Mustafa Feyzullah aky\334Z. mdi
Yüklə 1,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Koliform Sayımı (kob)
11 1
Rope Sporu 8
1 Vibrio parahaemolyticus tayini 8
Vibrio cholera 7
Salmonella Aranması (Hızlı Test) 6
Maya Sayımı 4
1 Küf 4
Salmonella spp.(PCR) 4
Aerobik Koloni Sayısı 3
Koliform Sayımı (EMS) 2
Listeria monocytogenes (PCR) 2
Listeria spp. 2
Aerobik Mikroorganizma Sayımı 1
Clostridium perfringens Sayısı 1
Cronobacter sakazakii 1
Staphylococcus aureus (TEMPO) 1
Gıda kaynaklı gerçekleşen vaka ya da salgınlar neticesinde en çok tespit edilen patojen mikroorganizma Bacillus cereus olmuştur. Ulusal kültür koleksiyonuna dahil edilen patojen mikroorganizmalar 2013, 2014, 2015, 2016, 2017 ve 2018* yıllarında sırasıyla Bacillus cereus, Staphylococcus aureus, Listeria monocytogenes, Salmonella İnfantis, Salmonella Enteritidis, Escherichia coli ve Escherichia coli O157:H7 olmuştur. Salmonella alt türlerinden bazılarının nadir olarak tespit edildiği görülmektedir (Tarım ve Orman Bakanlığı Verileri, 2018) (Çizelge 4.2.11.).
61
salgın olaylarında rol oynayan patojen mikroorganizmalar (Tarım ve Orman Bakanlığı verileri, 2018) 2013 2014 2015 2016 2017 2018* TOPLAM 1 Bacillus cereus 8 18 14 23
38 15
116 2 Staphylococcus aureus 3 24 8 19
21 8
3 Listeria Monocytogenes 3 6 4 11
20 5
4 Salmonella İnfantis 4 5
10 19
1 43 5 Salmonella Enteritidis 6 6 8 4 4 13 41 6 E.coli 1 4 2 18
9 2
7 E.coli O157:H7 2 7
0 4 1 16 8 Salmonella Typhimurium 0 0 1 0 5 0 6 9 Salmonella Abaetetuba 0 0 0 0 0 3 3 10 Salmonella Bredenev 0 3 0 0 0 0 3 11 Salmonella Anatum 0 0 0 1 1 0 2 12 Salmonella Paratyphi B 0 1
0 0 0 2 13 Salmonella Kentucky 0 0 0 2 0 0 2 14 Salmonella Mbandaka 2 0 0 0 0 0 2 15 Salmonella Virchow 0 0 0 0 1 0 1 16 Salmonella Gozo 0 0 0 0 1 0 1 17 Salmonella Hadar 0 1 0 0 0 0 1 18 Salmonella Corvallis 0 0 1 0 0 0 1 19 Salmonella Newport 0 0 1 0 0 0 1 20 Salmonella Agona 0 0 0 1 0 0 1 21 Salmonella Reading 0 0 0 1 0 0 1 TOPLAM 29 75 46 90 123 48 411 *23.10.2018 tarihine kadar olan verileri ifade etmektedir. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 01.01.2019 tarihine kadar almış olduğu bildirimlerde 11509 kişi etkilenmiş olup etkilenenlerden 7556’ü ayakta tedavi görmüş, 1169’ ü yatarak tedavi görmüştür. On iki ayrı bildirimde ise 14 kişinin hayatını kaybettiği bildirilmiştir. (GGBS verileri, 2018) (Çizelge 4.2.12.). 62
dağılımı (GGBS verileri, 2018). İ
Etkilenen Kişi Sayısı Ayakta Tedavi Gören Kişi Sayısı Yatarak Tedavi Gören Kişi Sayısı Ölen Kişi Sayısı Adana 54
43 9 1 Adıyaman 140
122 13
0 Afyonkarahisar 6 3 3 0
80 60
2 0
76 41
7 0
35 32
7 0
408 208
108 0
538 216
81 1
305 276
29 1
64 55
9 0
41 40
5 0
4 4
0 Bayburt 11
1 2 0 Bilecik 30
25 3 0 Bingöl 3 3 1 0
167 24
7 0
193 186
12 0
12 11
2 0
152 62
31 0
75 70
9 0
180 170
6 0
52 50
6 0
403 236
29 1
71 14
22 0
84 47
6 0
145 128
15 0
16 0
0 Erzincan 11
11 2 0 Erzurum 75
25 16
0 Eskişehir 10
10 1 0 Gaziantep 138
133 8 0 Giresun 131
65 13
0 Gümüşhane 14
14 14
0 Hakkari 304
292 4 0 Hatay 69
38 19
0 Isparta 33
22 10
0 63 İ stanbul 1453
436 284
0 İ
198 151
43 0
189 174
12 0
2 0
0 Karaman 72
69 3 0 Kastamonu 25
15 7 3 Kayseri 352
298 18
0 Kırıkkale 50
50 7 0 Kırklareli 87
60 7 0 Kırşehir 46
43 3 0 Kilis 5 5 1 0
132 36
19 0
663 447
40 1
208 199
6 0
35 34
3 0
459 282
