Murakkab efirlar va yog`lar

6. Spirtlarni karbon kislotalarning angidridlari bilan atsillash:

• 6. Spirtlarni karbon kislotalarning angidridlari bilan atsillash:
• 7. Spirt va fenollarni ketenlarga birikishi.
• Fizik xossalari: Murakkab efirlarning eng oddiy vakillari suvdan yengil, xushbo‘y hidli, uchuvchan suyuqliklardir.
• Quyi kislotalarning metil va etil murakkab efirlarining suyuqlanish va qaynash temperaturalari dastlabki karbon kislotalarning suyuqlanish va qaynash temperaturasidan nisbatan past bo‘ladi. Quyidagi murakkab efirlar HCOOC2H5 — etilformiat, rom essensiyasi,C3H7COOC2H5 etilbutirat, ananas essensiyasi, CH3CH2CH2COOR — alkilizovalerat, olma essensiyasi, CH3COOCH2C6H5 —benzilasetat, jasmin essensiyasi xushbo‘y hidga ega bo‘lgani uchun oziq-ovqat va atir-upachilik sanoatida ishlatiladi.
• Sirkaizoamil efiridan nok hidi, chumolifeniletil efiridan xrizantema hidi, izovalerian izoamil efiridan olma hidi keladi. Etilformiat (etilmetanoat) rom hidli suyuqlik. Etilatsetat (etiletanoat) o‘rik hidli rangsiz suyuqlik.

1. Murakkab efirlarning o‘ziga xos eng muhim xossalaridan biri ularning gidrolizlanishidir.

• 1. Murakkab efirlarning o‘ziga xos eng muhim xossalaridan biri ularning gidrolizlanishidir.
• CH3 – COOCH3 + H2O CH3 – COOH + CH3-OH
• 2. Murakkab efirlar ammiak ta’sirida kislota amidlarini hosil qiladi (bu hodisa murakkab efirlarning ammonolizi deyiladi);
• R – COOR* + NH3 R – CONH2 + R*OH
• 3. Murakkab efirlarga spirtlar ta’sir ettirilganda yangi murakkab efir va spirt hosil bo‘ladi. Bu reaksiya qayta efirlanish deyiladi.
• R – COOR* + R**OH R – COOR** + R*OH
• 4. Murakkab efirlarga magniy-organik birikmalar ta’sir ettirilganda keton va uchlamchi spirtlar hosil bo‘ladi: 1 mol murakkab efirga 1 mol magniy-organik birikma ta’sir ettirilsa, keton hosil bo‘ladi.

Magniy-organik birikma yetarli miqdorda olinsa (2 mol), hosil bo‘lgan keton reaksiyaga kirishib uchlamchi spirtga aylanadi:

• Magniy-organik birikma yetarli miqdorda olinsa (2 mol), hosil bo‘lgan keton reaksiyaga kirishib uchlamchi spirtga aylanadi:
• 5. Murakkab efirlarning spirtli eritmalari natriy metali ta’sirida qaytarilib, ikki xil spirt hosil qiladi. Spirtlardan birida uglerod atomlari soni dastlabki kislotadagiga, ikkinchisida esa dastlabki spirtdagiga teng bo‘ladi:
• Bu reaksiya efirlarni nikel katalizatori ishtirokida bosim ostida vodorod bilan qaytarilish orqali ham amalga oshiriladi.
• C15H31 – COOC2H5 + 2H2 C15H31 – CH2OH + C2H5OH
• 6. Murakkab efirlar ishqorlar bilan ham tasirlashadi.
• CH3 – COOCH3 + NaOH CH3 – COONa + CH3OH