmonavt saatlarla, günlərlə, aylarla günəşin qabağında bir gün belə günəşsiz qalmayan və gecəni tanımayan qütbün ətrafında dövr etməyə başlasa nə olacaq? O zaman günün tərifi harada başlayıb harada bitdiyi necə bilinəcək? Bəs o zaman “son gün”ün nə mənası qalacaq? Tutaq ki, səsin demək istədiyi, bu gecənin yarısından başlayıb sonrakı gecənin yarısında bitən gündür. Onda niyə o günü “son gün” olaraq adlandır? Yoxsa o gün, həyatımın son günüdür? Ya da dünyadakı son günmü? Qiyamət gününü xəbər verib, insanları gözəl əməllərlə o günə hazır olmağa sövq edən dinlər vardır. Hər insanın etdiyi əməldən hesaba çəkiləcəyi bir gün o yaxşı əməl edənlər, çayların axdığı cənnətə gedəcəklər. Görəsən, bugün arxasından o qiyamət gününün gələcəyi gündürmü? Elə dövlətlər var ki, hər şeyi məhv etməyə qadir bombalarını istifadə etməyə qərar versələr, nə quruda, nə dənizdə canlı qalar və yer kürəsi qorxunc bir xarabaya çevrilər! Səsin demək istədiyi budursa, son günə vida etmək üçün niyə məni seçdi? Bütün insanları mənim kimi oyandırsaydı kənddə bütün işıqlar yanardı. Fəqət kəndin hər tərəfi zülmət qaranlıq. Kəndə çökən səssizlik dərin və qorxunc! Nə it hürür, nə cırcırama cırıldayırdı, nə heyvan səsi gəlir, nə külək əsirdi, nə də budaqlardakı yarpaqlar xışıldayırdı! Yox, yox! Səsin son günlə demək istədiyi, mənim; sadəcə mənim son günümdür. Ömrümün son günüdü! Heç şübhəm yoxdur! Sona, yəni qəbrə gedən son addımdır! Qə...birrrrrrrr!
Bu uşaq, bugün bir baxıcının əlindədir. Onun həyatını təminat altına almadan necə bu həyatdan gedə bilərəm ki!
Bu ev və bu maşın üçün verdiyim pulları indi zibilliyəmi atım? Ödədiyim pulları həyatım boyunca yığmışdım. Az deyil, sərvət sayıla biləcək qədərdir! İllər boyu mənim qanım, düşüncəm və qəlbim olublar! Qanım mənim üçün qiymətlidir; fikrim və qəlbim də həmçinin!
Bəli, bəli. Özünə gələcək və gözəl gecələrimizi xatırlayacaq, ürəklərimizin sevincdən necə coşduğunu, yuvamızı qurmaq üçün sərçələr kimi işlədiyimiz günlərdəki xoşbəxtliyimizi xatırlayacaq. Hişamın anadan olduğu gün necə sevindiyimiz ağlına gələcək. Hişamı görmək istəyəcək, peşman olacaq, sonra da qayıdacaq! Fəqət, görəsən onunla birlikdəmi qayıdacaq? Görəsən ikisi arasındakı münasibət rəsmiləşib, məndən sonra onumu ərliyə qəbul edəcək? Yox, yox! Mən o adamın məndən sonra yatağımda yatmağına, mənim qaşığımla yemək yeməyinə, ürəyimin qanıyla və beynimin əməyi ilə aldığım hər hansı bir şeyi istifadə etməyinə dözə bilmərəm! Əsla! Əsla! Bu olmayacaq! Bu olmayacaq!
II bölüm İnana bilmirəm. Səsin məni oyandırmasından düz bir saat keçib. Düz bir saat! Budur hələ də yatağımda otururam. Başım elə bil ki, içində qaynayan kölgələr, səslər, hadisələr və fikirlərdən partlayacaq. Əgər səs doğru söylədisə -ki, doğru söylədi- onda demək ki, üç saatım qalıb. Sonra da baş sağlığına gələnlər, dua edənlər, dəfn edənlər, Allah rəhmət eləsin deyənlər... Doktor Musa Əskəri son istirahətgahında uzanmış olacaq. Qurdlar bədəninin üstündə gəzinəcək və geriyə sadəcə sümükləri qalacaq. Xəyalı da yavaş yavaş insanların zehnindən silinəcək və təkcə səsi qulaqlarında cingildəyəcək və xatırlanacaq. Günəş yenə səhərlər doğacaq. Ay və ulduzlar isə yenə gecə çıxacaqlar. Fəqət onlardan heç biri haradadır Doktor Musa Əskəri?, Niyə açmır gözlərini? deməyəcək. Bahar gələcək və bağçamdakı rəngarəng güllərim yenə açacaq. Amma heç biri Doktor Musa Əskəri məni öpmür və qoxlamır deməyəcək. Pəncərəmin altındakı yasəmənin üstündə yuva quran bülbül ötəcək. Amma Doktor Musa Əskəri niyə nəğmələrimə qulaq asmır deyə heç ağlından da keçirməyəcək. Gül və yasəmən onları mənim əkdiyimi; bülbül isə özünün və sevdiyinin mənim yasəmənimin və mənim pəncərəmin altında olduqlarını unudacaq. Mövsümlər, illər və nəsillər Allahın istədiyi zamana qədər dövr edəcəklər. Sümüklərim çürüyəcək və torpaq olacaq. Torpaq bir zamanlar, içində bədənimdən bir parça daşıdığını; hava bir zamanlar içində nəfəsimin olduğunu; dəniz bir zamanlar içində göz yaşlarımın və tüpürcəyimin olduğunu; dünya isə, bir zamanlar içində Musa deyə bir varlığın yaşadığını unudacaqdır. Musa Əskəri bax belə yox olacaq, həm də sanki heç olmamış kimi! Fəqət evimdə ölsəm ölüm xəbərimi kim elan edəcək? Çünki evdə Ummu Zeydan və Hişamdan başqa heç kim yoxdur. Ummu Zeydan oxuyub yaza bilmir. Kasıb və yaşlı bir dul, gözəl yemək bişirən və evdar qadın olmasaydı, Hişamla çox yaxından