Muqobil energiya manbalari

Ishni bajarish tartibi

1. 
   bosqich. Quyosh elementlarini yig‗ish usullarini o‗rganish.
   

Quyosh elemenlari va modullarini yig‗ish usullarini o‗rganishda qo‗shimcha adabiyotlardan va qisqacha berilgan malumotdan foydalanish lozim.Ularning qo‗llanilish sohalarini, kamchiligi va mutanosiblik jihatlarini o‗rganish.

2. 
   bosqich. Quyosh elementlarini va modullarini parallel yig‗ishni tajribada ko‗rish
   

1-jadval

№	Lampa- ning yoritilganli gi (lyuks)	Quyosh nurlanishi oqim zichligi (Vt/m^2)	QE qisqa tutashuv toki (A)	QE salt yurish kuchla nishi (V)	QE parallel ulanganda formulani yozing	Zanjirdagi umumiy tok (A)	Zanjirda gi umumiy kuchlani sh (V)
1
2
3
4
5
6
7
8
9

5-rasm. QFM parallel ulanganda VAX aniqlash

3. 
   bosqich.Berilgan malumotlar (I;U;P) bo‗yicha parallel ulangan modulning volt-amper, volt-vatt xarakteristikasini qurish. Olingan natijalardan foydalanib 2-jadvalni to‗ldirish kerak.
   

2-jadval

4. 
   bosqich.Ulash usullarini analiz usulda qiyoslash va bajarilgan laboratoriya ishi bo‗yicha xulosa qilish.Parallel ulangan QE larini kordinatalar sistemasida grafigini qurish va qurilgan grafik bo‗yicha xulosa qilish.
   
5. 
   bosqich. Hisobotlarni tayyorlash.
   

Berilgan laboratoriya ishiga zarur bo‗lgan hisobotlarni ko‗rib chiqish. 1.Ishning nomi va uning maqsadi.
2.72 ta QE tashkil topgan quyosh batareyasining sxemasini chizing. 3.Parallel va ketma-ket ulangan quyosh modullarining VAX, VVX. 4.Xulosa.

Nazorat savollari

1. 
   Quyosh nurlanishi oqim zichligi (quyosh radiatsiyasi) va uning energiyasidan kosmosda qanday foydalaniladi?
   
2. 
   Quyosh elementining ish jarayoni qanday?
   
3. 
   Quyosh batareyalarini yig‗ishda parallel ulashning tartiblari qanday?
   
4. 
   Yig‗ilgan sxemalar yana qanday boshqa maqsadlarda qo‗llaniladi?
   
5. 
   Quyosh elementlarini parallel ulashning yutuqlari va kamchiligini ayting?
   

3. - LABORATORIYA ISHI

VAKUUM TRUBKALI QUYOSH KOLLEKTORINING TUZILISHI VA ISHLASH PRINSIPINI O‘RGANISH

Ishdan maqsad

1. 
   Vakuum trubkali quyosh kollektorining ish jarayonini o‗rganish
   
2. 
   Vakuum trubkali quyosh kollektorining ish unumdorligini aniqlash
   

Qisqacha nazariy ma’lumot

Vakuum quyosh suv isitish (kollektori) qurilmalari 2 ta turdan: butun va alohida turdagi konstruksiyalarga bo‗linadi.
Butun turdagi kollektor (monoblok) vakuum kolbalar, bak (termos) - issiq suv rezervuari, shuningdek galvanik qoplamali tayanch osti metall rama yordamidagi yagona konstruksiyaga mahkamlangan tizimdan tashkil topgan.