30 0
272 94
3 0
164 127
24 0
93 54
11 0
4 4
0 Ordu 205
127 18
1 Osmaniye 36
31 4 0 Rize 14
13 2 0 Sakarya 499
212 10
0 Samsun 305
202 19
0 Siirt 8 8 1 0
39 11
4 1 Ş anlıurfa 7 7 4 0 Ş ırnak 2 1 2 0
172 131
20 1
435 419
11 0
98 63
15 0
16 14
3 0
24 15
5 3
978 977
7 0
27 5
0 Zonguldak 5 5 2 0
11509 7556
1169 14
64
5. TARTIŞMA VE SONUÇ İ nsanlar hayatlarını sağlıklı bir şekilde devam ettirmek için sağlıklı gıdaya ihtiyaç duymaktadır. İnsanlarda görülen enfeksiyonların çoğunlukla zoonotik ya da gıda kaynaklı olduğu bilinmektedir. Gıda kaynaklı ve zoonotik hastalıklar günümüzde halk sağlığı yönünden ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Dünyada ve ülkemizde gündeme gelen BSE, diyoksin, E.coli O157:H7 ve Şarbon krizleri bunlardan bazılarıdır. Halk sağlığının korunması başta olmak üzere yaşanan hastalıklar neticesinde yaşam kalitesinin ve iş veriminin düşmesi, sağlık giderlerinin ülke ekonomisine getirdiği ciddi yük, devletleri tedbir almaya zorunlu hale getirmiştir. Avrupa birliği, RASFF olarak bilinen Gıda ve Yem Erken Uyarı Sisteminin temellerini 1979 yılında, gıda maddelerinin üretilmesi, taşınması, depolanması, satışa sunulması başta olmak üzere, insanlar ve hayvanlar tarafından tüketilen gıda ve yem maddelerinin satışının ve ithalatının gerçekleşmesinden sonra yaşanacak olumsuz durumlar için atmış ve “hızlı alarm sistemini” faaliyete geçirmiştir. Avrupa Birliği'nin gıda ve yem için oluşturduğu güvenlik politikasında erken uyarı sistemi veya hızlı alarm sistemi önemli bir yer oluşturmaktadır. Bu ağ üyeleri, gıdalardan veya yemlerden kaynaklanan insan sağlığına ciddi, doğrudan veya dolaylı bir risk bulunduğuna dair herhangi bir bilgiye sahip olduklarında, bu bilgi RASFF uyarınca derhal Komisyona bildirilmektedir. Komisyon derhal bu bilgileri tüm üyelere iletmektedir. Hızlı uyarı sistemiyle, ürün pazara girer girmez, tüketici açısından bir risk içeriyorsa bütün üye ülkeler ve ilgili makamlar bilgilendirilmektedir. Ayrıca ürün pazara girmeden de, risk içeren ürünün sınırda durdurularak ülkeye girmesi engellenmektedir. Böylece sorunlu üründen kaynaklanabilecek bir tehlikeden bütün topluluk üyesi ülkelerin tüketicileri korunmaktadır. Üyeleri AB-28 ulusal gıda güvenliği otoriteleri, Avrupa Komisyonu, AÇA ülkeleri, EFSA, EFTA, Norveç, Lihtenştayn, İ zlanda ve İsviçre’dir. RASFF değerlendirme sistemi; bilgilendirme, uyarma, haber verme, limit kontrolü gibi işlevlere sahiptir. Tüm bu değerlendirmeler sonucunda, elde
65 edilen veriler, veri tabanına ve yıllık rapor arşivine eklenmektedir. Ülkeler çevrimiçi sistemden bu ağlara ulaşarak gerekli takiplerini gerçekleştirmektedir. Gıda ve yemler için hızlı alarm sistemi, gıda ve yem zincirinde insan sağlığı ile ilgili riskler saptandığında ve ilgili ürünün alıkonması, geri toplatılması, el konması ve reddedilmesi gibi önlemler alındığında, yetkili otoriteler arasında bilgi değişimini sağlayan hızlı ve etkili bir araç olmaktadır. Sistem tüketiciyi korumayı, bilgi akışını sağlamayı ve riskli ürünün dolaşımının engellenmesini sağlamaktadır. Ülkemizde Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi (GGBS), gıda ve yem güvenliğini ve kontrolünü sağlamak amacıyla, Tarım ve Orman Bakanlığı teşkilatlarınca gerçekleştirilen faaliyetlerin kayıt edildiği