maraqlanmasaydı, onu dəli kimi sevməsəydi, onun axmaqlığına on beş il dözə bilməzdim. Qəlbi qardan da ağ, son dərəcə dindar bir insanıydı. Hər zaman “Hişam danışacaq, Hişam yeriyəcək, Hişam böyük adam olacaq, Allah mənim dualarımı qəbul edəcək və O verdiyi hər dərdə dərman da verir” deyib durur. Ən yaxşısı, mən indi onu çağırıb ölümüm anında əlaqə saxlaya bilməsi üçün Ədəbiyyat fakultəsi dekanının telefon nömrəsini verim. Çünki dekan, tanışlarımın arasında dəfn işləri ilə məşğul olmaq üçün ən münasib adamdır. Mənim burada nə əqrəbam nə də dostlarım var. Buraya yad və yetim biri olaraq gəldim. Oxuyana və doktoranturamı bitirənə qədər nələr çəkdim, nələr! Son dərəcə özünə qapanıq bir insanam. Özünə qapanıqlığımın səbəbini də bilmirəm. Kənardan yaxşı görsənirəm. Çox adam da belə fikirləşir. Zəka barəsində də normalın üstündəyəm. Belə olmasaydı, bu ölkənin ən tanınmış universitetlərinin birində fəlsəfə müəllimi olmazdım. Məsuliyyətini daşıdığım iş nə olursa olsun bitirənə qədər rahat olmaram. Elə bil ki, o iş çiyinlərimdə müqəddəs bir əmanət kimidir. Əksəriyyətən də işi, mənə vəzifəni verənlərin fikirləşdiklərindən də üstün səviyyədə yerinə yetirirəm. Mükafatın pis vəya yaxşı olması da mənim üçün əhəmiyyətli deyil. Hər hansı bir mükafat gəlməsə belə vecimə almaram. Buna görə də mədə xoram məni sevir. Yoldaşlarım da çox nadir hallarda mənə küsərlər. İnsanlar mənə xoş görünürlər, amma mən heç kimə xoş görünmürəm. İnsanlar, böyük-kiçik hər işlərində mənimlə məsləhətləşərlər, amma mən heç kimlə məsləhətləşmərəm. İnsanlar yorğunluqlarını və şikayətlərini mənə danışırlar, amma mən bunları heç kimə söyləmərəm. Sirrlərini mənə açarlar, pullarını mənə əmanət edərlər, amma mən sirrimi verəcək və pulumu təslim edəcək heç kimə ehtiyac hiss etmərəm. Mən insanlarla bir yerdə olaram, amma onlara heç qarışmaram, onlarla içmərəm, mübahisəyə girmərəm, qumar oynamaram, qadın dalınca getmərəm və riyakarlarla bir məclisdə oturmaram. Bundan başqa, onların heç birindən borc almaram və Allah göstərməsin özümü də onlardan üstün görmərəm! Çox vaxt ciddi, təəssübkeş kimi görünən insanlar tərəfindən aldadılıram. Bu xüsusiyyətlərini cəmiyyət və din tərəfindən üstünlük olaraq qəbul etdikləri zaman məni də özlərindən hesab edərlər. Fəqət sonra mənim ciddiyyət və təəssübkeşlikdən heç xoşum gəlmədiyini başa düşüb məndən uzaqlaşarlar. Mən insanların fiziki güc, ağıl, etika, meyl, zövq, məqsəd və iradə baxımından bərabər olmadıqlarını və bərabər olmalarının mümkün olmadığını da bilirəm. Çünki zirvədə olanlar var; aşağıda olanlar var, bir də ikisinin arasında qalanlar var. Mən nə zirvədəyəm, nə də aşağıda. Mən məndən daha hörmətli və əzimli olanlara baxaram. Aşağıda olanlara isə əsla yüksəkdən və xor görərək baxmaram! Olduğum məqama gəlmədən qabaq onlardan biri idim. Təəssübkeş və hər hansı görüşə qeydsiz şərtsiz bağlı olanlar isə dünən harada olduqlarını bilməzlər. Onları addım addım keçənlərə nisbətdə bugün harada olduqlarını da bilməzlər. Tələbələrim mənə çox etibar edirlər, məni düzgünlüyün timsalı kimi görürlər. Sinifdə qalanlar belə məni təlaşlı, qərarsız, ya da insafsız kimi görmürlər. Tələbələrimdən heç biri heç bir zaman məni yoldaşına, kafedra müdirinə və ya mənə şikayət etməmişdir. Öz aralarında mənim haqqımda söylədikləri yalnız “Doktor Musa, tərəfkeşlik etməyən, kimsəni aldatmayan, ədalətli və insaflı biridir” ifadələridir. Fəqət məndə bir əksiklik var. Çünki çox vaxt özümü doğrudan da mənim tabeliyimdə olanlardan daha aşağıda görürəm. Buna görə də insanlarla münasibətlərimdə utancaqlıq hissinə qapılıram. Hətta əzəldən bəri tanıdığım insanlardan belə utanıram. Bir tanışım məni başqa bir adamla tanış etsə, o yadla mənim aramda yıxılmaz bir divar olduğu hissinə qapılıram. O divarı necə keçmək olar ki! Dilimin düyünləndiyini hiss edirəm. Buna görə də, onunla düz əməlli bir söhbət də edə bilmirəm. Gülməkdən heç xoşum gəlmədiyi kokteyl, çay, ya da başqa bir məclisdə olmaq məni o qədər narahat edər ki! Belə yerlərdə heç kim nə dediyini bilməz. Əsas odur ki, dilucu bir şeylər mızıldanasan. Bu məclislərdə insanlar, Kongo və ya Malaya meşələrindən gələn bir grup meymuna oxşayırlar, onların söhbətləri isə uşaqların əyləndiyi bir oyuncağa bənzəyir. Bütün bunlardan xəbərdar olmağıma baxmayaraq, qorxağın biriyəm. Kişi və ya qadın, hər hansı birinə yaxınlaşdığım zaman dünyanın tapmaca