1-rasm. Butun turdagi vakuum trubkali kollektor

1 – Suv uchun bak; 2 – bakning tashqi qatlami; 3 – bakning ichki qatlami; 4 – tashqi mahkamlagich; 5 – vakuum trubkalar; 6 – suv uchun bak qopqoqlari; 7 – rezinali mahkamlagich; 8 – tayanch osti rama, material – galvanik qoplamali po‗lat yoki zanglamaydigan po‘lat; 9 – akslantiruvchi plastina – qo‗shimcha variant; 10 – avariya holatida havo klapani; 11 – kontroller datchigi.
Monoblok-kollektor asosan uy yoki binoning tomida o‗rnatilib iste‘mol manbaigacha bo‗lgan zarur issiq suv bosimi ta‘minlanadi. Bak ichki qismida sirkulyasiya tabiy jarayonlar hisobiga amalga oshiriladi. Jamlanmaga shuningdek rama-tayanch tizimi, smart (aqlli) kontroller, elektromagnit klapan va elektr ten ham kiradi.
Tanlov uchun bakning 2 turi: oddiy va zmeyevik issiqlik almashingichli turlari taqdim etiladi. Zmeyevik issiqlik almashingich bilan ta‘minlangan kollektoring samaradorligi oddiysiga nisbatan ~30% ga yuqoriligi issiqlik almashingich orqali o‗tayotgan oqar suvning qizdirish momentiga bakda turgan issiq suv quyosh energiyasi hisobiga ham qiziydi. Istemol qilish darajasiga qarab bakdagi suvning miqdori 100l, 150l, 200l, 250l, 300l bo‗ladi.

1-Suv uchun bak, 2-Elektr isitgich, 3-Yuqori sath datchigi, 4-Quyi sath datchigi, 5-Qizdiruvchi kabel, 6-elektromagnit klapan, 7-Aqlli controller, 8- Sovuq suvning kirish qismi, 9- sovuq suv krani, 10-Issiq suv krani, 11- Iste‘molchi

Bak akkumulyator 3 ta qatlamdan tashkil topgan:

1. 
   Bakning ichki qismi zanglmaydigan po‗lat markasi M-304dan tayyorlanadi, bu esa uning giginik rejalarda yuqori xavfsizlik shuningdek karroziyaga barqarorlek, uzoq muddatli amaliy foydalanishda mustahkamlikni ta‘minlaydi.
   
2. 
   Bakning o‗rta qatlami issiq suv haroratini uzoq muddat saqlashni ta‘minlaydgan yuqori akkumulyatsiyalash funksiyasiga ega, yuqori sifatli poliuretan, qalinligi 55 mm bo‗lgan utepliteldan iborat. Qish vaqtlari, atrof muhit harorati 0⁰C dan kichik bo‗lganda issiqlik yo‗qotilishi jami bo‗lib
   

~3-6⁰C ni tashkil etadi. Masalan, kechqurun kollektorda suvning harorati
+60⁰C bo‗lsa, ertalab bu harorat ko‗rsatkich 5⁰Cga kamayadi, ya‘ni +55⁰C ni tashkil etadi.

3. 
   Bakning tashqi metall qoplamasi maxsus himoya bo‗yoqli bo‗lib tashqi ta‘sirlardan (quyosh nurlanishi, yog‗inlar, ya‘ni qor, yomg‗ir do‗l) himoya qilishni ta‘minlaydi.
   

Qolgan qismlari rezina, plastik tashqi ta‘sirlarni hisobga olib tayyorlanadi. Vakuum kolbalar yorug‗lik yutuvchi qatlamga ega, mustahkam borsilikatli toblangan shishalardan tayyorlangan bo‗lib quyosh nurlanishini issiqlik energiyasiga o‗zgartirib suvni qizdiradi. Tabiiy sirkulyatsiya sabab kolbada qizigan suv yuqoriga ko‗tarilib bakda akkumulyatsiyalanadi. Smart-kontroller kollektorining hamma ish jarayonlarini (bakda suvning harorati, bakda suvning sathi, baka suvning quyilishi uchun elektromagnit klapanning ish rejimi, zaruriyat tug‗ilganda 1,5 kVt quvvatdagi ten qo‗shish va ajratish) boshqaradi. Bu kollektordan foydalanib 9 oy davomida suvni qizdirishga bo‗lgan 100% energiyani tejash mumkin.

Smart kontroller Elektromagnit klapan Elektr ten