internet veri tabanlı, merkezi sistem mimarisi ve merkezi veri tabanı yapısı üzerinde bir uygulama sistemidir. Resmi kontroller, gıda ve yem maddesi üreticisine bilgi verilmeden düzenli olarak risk esasına göre uygun sıklıkta resmi kontrol görevlileri tarafından yapılmaktadır. Bu görevler denetim, gözetim, tetkik, izleme, takip, doğrulama, numune alma ve analiz gibi metot ve teknikler uygulanarak yürütülmektedir. İthal edilen gıda ve yem maddesinin belgelerinde, varış yerinde ya da ürün kimliğinde bir şüphe duyulması halinde ya da tereddüt olması durumunda detaylı kontroller yürütülmekte ve kontrol sonuçlanıncaya kadar ürün alıkoyulmaktadır. Denetimi yapılacak gıda ve yem işletmesi için resmi yetkili tarafından GGBS’ de dosya açılmaktadır ve günlük olarak işletmeye ait kontrol sonuçları ve değerlendirme verileri girilmektedir. İl resmi otoritelerinin denetim, kontrol ya da analiz gibi konularla ilgili olarak işlerini kolaylaştırıcı bilgiler GGBS mevzuat modülünde güncellenerek yayımlanmaktadır. İnsan sağlığını korumak ve hızlı bir ş ekilde eyleme geçmek için resmi kurum ve kuruluşlar, özel sağlık kuruluşları, faks, dilekçe, mail ya da telefon, gazete, yazılı ya da görsel medya kuruluşlarından gelen ya da yer alan tüm bilgiler resmi otorite tarafından bildirim olarak kabul edilmektedir. Ülkemizdeki gıda güvenliği uygulamalarının temelini oluşturan 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri Gıda ve Yem Kanunu ve dörtlü hijyen paketi olarak bilinen yönetmelikler Avrupa Birliğinin 178/2002 sayılı kanununa uyumlu olarak hazırlanmıştır. Avrupa Birliğinin 2073/2005 sayılı tüzüğü ile uyumlu olmadığımız Mikrobiyolojik Kriterler Yönetmeliği başta olmak üzere uygulamada ve mevzuatta genel olarak aksaklıklar ve eksiklikler olsa da gıda güvenliği bilgi sistemleri, uygulamaları ve ilgili mevzuat düzeltilebilecek ve geliştirilebilecek durumdadır. Gıda, yem ve gıda ile temas eden
66 maddelerin üretim, nakil ve satış izinlerinde en önemli ve son söz sahibi kurumun tarım ve orman bakanlığı teşkilatları olması gerekmektedir. Gıda, yem ve gıda ile temas eden maddelerin üretim, nakil ve satış standartlarının bakanlık bünyesinde konunun uzmanları ile oluşturulacak bir kurul tarafından bilimsel veriler doğrultusunda yeniden belirlenmesi gerekmektedir. Gıda güvenliğinin sağlanması amacıyla resmi otorite bünyesinde faaliyet gösteren resmi denetim personellerinin eğitilmesi, yetkilerinin artırılması ve çalışma şartları standartlarının yükseltilmesi gerekmektedir. Ülkemizde gıda güvenliğinin sağlanması ahırdan sofraya, tarladan sofraya diye adlandırılan izlenebilirliğin ve standartların yükseltilmesi ve iyi tarım uygulamalarının genele yayılmasıyla sağlanacaktır. Tarımsal ve hayvansal üretimde profesyonel yani endüstriyel üretime geçilmesi üretimin artmasına dolayısıyla ithalatın azalmasına neden olacaktır. Hayvansal üretimde ahır yani barınak şartlarının geleneksellikten profesyonelliğe geçirilmesi, bitkisel üretimde ise arazi birleştirilmesinin tamamlanması yerli ve milli sağlıklı gıda üretimi için elzem görülmektedir. Bu tez çalışması, Türkiye’de piyasaya arz edilen gıdaların güvenilirliğine ilişkin olarak gerçekleştirilen denetlemeler, alınan örneklerin laboratuar analiz sonuçlarının yer aldığı Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi ile aynı süreci şeffaf ve etkili bir biçimde sürdürdüğü hususu son derece açık olan Avrupa Birliği gıda ve yem erken uyarı sistemi ile özellikle hayvansal gıdalar