və sirrlərlə dolu olduğunu hiss etmişəm. Belə bir vəziyyətdə də qalib gələcək cəsarəti tapmamışam özümdə. Sözün düzü, hansı dünyanın daha maraqlı olduğunu, hansının həsrətlərlə, sevinclərlə, kədərlərlə, açıq-gizli acılarlar dolu olduğunu kim bilə bilər ki? O dünyanın sahibi mənə qapılarını açmaq istəmədikcə və ya mən onun mənim dünyama girməyinə izin vermədiyim müddətcə, ya da öz iradəmlə dünyamın qapısını ona açmadığım müddətcə, hansı haqla onun dünyasına girə bilərəm? Ancaq mən dünyaları tərəfindən idarə edilən insanlardanam. Bəlkə də, həyat yoldaşımı məni buraxıb başqası ilə getməsinə sövq edən də bu idi! Mən qorxağın biriyəm. Çünki indiyə qədər dünyamdakı bilinməzləri öyrənməyə cəhd etmədim. Mən kiməm? Niyə olduğum kimi yox, olmadığım kimi görsənirəm? Haradan gəldim? Hara gedirəm? Gəlişimin və gedişimin məqsədi nədir? Niyə bir ulduzla evləndiyim halda başı yekə, ayaqları qısa, dilsiz bir uşağım oldu və başqa uşağım olmadı? Şikəst olmağı mənə, anasına və özünə və ya hamımıza dərs olması üçündürmü? Anasının və mənim günahlarım dənizdəki qumdan çox ola bilərmi? Fəqət onun günahı nədir? Onun bu qədər hər şeydən məhrum yaşamağı, həmyaşıdlarının isə hər cür naz-nemət içində üzməsi məni kədərləndirir. Onu həddən artıq çox sevirəm. Əlimdə olsaydı gözümü qırpmadan dilimi və ayaqlarımı ona verərdim. Fəqət mən niyə belə şeylər fikirləşirəm? Bəlkə də o, indiki halıyla, mənim indiki halımdan daha xoşbəxtdir. Hara getdiyini bilməyən bir ayağın nə faydası var? Alıb verən, amma nə alıb verdiyini bilməyən əlin nə faydası ola bilər? “Niyə” deyə soruşan, amma soruşduğu suala cavab tapa bilməyən bir dil nəyə lazımdır? 57 ildir çırpınıram, çabalayıram, alıram, verirəm, mənasız məzmunsuz şeylər danışıram, ağlıma gələni söyləyirəm, yaxşı, bəs nə əldə etdim? “Nə üçün”ü əldə etdim təkcə. “Niyə”dən başqa heç nə də əldə edə bilmədim. Bunu isə indi anladım. Minlərcə dəfə “niyə, nə üçün” deyə soruşdum özüm özümdən. Sanki “niyə” sualı bir tələ qurub məni izləyirdi. Fəlsəfə oxuyub oxutduğum, fəlsəfə doktoru adını daşıdığım və fəlsəfənin niyə sualına cavan axtarmaqdan başqa bir vəzifəsi olmadığını bildiyim halda, sanki illərlə yaşayıb “niyə” sualının varlığından bixəbər kimiyəm. Fəlsəfəni, sanki təkcə kitablarda olan bir şey kimi, həyatımda dediklərimlə, etdiklərimlə, arzuladıqlarımla və ya qaçmağa çalışdıqlarımla heç bir əlaqəsi yox imiş kimi oxudum və oxutdum. Bax elə indi, başımın ancaq niyə sualıyla dolu olduğunu anlayıram. Daha əvvəl həyatımda olmayan yeni bir forma və yeni bir məna kəsb etdiyini hiss edirəm sanki. Təkid edir, üstümə yeriyir, cəsarətlənir, qabıq dəyişdirir. Heç nə olmaz! Heç nə olmaz! Düşünməyə başladığımı hiss edirəm. Bundan qabaq ətrafımdakılar ora bura qaçdığı üçün ora bura qaçırdım. Onlar sevdiyi və nifrət etdiyi üçün sevirdim, ya da nifrət edirdim. Onlar öyrəndiyi üçün öyrənirdim. Onlar evlənib ev tikdirdikləri üçün mən də evlənib ev tikdirdim. Mən və onlar; əvvəli, sonu, sahilləri və dərinliyi bilinməyən böyük bir çayın dalğalarında yaşamaq uğrunda mübarizə aparan fərqli şəkil, rəng və həcmlərdəki qayıqlara oxşayırdıq. İndi isə, o çayı tanımaq və haradan gəlib hara getdiyini bilmək istəyirəm. Müxtəlif şəkil, rəng və həcmlərdəki o qayıqları kim düzəltdi, qısa və ya uzun bir məsafəni qət etdikdən sonra da yox olmaqları üçün çayın üstünə onları kim qoydu bilmək istəyirəm. Əvvəllər heç soruşmadığım şəkildə indi “niyə” deyə soruşuram. Köpək “niyə” deyə soruşmaz. Nə pişik, nə sərçə, nə qaz, nə taxıl, nə dağ, nə çay, nə dəniz, nə də üstündəki heç bir şey “niyə” deyə soruşmaz. Bunu ancaq insan soruşar. Soruşmağa gücü olanın cavab verməyə də gücü ola bilər. Bunları qabaqlar hiss etməmişdim. Ancaq indi hiss edə bilirəm. Nilufər çiçəyi çayın dərinliklərində bitib necə üzə çıxırsa bunlar da mənim dərinliklərimdə coşur və yüksəlir. Kaş ki, ömrüm tükənib sadəcə 23 saatım qalmadan bunları duya bilsəydim. Fəqət... Fəqət... Saat nədir? Dəqiqə nədir? Saniyə nədir? Mənim qolumdakı cihaza görə onlar saat, dəqiqə və saniyədir. Amma zamana görə isə, zamanın hamısıdır onlar. Olub bitən və baş verəcək hər şeylə əlaqəlidir onlar. Zamanı keçmişindən və gələcəyindən qoparmaq mümkün deyil. Keçmişdəki keçmiş, indiki indi, gələcəkdəki gələcəkdir. Dünən mən idim o. İndi də, sabah da mən olacam. Çünki mən zamanam. Zaman da mənəm. Nə mən onu sona çatdıra bilərəm, nə də o məni.
Gəmi haqqında uzun illərdir ki bir çox nağıl və əfsanələr danışırlar. Ancaq ən çox sevilən əfsanə (bir il bütün yayı orda qaldığım zaman), Minbər təpəsinin ətəklərində oturanlardan dəfələrcə eşitdiyim əfsanədir. İndi sizlərə o əfsanəni eşitdiyim kimi nəql edəcəyəm: Böyük Tufandan bir neçə il sonra Nuh və ətrafındakılar bol və şirin suları olan, torpağı zəngin və bərəkətli, iqlimi mülayim olan As və Liviya dağlarına qalxıb orda məskunlaşmağa qərar verdilər. Nuh əcəlinin yaxınlaşdığını hissetdiyində, özü kimi xoş xasiyyətli və dərin düşüncəli oğlu Samı yanına çağırdı və ona belə dedi: “Oğlum, atan bu günə qədər çox böyük var dövlət sahibi oldu. İndi isə əcəl vaxtı gəlib çatdı. Sən, qardaşların, uşaqlarınız, nəvələriniz və dünyanın itmiş həyatını yenidən canlandıracaq nəsliniz Tanrının mənə vəd etdiyi kimi, dənizdəki qum dənələri qədər çoxalıb artacaqsınız. Ancaq məndə bir qorxu var, ona görə gözüm arxada qalacaq. Bu qorxu əcəlim gəlmədən məni öldürəcək. Çünki insanlar, əsrlər sonra Tufanı və Tufanın yer üzündə törətdiyi pislikləri və xəcalət verici hadisələri, sonra isə imanı və imanın yüz əlli gün dalğalı dənizdə əmniyyət içində daşıdığı Gəmini də unudacaqlar. Beləcə insanlar, özlərinin də bir parçası olduqları imandan meydana gələn yeni həyatı xatırlamayacaqlar. Bunun üçün sənə, bu dağın ən yüksək təpəsində bir minbər tikməyini əmr edirəm. Ondan sonra o təpənin adı “Minbər Təpəsi” olsun. Sonra, Minbərin ətrafında hər bir hissəsi Gəmiyə bənzəyən, lakin həcmi ondan daha kiçik olan bir heykəl düzəlt, bu heykəl də Gəmi adını alsın. O Minbərin üstündə Tanrıya son şükür qurbanımı təqdim etmək istəyirəm. Orda alovlandıracağım atəşin əbədiyyən yanmasını istəyirəm. Heykəlin yanında isə, hər zaman doqquz seçilmiş insandan meydana gəlmiş qrupu yerləşdir və onları qoru. Onlara “Gəmi Dostları” deyə xitab edilsin. Onlardan biri ölsə, onun yerinə başqa biri gəlsin. Dostların qorundukları yerdən çıxmamalıdırlar, Gəmidə bizim yaşadığımız həyat kimi münzəvi (tənha) bir həyat tərzi sürməlidirlər. İman atəşinin sönməməsi üçün çalışıb, həm özlərinin həm də qardaşlarının hidayətləri üçün dua edərək bütün günlərini orda keçirməlidirlər. Fiziki ehtiyaclarına əhəmiyyət verməməlidirlər. Belə etsələr möminlərə yaxın olub onlar üçün xeyir əməl edə bilərlər.” Sam, atasının dediyi hər bir kəlməyə diqqətlə qulaq asır və onları ac insanın yeməyi həzm etdiyi kimi daxilən qəbul edirdi. Ancaq Sam Gəmi dostlarının niyə görə doqquzla məhdud qalmasının səbəbini sorusmaq üçün atasının sözünü kəsdi. Üzərinə uzun illərin ağırlığı çökmüş qoca Nuh ona cavab verdi: “Oğlum, bu Gəmiyə minənlərin sayıdır.” Lakin Sam Gəmiyə minənlərin sayının ən çox səkkiz olduğunu bilirdi. Bunlar atası, anası, iki qardaşı və xanımları, özü və xanımı idi. Buna görə də atasının dediyi ona təəccüblü gəldi. Nuh oğlu Samın təəccübləndiyini gördü və ona vəziyyəti izah etdi: “Bax oğlum, sənə böyük bir sirri deyəcəyəm: Doqquzuncu sərnişin, sizdən və məndən xəbərsiz Gəmiyə minib. Məndən başqası onun varlığını bilmir, görmür və hiss etmir. Gecə və gündüz davamlı olaraq mənimlədir. Gəminin sükanı onun əlində idi. Onun haqqında bundan əlavə məndən heçnə soruşma. Səni təmbeh edirəm, ona sığınakta yer verməlisən. O mənə, dünyanı atəş tufanından qorumaq üçün geri dönəcəyini dedi. Bu mənim sənə olan vəsiyyətimdir. Vəsiyyətimə əməl et” dedi. Sam atasının ona söylədiyi hər şeyi qəbul etdi. Nuh öldükdən sonra uşaqları onu vəsiyyət etdiyi kimi, canla başla mühafizə edilərək nəsildən nəsilə miras qalan Gəmidəki minbərin altında basdırdılar. Bir neçə əsr keçdi və - simalar və isimlər dəyişsə də- o gündən bu günə onlara bildirilən inanclara və dini mərasimlərə düzgün şəkildə əməl edən doqquz insan, Gəmidə yaşamağa davam etdilər. Ancaq illər keçdikcə, onlar möminlərdən ehtiyaclarından daha çox bəxşişlər qəbul etməyə başladılar. Bunun nəticəsində isə Gəmiyə verilən bəxşişlər, qızıl, gümüş və mücəvhərlər ildən ilə artmağa başladı. Bu vəziyyət bir neçə nəsil davam etdi. Doqquz nəfərdən biri də bu müddət ərzində vəfat etdi. Onun ölümündən sonra, gəmiyə qəribə bir insan gəldi. Qrupun içində qəbul görməsini istədi. İnşa edildiyindən bu günə Gəmidəki adətlərə görə “kapitan” ismini daşıyan lider bu əcnəbi adamı dostlarından birinin ölümündən sonra ilk dəfə tələb olunan biri olduğu üçün qəbul etməli idi. Ancaq o dövrdəki kapitan çox tərs və daş ürəkli bir insan idi. Çılpaq, aclıqdan zəifləmiş, yaralı və halsız olan bu əcnəbi onun xoşuna gəlməmişdi. Buna görə də ona qrupa layiq olmadığını demişdi. Lakin əcnəbi, arzusunda təkid etdi. Onun bu təkidi kapitanın ona qarşı nifrətini və hirsini artırdı. Kapitan ona kilsənin ətrafından dərhal uzaqlaşmasını əmr etdi. Ancaq əcnəbi təkid edirdi. Bir çox bəhanələr gətirib, istəyindən əl çəkmirdi. Nəhayət kapitanı, onu