ölçeğinde ve
mikrobiyolojik tehlikeler kapsamında karşılaştırılmasının yapılması GGBS’nin işleyiş ve kapsamının Dünya Sağlık Örgütü, Gıda Kaynaklı Hastalık Yükü Epidemiyoloji Referans Grubu'nun çalışmaları çerçevesinde gerçekleştirilen risk analizi kriterleri örneğinde değerlendirerek önerilerde bulunmak ve nihayet ulusal gıda güvenirliğine dolayısı ile Halk Sağlığına katkı sağlamak amacıyla yürütülmüştür. Avrupa Gıda ve Yem Erken Uyarı Sisteminin belirlenen tarih aralığındaki hayvansal kökenli gıdalar için yapılan mikrobiyolojik tehlikelerin tasnifi sonucunda en fazla tehlike bildirimi yapılan hayvansal gıda grubunun 1183 bildirim ile balık ve balık ürünleri olduğu, bu ürünler için gerçekleşen bildirimlerin %10.40’ının paraziter enfestasyonlar, %8.62’sinin ise Listeria monocytogenes varlığı ile ilgili olduğu gözlemlenmiştir. AB RASFF sisteminin topluluk içinde üretilen gıda ham ve mamul maddelerinin piyasa denetimlerinde etkin bir şekilde kullanıldığını görmemizi sağlayan
67 bu sonuç, Türkiye’de GGBS içerisinde balık ve balık ürünleri hakkında hiçbir analizin gerçekleştirilmemiş olması bakımından büyük bir eksiklik olarak dikkatimizi çekmiştir. Bu değerlendirme RASFF sisteminde, Türkiye’den AB ülkelerine ihraç için gönderilen ve 19/03/2018 tarihinde İtalya tarafından dondurulmuş deniz kestaneleri için sağlık sertifikalarının geçerli olmaması, 23/05/2017 tarihinde Birleşik Krallık tarafından muhafaza sıcaklığı koşullarındaki yetersizlik dolayısı ile soğutulmuş ton balıklarının, 16/05/2017 tarihinde ise yine Birleşik Krallığın Atlantik ton balıklarında tespit edilen bozulma dolayısı ile gerçekleşen deniz mahsülü sınır retlerinin, 23/02/2016 tarihinde Hollanda’nın tütsülenmiş ve dondurulmuş alabalıklarda Listeria monocytogenes (570 CFU/g), yine Hollanda tarafından 15/02/2016 tarihinde aynı gıdada Listeria
(+ /25g) dolayısıyla sırası ile yapılan uyarı ve dikkat için bilgi bildirimlerinin ulusal ölçekte balık ve balık ürünlerinin denetlenmesinin ne derece önem taşıdığını ortaya koymaktadır. Avrupa Gıda ve Yem Erken Uyarı Sisteminin belirlenen tarih aralığındaki hayvansal kökenli gıdalar için yapılan mikrobiyolojik tehlikelerin tasnifi sonucunda en fazla sayıda tehlike bildirimi yapılan ikinci sıradaki hayvansal gıda grubunu 1136 bildirim ile kanatlı eti ve ürünlerinin oluşturduğu, yapılan bildirimlerin % 85.30 nispetinde Salmonella spp., kaynaklı %3.34’ünün Campylobacter sp., %2.20’sinin ise Listeria monocytogenes kaynaklı olduğu görülmüştür. RASFF sistemi incelendiğinde Türkiye’den AB ülkelerine tavuk eti ve ürünleri ihracatı varlığına ilişkin bir veriye rastlanılmamıştır. Bu nedenle yerel ölçekte GGBS’nde tavuk eti ve ürünleri için yapılan bildirimler ile RASFF karşılaştırılması mümkün olamamıştır. Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017 yıllarının verileri incelendiği takdirde en fazla mikrobiyolojik tehlikeye ait bildirimin kanatlı eti ve bu etlerden hazırlanan mamuller için yapılmış olduğu, en sık izole edilen patojen mikroorganizmanın ise Salmonella spp. olduğu, mamul gıda maddelerinde (tavuklu çorba, tavuklu pilav v.b.) ise Staphylococcus aureus, Bacillus cereus, Escherichia coli, Listeria monocytogenes gibi patojen mikroorganizmaların mamul gıda maddesinin üretim koşullarına bağlı olarak bulaştığını düşündüren bir şekilde tespit edildiğini ifade etmek yanlış olmayacaktır. Avrupa Gıda ve Yem Erken Uyarı Sisteminin tez konusu kapsamında incelenen tarih aralığındaki hayvansal kökenli gıdalar içerisinde üçüncü sırada bildirim alan grubu, 68 kırmızı et ve et ürünleri toplam 665 bildirim ile oluşturmuştur. Kırmız et ve et ürünlerinde en fazla tespit edilen patojen mikroorganizma %27.22 ile Salmonella spp. olurken, %24.06 ile Escherichia coli, %13.83 ile de Listeria monocytogenes, Salmonella spp’yi takip etmiştir. RASFF sistemi incelendiğinde Türkiye’den AB ülkelerine kırmızı et ve et ürünleri ihracatı varlığına ilişkin bir veriye rastlanılmamış olması aynı şekilde GGBS’nde ithal edilen kırmızı et ve et ürünlerine ilişkin herhangi bir verinin olmaması bu iki sistemin kırmızı et ve et ürünlerindeki tehlikeler yönünden kıyaslanmasına imkan vermemiştir. Benzer tarzda süt ve süt ürünleri ile yumurta ve yumurta ürünleri için RASFF sisteminde Türkiye’den, AB ülkelerine ihracata veya GGBS’de AB ülkelerinden Türkiye’ye ithalat yapıldığı ile ilgili olarak herhangi kayıt olmadığı için bu grup gıdalar içinde iki sistemi değerlendirme imkânı bulunamamıştır. Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi Verilerinde 2018 yılı içerisinde en fazla bildirimin kırmızı et kıyması için yapıldığı tespit edilmiştir. Kırmızı et kıymalarından en yaygın bulunan patojen mikroorganizma ise Salmonella Enteritidis olmuştur. Avrupa Gıda ve Yem Erken Uyarı Sisteminin hayvansal kökenli gıdalar içerisinde dördüncü en fazla bildirim yapılan hayvansal gıda grubunu kabuklu deniz hayvanları toplam 253 bildirim ile meydana getirmiştir. Bu gıda grubunda en sık izole edilen etken %8.70 ile Salmonella spp., %2.80 ile Vibrio cholera, %5.14 ile diğer Vibrio türleri (parahaemolyticus, vulnificus, alginolyticus), %3.16 düzeyinde ise Listeria
olarak karşımıza çıkmıştır. Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi Verilerinde kabuklu deniz mahsullerine ilişkin bir tehlike bildiriminin yapılmamış olması bizlere bu hayvansal gıda grubunun güvenilir bir ş ekilde ulusal gıda pazarına arz edildiğini düşündürmektedir. Ancak, 10/10/2017 tarihinde İtalya tarafından dondurulmuş kırmızı karideslerde 258 mg/kg - ppm, 13/03/2017 ve 07/03/2017 tarihlerinde Yunanistan tarafından dondurulmuş derin su karideslerinde 1114.8 mg/kg - ppm ile 1873.2 mg/kg - ppm düzeylerinde yani yüksek düzeylerde sülfit varlığına ilişkin bildirimlerin yapılmış olması ulusal piyasadaki kabuklu deniz mahsullerinin kimyasal kalıntılar yönünden daha dikkatli incelenmesi konusunda bir uyarı olarak algılanabilir. Avrupa Gıda ve Yem Erken Uyarı Sisteminde, hayvansal kökenli gıdalar içerisinde 243 bildirim ile süt ve süt ürünleri grubunun bildirim sayısı bakımından beşinci sırada yer aldığı görülmüştür. Süt ve süt ürünleri için yapılan bildirimlerin %32.92’si Listeria
69
, %22.22’si Escherichia coli, %10.70’si ise Salmonella spp. varlığı ile ilgilidir. Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi Verilerinde, 2014 yılı içerinde bir adet sütlü tatlıda Staph.