Gəmidə xidmətçi kimi qəbul etməsinə razı sala bildi. Bu hadisədən sonra kapitan uzun zaman ölən dostunun yerinə göndəriləcək birini gözlədi. Lakin heç kəs qrupa daxıl olmaq məqsədiylə Gəmiyə gəlmədi. Beləliklə də Gəmidə tarixində ilk dəfə səkkiz dost və bir xidmətçi yaşayırdı. Bu hadisədən sonra yeddi il keçdi və bu müddət ərzində Gəminin sərvəti o qədər artdı ki sayıb qurtarmaq mümkün deyildi. ətrafdakı kəndlərin geniş əraziləri də Gəmiyə aid oldu. Kapitanın sevincdən qəlbi fərəhlənirdi. Bu müddət ərzində xidmətçi ilə münasibəti də düzəlmişdi. Hətta onun özünə və Gəmiyə düşərli olduğuna inandığı üçün onu sevə biləcəyini də düşünürdü. Ancaq səkkizinci ilin əvvəllərində işlər sürətli bir şəkildə dəyişməyə başladı. Hətta o günlərə qədər mehribanlıqla yaşayan Gəmi Dostları belə kibirli və ifratçı olmağa başladılar. Kapitan bunun səbəbini xidmətçidə görürdü. Buna görə də dərhal onun qovulmasına qərar verdi. Lakin artıq çox gec idi. Çünki xidmətçinin əmrində olan dostlar ona qulaq asmırdılar, heç bir qayda-qanuna və adət-ənənəyə boyun əymirdilər. Hətta onlar iki il içində geniş əraziləri, orda yaşayan kəndlilərə bağışlayıb Gəminin bütün mallarını daşınır- daşınmaz əmlak deyə bölüşdürmüşdülər. Üçüncü ilin əvvəlində isə Gəmini tərk etdilər. Daha betəri isə, xidmətçi kapitana lənətlər etdi. Bu lənətlər kapitanı ovsunladı və onu kilsəyə bağladı. O gündən sonra kapitan bir kəlmə belə danışmadı. As və Liviya dağlarında, Minbər təpəsinin kölgəsində eşitdiyim Gəmi hekayəsi məhs belə idi. Bir çox şahid, mənə- bəzən gündüzləri bəzən də gecələr- o rahibin, müxtəlif zamanlarda, tərk edilmiş kilsənin baxçasında gəzdiyini demişdi. Lakin heç kəs onun ağzından bir kəlmə belə eşitməmişdi. Digər tərəfdən rahib yanında bir insanın varlığını hiss etsə sürətlə yox olub gedirdi. Harada və necə gizləndiyini isə bilən yox idi. Bu dastanın məni narahat etdiyini indi etiraf edirəm. O rahibin, tərk edilmiş köhnə bir heykəlin ətrafında və Minbər Təpəsi kimi çöllü-biyaban, yüksək bir təpənin zirvəsində illərdir gəzdiyini heç cür anlaya bilmədim. Ancaq qanımda bir atəş, bədənimdə bir qığılcım, düşüncələrimdə bir narahatçılıq və gözlərimin önündə də kölgələr hissetdim. Bunların hamısı məni təpəyə doğru itələyirdi. Nəhayət öz özümə dedim ki “Mən dağa dırmaşacağam”.
Qərarımı dağda yaşayanlardan birinə dediyim zaman gözlərindən atəşlər saçaraq mənə dik dik baxdı və əllərini bir birinə vuraraq: “Səvvan yoxuşu! Sənin üçün pis olacaq! Dəlilik etmə! Səndən əvvəl çox insan bunu etmək istədi ancaq heç kəs başına gələni anlatmaq üçün geri dönə bilmədi. Səvvan yoxuşu! Amandır etmə! Aman!” – deyə bağırdı. Bunu dedikdən sonra təpəyə qədər mənə rəhbərlik etmək üçün mənə yalvarmağa başladı. Ancaq mən, nəzakətlə onun yardımını rədd etdim. Qorxusunun nəyə görə mənə pis təsir etdiyini isə başa düşə bilmədim. Çünki məni qərarımdan döndərəcəyi yerdə qərarımda daha da qətiləşdirmişdi. Bir səhər dan yeri söküldüyü an, yuxu meyxoşluğundan oyanıb, çomağımı və yeddi tikə çörəyimi götürdüm və Səvvan yoxuşuna çıxmaq üçün yola qoyuldum. Gecənin son dəmləri, günün ilk işıqları və bir an üçün də olsa öz-özümü unudub sehirli rahibin sirrini öyrənmək üçün hiss etdiyim güclü istəyim, elə bil ayağlarıma möhkəm qanadlar, ruhumu yerindən oynadan bir qüvvə olmuşdu. Qəlbimdə böyük bir inanc və ümidlə yola çıxdım. Ancaq yoxuşun ətəklərinə çatmadan həvəsim boğazımda qaldı. Sevinclə getdiyim yolda bir müddət sonra özümü həll edilməsi mümkün olmayan bir tapmacanın içində tapdım. Uzaqdan mənə düzgün və doğru bir yol kimi görünən yoxuş, əslində aşılması çətin və dik bir yol imiş. O dik yolun qarşısında təəccüblü baxışlarla dayanmışdım və ətrafa nəzər salmağa başlamışdım. Ancaq hələ də zirvəni görə bilmirdim. Hara baxsam ətrafda həyat izi tapa bilmirdim. Səvvan yoxuşunda gördüyüm tək şey, fərqli həcim və şəkillərdəki cınqıl daşları idi. Bəziləri kəskin qılınc kimi bəziləri də iynə kimi idilər. Elə bil bir cin ordusu dağın o tərəfinə yayılmışdı. Sonra da oranı qorxu və dəhşət verici, səssiz qapqara kəfənlərə bürümüşdü. Zirvəni yoxuşun ətəklərindən görə bilmirdim. Hələ də əzimli idim. Yoxuşdan çıxmağıma mane olmaq istəyən adamı xatırladım. Atəş çıxan qözləri ilə mənə baxırdı, ancaq məni məqsədimdən döndürə bilmirdi. Beləcə dırmaşmağa başladım. Lakin bir az sonra artıq böyük bir məsafə gedə bilməyəcəyimi anladım. Çünki cınqıllı Səvvan yoxuşu, ayaqlarımın altından sürüşürdükcə milyorlarla ağızdan çıxan hənirti kimi qorxulu səslər ətrafı bürüyürdü. Bir az daha gedə bilmək üçün əllərimin və dizlərimin köməyindən istifadə etməliydim. O zaman, keşkə bir keçi kimi yüngül olsaydım deyə düşündüm. Özümə bir an belə dinlənmək üçün zaman vermədim, qısa-qısa addımlarla yoxuşu çıxırdım. Birdən zirvəyə çıxmadan o qorxunc, səssiz ərazidə gecənin düşməsindən qorxmağa başladım. Geriyə dönmək fikri isə heç ağlımın ucundan belə keçmirdi. Aclığımı hiss etdiyim zaman gün sona çatırdı. Yemə və içmə ağlıma gəlmədən, günün necə başa çatdığına və dağdakı yolu necə qət etdiyimə məəttəl qalmışdım. O an, yanımdakı yeddi tikə çörək, bir dəsmala sarıb yanımda götürdüyüm o yeddi tikə çörək necə də qiymətli idi! Durduğum yerdə əyləşdim; dəsmalı açdım və yeddi tikədən birini götürdüm. Elə ilk loxmanı çeynəməyə başlamışdım ki, qulağıma zil və ney səsinə bənzər, sanki bağırtı səsi kimi bir səs gəldi. O səs, Səvvanın başında, qorxunc bir səssizlik içində məni necə də qorxutmuş və ürkütmüşdü! Çox keçmədi ki, yaxın bir təpənin üstündə keçidən böyük, qara bir qoç gördüm. Özümə hələ gəlməmişdim ki, ətrafımı hər tərəfdən keçilər bürüdü. Səvvan eyniylə mənim ayağımın altından sürüşdüyü kimi keçilərin də ayaqları altında sürüşürdü. Ancaq mən sürüşdüyüm zaman çıxan qorxunc səslər eşidilmədin... və birdən elə bil çıxardığım səsə gələnlər kimi və elə bil onlarla görüşüm varmış kimi keçilər qoçun başçılığında mənə hücum etməyə başladılar. Necə oldu və hardan geldiklərini başa düşmədim ancaq çobanların səsi olmasaydı çörəyi əlimdən qapacaqdılar. Çoban qarşımda durdu. Əynində önünü örtən dəri bir önlükdən başqa heçnə yox idi. Əlində isə sadəcə ney var idi. Onu başdan ayağa süzdüm. Uzun boylu və üzündən sağlıq, nəşə və qüvvət fışqıran bir gənc idi. Danışa bilmək üçün hələ özümə gəlməmişdim ki, onun incə bir səslə və səmimi gülümsəməsiylə danışdığını eşitdim: - Qoçumun etdiklərinə baxma! Biraz ərköyündür. Çörək olanda ona çörək yedirirəm həmişə. Çörək yeyən birini görməyəli aylar olmuş. Bunu dedikdən sonra böyük qoça baxdı: - Görürsənmi mənim dürüst qoçum, qismət necə də inanan kimsənin ayağına gəlir! Heç vaxt şansdan ümidini üzmə! – deyə onunla danışdı. Əlini çörəyə üzatdi və bir tikə aldı. Onun ac olduğunu düşündüyüm üçün çox nəzakətlə və səmimiyyətlə ona dedim ki: - Bu kiçik payı aramızda bölüşək. Yanımdakı çörək mənə də çatar sənə də. Hətta qoça da bir hissə verə bilərik. Çoban sözüm bitən kimi ilk hissəni aldı. Bir loxma çeynədikdən sonra onu keçilərə atdı. İkincini, üçüncünü,.... altıncını hətta sonuncu da belə etdi. Elə təəccüblənmişdim ki elə bil məni şimşək vurmuşdu və hirsimdən az qala partlayacaqdım. Ancaq ona qarşı gələ biləcək taqətimin olmadığını anladım. Öz özümü sakitləşdirdim və təəccüblə çobana baxdım. Sonra bir az yalvarışla, bir az da şikayətli bir səslə, - Aclığın və yorğunluğun məhv etdiyi bir adamın yeməyini keçiyə verdin. İndi mənə biraz süd verə bilərsən? deyə soruşdum. Mənə üzünü çevirmədən, - Keçimin südündə dəliləri öldürən bir zəhər var. Mən isə keçilərimdən birinin də cinayət etməsini istəmirəm. Öldürülən sənin kimi dəli olsa da, – deyə cavab verdi. - Niyə mənim dəli olduğumu düşünürsən? - Çünki sən yeddi il davam edəcək səfər üçün yeddi tikə çörək götürmüsən. - Yeddi min götürməliydim ki? - Xeyr! Bir tikə belə götürməməliydin. - İndi deməli sən mənə bir tikə yemək götürmədən, belə təhlükəli və uzun bir səfərə çıxmağımı tövsiyə edirsən? - Səyyahını yedirə bilməyən yolu getməyə dəyməz. - Yaxşı, demək aclıq başıma vurduğu zaman Səvvanı çeynəyim, susuzluqdan yandığım zaman da tərimi içim? - Sadəcə olaraq ətində səni yedirəcək şey var. Qanında da sənin susuzluğunu tələf edəcək şey var. Bu da yol! - Dostum, mənimlə zarafat edirsən, yoxsa məni ələ salmısan? Mən sənin bu sözlərinə cavab verməyəcəyəm. İnancıma görə çörəyimi yeyən hər kəs, məni acından ölməyə tərk etsə də, mənim qardaşımdır. Dağın ətəklərində günlər qısadır. Ona görə zirvəyə doğru yoluma davam etməliyəm. Zəhmət olmasa mənə oranın yaxın və ya uzaq olduğunu deyə bilərsənmi? “Doğrudan da məhv olmağına az qalıb” dedi və neyini çalmağa başladı. Sonra isə arxasını mənə çevirib çıxıb getdi. Elə bil ipək xalçanın üstündə gətirdi. Arxasınca qoç və keçi sürüsü onu izlədi. Məndən uzaqlaşan o qərib sürüyə baxdıqca, Səvvanın uğultusunu və sanki yerin dərinliklərindən yüksələn bir fəryad kimi qulaqlarıma çinlədən neyin səsini dinlədim. Yalnızdım, ağlım qarışmış, əsəblərim də yerindən oynamışdı. Bir az keçmişdi artıq aclığımı da unutmuşdum. İtirdiyim qərarlılığımı və cəsarətimi yenidən əldə edə bilmək üçün özümə gəlməliydim. Çünki əgər o səssiz, sürüşgən Səvvanda gecə qalası olsam, aşağıya doğru sürüşməmək üçün gecəni keçirə biləcəyim etibarlı bir yer tapmalıydım. Bunun üçün dırmaşmağa başladım. Aşağı baxdığım zaman dağın böyük hissəsini dırmandığımı gördüyümdə gözlərimə inana bilmədim. Çünki yoxuşun ətəklərini görə bilmirdim. Təpə isə bir neçə metr yuxarıda idi. Allaha çox şükür ki, gecə olduğunda, ortasında mağaraya oxşayan bir oyuğa sığındım. Bu qayalıq, zülmət kimi qaranlıq olan, dibi görünməyən bir çuxurun kənarında idi. Mağaranın ətrafındakı təhlükələr də o gecəni orada sığınmağıma mane ola bilmədi. Ayaqqabılarımı çıxartmağa çalışdım. Bir də gördüm ki, bu sabah geyindiyim ayaqqabılardan indi çırıq hissələr qalıb sadəcə. O hissələr də qana boyanmış və ətimə yapışmışdı. Ayaqqabılarımı ətimdən qopardığım zaman ətimdən hissələr də onunla qopurdu. Əllərim cızıq cızıq idi. Dırnaqlarımın ətrafı elə bil quru ağac qabığından sallanan zər şəklində idi. Paltarlarımın çox hissəsi Səvvanda qalmışdı. Yuxusuzluqdan şüursuz kimi olmuşdum. Yatmaqdan başqa heç nə düşünə bilmirdim. Bir dəqiqə, bir saat yoxsa daha uzun müddət mürgülədiyimi xatırlaya bilmirəm. Tək yadımda qalan şey, məni qolumdan tutup çəkən bir quvvəni hiss etdiyimdir. Tərif edə bilmədiyim bir yuxu və qorxu içində düzəlib oturdum. Əlində zəif işıqlı lampa tutan çılpaq bir qızın ayaq üstə durduğunu gördüyümdə çox qorxmuşdum. Çox görəl bir üzü vardı. Qızın yanında isə çox çirkin yaşlı bir qadın əyilmiş vəziyyətdə durmuşdu. Məni qolumdan çəkən bu qadın idi. Onu gördüyüm an soyuq tərlər axdı bədənimdən. - Görürsən balam, qismət inanan insanın necə də ayaqlarına gəlir! Şansdan ümidini kəsmə! Yaşlı qadın jaketimi çıxara-çıxara belə deyirdi. Qorxudan, daha doğrusu təəccübdən, dilim tutulmuşdu. Bir şey demək istədim, ancaq deyə bilmədim; qadına qarşı gəlmək istədim, ancaq taqətim yox idi. Məni tərk edən iradəmdən boş yerə imdad diləyirdim. İradəm məni o yaşlı qadının qollarında iflic vurmuş biri kimi çarəsiz buraxmışdı. Ona baxdığım zaman onu çuxura atmağı düşündüm. Lakin bunu etməyə güçüm yox idi. Yaşlı qadın jaketimdən sonra əynimdəki hər şeyi bir-bir çıxardı. Nəhayət, məni lüt buraxdı. Məndən çıxartdıqlarını qıza verirdi, qız isə onları geyinirdi. Mən isə heç bir şey anlamadan bu mənzərəni seyr edirdim. Mağaranın divarında yaşlı qadın və qızın kölgəsi ilə üst-üstə gələn kölgəmi gördüyüm zaman, oynaqlarımda və damarlarımda dolaşan bir diksinti hiss etdim və narahat olmağa başladım. Başıma gələnləri izah etməyə çalışdığım zaman isə, bu uğursuz vəziyyətdə ən çox ehtiyac hiss etdiyim nitqim tutulmuşdu. Nəhayət bir neçə cəhddən sonra dilim açıldı və dedim ki: - Ey qoca! Utanc hissini sən itirmisən, ancaq mən hələ itirməmişəm. Mən çılpaq olduğum üçün, sənin kimi utancsız bir yaşlı qadının yanında belə utanıram. Bu tər-təmiz qızdan da son dərəcə utanıram. - O sənin utancına bürünəcək, sən də onun təmizliyinə! - Bir qızın yorğunluqdan məhv olmuş, bu yerdə və belə bir gecədə yolunu itirmiş bir adamın cındırlarına nə ehtiyacı ola bilər axı? - Yükünü azaltmaqla utancaqlığını xəfiflətmək istəyir bəlkə. Bəlkə də isinmək üçün istəyir. Çünki onun anasının və atasının soyuqdan dişləri takkıldayır. - Bəs onda mənim soyuqdan dişlərim bir-birinə vuranda mən nə edim? Sənin qəlbində heç mərhəmət yoxmudur? Görmürsən ki, bu dünyada paltarlarımdan başqa heç nəyim yoxdur.
Birdən yaşlı qadın gənc qızın əlindən tutub getməyə qalxdı. Ağlımda ondan soruşmaq istədiyim çox sual vardı. Ancaq sadəcə biri dilimə gəldi: - Qoca, zəhmət olmasa getmədən əvvəl mənə təpədən çox uzaq olmadığımı deyə bilərsənmi? – deyə soruşdum. - Qap-qara bir qaranlıqda dibi olmayan bir çuxurun kənarındasan, –deyə cavab verdi. Qoca və gənc qız mağaradan çıxdılar və gözdən itənə qədər kölgələri mağaranın divarlarında əks oldu. Nəyə görə ürpəndiyimi başa düşə bilmirdim. Sonra bu ürpəntini başqa ürpəntilər izlədi. Elə bil mağaranın divarları ətrafa buz kimi soyuq hava tənəffüs edirdi. Dişlərim soyuqdan bir-birinə dəyməyə başlamışdı. Səpələnmiş, qarışmış düşüncələrim də eləcə. O gündən o saata qədər başıma gələnləri düşünüb anlamağa çalışırdım amma nafilə! Səvvan yoxuşunun sirri! Zarafatçı mühafizəçi! Bu yaşlı və onun yanındakı gənc qız! Çılpaq, hər tərəfi çürümüş, axmaq, yaralı və aclıq və soyuqdan yorğun düşən mən, belə bir mağarada və belə bir çuxurun kənarında axı nə işim var? Bir mənası yox idimi bütün bunların? Əcaba nə idi? Yoxsa artıq təpəyə yaxınlaşmışdım? Əcaba ora çıxa biləcəkdim? Bu gecənin bir başqa gecəsi olacaqdı? Düşüncələrimi topladığım an, bir it hənirtisini eşitdim və mağaranın yaxınlığında, həm də çox yaxınında bir işıq parıltısı gördüm. “Görürsənmi canım, şansa inananlara şans necə də gülür! Şansdan heç vaxt ümüdünü üzmə!” deyə yaşlı, kürəyi qozbel, dizləri bükülmüş və saqqalları göbəyinə qədər uzanmış bir adam səsləndi. Danışdığı qadın da onunla eyni yaşlarda, qozbel, dizləri bükülmüş və ağzında dişdən və sümükdən əsər qalmamış bir mağaraya bənzəyirdir. Başında isə saçdan çox qıla oxşayan bir neçə dağılmış tel vardı. İki yaşlı insan, əllərindəki lampanın işığında mənə diqqət etmədən mağarada dolaşdılar. İkisi də çox nadir dadı olan meyvəni yemiş kimi yalanmağa başladılar. - Şansın bu gecə toyumuz üçün hazırladığı bu əvəzsiz saray, doğrudan da bizim sevgimizə layiqdir. İtirdiyin əsanın əvəzinə bu əsa da gözəldir və sağlamdır. Bundan sonra artık səndələməyəcəksən. Yaşlı adam boğazını udacaq kimi çıxan bu sözləri qısa qısa kəlmələrlə deyirdi. Sonra isə əsanı əlinə aldı və yoldaşına verdi. Yaşlı qadın isə bir ananın övladını qucaqladığı kimi əsanı qucaqladı və başdan sona əsanı solmuş barmaqları ilə tumarlamağa başladı. O an sanki yaşlı kişi, mənim varlığımı hiss etdi. Mənə üzünü çevirmədən yoldaşına, - Bu yabancı sarayımızı dərhal tərk etməlidir. Bu gecə bütün yaradılmışlardan uzaq, gecəmizin xəyallarını birgə quracağıq, dedi. Qocanın sözlərini eşitdiyim an, elə bil şimşək məni vurmuşdu. O anda, xüsusilə itin, elə bil əfəndisinin əmrini yerinə yetirmək üçün dişlərini mənə göstərib yaxınlaşdığını gördüm. Mağaradan dərhal çıxmaq lazım idi, çünki ona qarşı gələ biləcək taqətim yox idi. Bu səhnənin qorxusundan tir tir əsməyə başladım. Sanki başqa biri tərəfindən idarə edilən və heç bir hakimiyyətimin olmadığı bir maşın kimi, gah durur gah da mağaranın çıxışına doğru yürüyürdüm. Bu müddət ərzində, var gücümlə danışmağa, özümü müdafiə etməyə və haqqımı dilə gətirməyə çalışırdım. Nəhayət böyük bir səydən sonra; - Əsamı aldınız. Xeyirli olsun! Bu gecə sığındığım bir tək bu mağaradan məni çıxaracaq qədər zalımmısınız? deyə bildim. Lakin onlar mənə bir kəlimə belə cavab verməyə tənəzzül etmədilər. Əksinə,
deyə mırıldanmağa başladılar. Bir tərəfdən mırıldanır bir tərəfdən də üzümə baxmadan, solmuş barmaqlarıyla yataqlarını hazırlayırdılar. Bu məni qorxutdu: - Əllərimi görmürsüz? Ayaqlarımı görmürsüz? Mən, bu yoxuşun çətin yollarında izini itirmiş qara bəxtli bir səyyaham. Bura qədər yolumu qanımla çizdim. İndi isə bu qap-qaranlıq, sizin yaxşı tanıdığınız bu qorxunc dağın bir qarış yerini belə görə bilmirəm. Sizdə heç mərhəmət hissi yoxdur? Cəza almaqdan qormursuz? Əgər sabaha qədər bu mağarada sizinlə birlikdə qalmağıma icazə vermirsizsə, o zaman heç olmasa lampanızı mənə borc verin, dedim. Başqa bir mahnı ilə mənə cavab verdilər:
İki yaşlı və ya gəlin ilə bəy, məni o qədər dəyərsiz gördükləri üçün hirsimdən püskürmək üzərə idim. Lakin hirsimə hakim oldum və faydasız olduğunu bildiyim halda onlara yalvarmağa başladım. Çünki gizli bir qüvvənin məni mağaraya itələdiyini hiss edirdim. - Ey mələk üzlü qocalar, gecənizin gözəlliyini pozmaram. Mən də sevgini yaşadım. Buna görə də sizə rahatlıqla əsamı hədiyyə edəcəyəm. Toy gecəsi üçün seçdiyiniz bu mağaranı sizin xətrinizə tərk edəcəyəm. Lampanızı mənə vermədiniz, ancaq sizdən kiçik bir xahiş edə bilərəmmi? Əcaba məni mağaradan çıxarıb təpəyə doğru istiqamətləndirə bilərsinizmi? Həm istiqamətimi həm də yolumu azmışam. Dağa nə qədər çıxdığımı və daha nə qədər çıxacağımı bilmirəm. Yalvarışlarım onlara heç təsir etmədi. Əksinə əvvəlki kimi mırıldamağa davam etdilər: Nə qədər çıxdıqsaq o qədər endik Nə qədər endiksə o qədər çıxdıq Nə qədər zənginləşdiksə o qədər fəqirləşdik Nə qədər fəqirləşdiksə o qədər zənginləşdik Malları bizə borc, bizim mallarımız bizə borc Nə xoş hal ki o kimsəyə Hesaba çəkilənə və borcu hesab etməyənə! Ürəyim sıxıldı; hirsimdən püskürəcəkdim. Çünki bu yaşlı insanlarla danışmanın bir faydası yox idi. Lakin saman çöpünə sarılan, boğulmaq üzrə olan biri kimi idim. Onlardan son ricam isə mağaradan çıxdığım zaman ilk addımımı hansı tərəfə atmam idi. Çünki atacağım hər bir addım ölüm ola bilərdi. Səbirsizliklə onların cavabını gözləyirdim. Ancaq çox keçmədi ki yenə o qəribə mahnılarından birini oxumağa başladılar. Üzülmüşdüm və ağlım əməlli başlı qarışmışdı. Ey dərin çuxurun qucağı Necə də qaranlıqsan! Ey dərin çuxurun kənarı Necə də yumşaqsan! Kərtənkələ və dəvə quşu Dəniz və bulud Günəş və fitil Meymun və ceyran Düyü və gəvən ağacı Torpaq və kül Cücə və div Mirvari və palçıq Ağızdakı dad Burunda tilov iynəsi Peşmanlıq pəncərəsindən Yoxluq çuxurundan Gürültü ordadır Səssizlik burda İstəyirsənsə öl yaşamaq üçün! İstəyirsənsə yaşa ölmək üçün! Birdən lampa söndü. Lampanın sönməsi ilə o qəribə iki varlıqla razılaşma ümüdüm də bitdi. İməkliyə iməkliyə mağaradan çıxdım. İt isə sürünməyi davam etməyim üçün təkidlə məni izləyirdi. Mağaranın bayırında ayağa qalxdım və bütün varlığımla qap-qaranlığın ortasında olduğumu hiss etdim. Addım addım yürüməyə başladım. Üçüncü addımda birdən dağın ayağımın altından sürüşdüyünü, nəfəsimi daraldan və aşağıya, ən dibə doğru məni çəkən bir qaranlığın girdabında boğulduğumu hiss etdim. Mən o zülmət qaranlıqda dərin çuxurun zindanında olduğum zaman, gözlərimin önündən keçən son şəkil, o iki cin varlığın şəkilləri idi. Nəfəsimin burnumun dəliklərimdə donmuş bir halda mırıldadığım son sözlər də onların sözləri idi. İstəyirsənsə öl yaşamaq üçün! İstəyirsənsə yaşa ölmək üçün! Türk dilindən tərcümə edən: ilah.e.n. Mehriban Qasımova Müasir fəlsəfənin aktual problemləri Yüklə 1,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|