, kakaolu dondurmada Bacillus cereus; 2015 yılında iki adet köy peynirinde Staph. aureus ; 2016 yılında bir adet yoğurt ve beyaz peynirde E.coli yine bir peynir numunesinde Staph. aureus; 2017 yılında, peynir ve salamura taze peynirde Staph.
, 2 adet ayran örneğinde E.coli ve bir adet beyaz peynirde Salmonella Typhimurium , 2018 yılında ise bir yoğurt örneğinde Salmonella Enteritidis belirlenmiş olduğu bildirilmiştir. RASFF sisteminde süt ve süt ürünlerinde tespit edilen patojen mikroorganizma cins ve sıklıklarıyla, Türkiye’de aynı grup gıdalarda belirlenen mikroorganizma cinsleri göz önüne alındığında süt ve süt ürünlerinin daha sık ve düzenli kontrolünün yapılmasının toplum sağlığı bakımından önem taşıdığını belirtmek yerinde olacaktır. Avrupa Gıda ve Yem Erken Uyarı Sisteminde, yumurta ve yumurta ürünleri grubu 183 adet bildirim almıştır. Yumurta ve yumurta ürünleri için yapılan bildirimlerin %27.32’si
spp. varlığı nedeni ile meydana gelmiştir. Bu grup gıda maddesi için GGBS’de herhangi bir kayıtın bulunmuyor olması da üzerinde hassasiyetle durulması ve düşünülmesi gereken bir konu olarak değerlendirilmiştir. Bununla birlikte GGBS’de ithalat yumurta ve yumurta ürünlerinden 2012 den beri 179 numunenin analize alınmış olduğu sadece 1 ürünün fipronil varlığına ilişkin uygunsuzluğun varlığı bildirilmiştir. RASFF sisteminde hayvansal kökenli gıdalar içerisinde en az bildirim ballar için yapılmıştır. Ballar hakkında 19 adet bildirim yapılmış olup uyarıların hiçbirisi mikrobiyolojik tehlike varlığı ile ilişkili değildir. Ballar için yapılan bildirimler; fiziksel tehlikeler (cam, metal gibi yabancı madde), kimyasal madde kalıntıları, tağşiş, sağlık sertifikası bulunmaması gibi konular ile ilgilidir. Ballar için GGBS’ye anahtar kelime yazılarak yapılan araştırmada 3130 bal numunesinde 407 adet uygunsuzluğun varlığı listelenmektedir. Uygunsuzluklar içinde RASFF ile uyumlu olarak mikrobiyolojik kaynaklı bir uygunsuzluk bildirimi yapılmamış olup bildirimlerin tağşiş varlığına ilişkin olarak yapıldığı görülmektedir. Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi Verilerinde göre, gıda kaynaklı olarak ortaya çıkan vaka ya da salgınlardan en fazla izole edilen patojen mikroorganizma Bacillus cereus olmuştur. Ulusal kültür koleksiyonuna ilave edilen patojen mikroorganizmalar 2013, 70 2014, 2015, 2016, 2017 ve 2018 yıllarında sırasıyla; Bacillus cereus, Staphylococcus aureus, Listeria monocytogenes, Salmonella İnfantis, Salmonella Enteritidis, Escherichia coli ve Escherichia coli O157:H7 olmuştur (Tarım ve Orman Bakanlığı Verileri, 2018). Avrupa Birliğinde olduğu ülkemizde de Salmonella gıda zehirlenmelerinde birinci derecede şüpheli olarak tavuk eti ve mamulleri olarak düşünülmesinin gerekliliği RASFF ve GGBS bildirimleri göz önüne alındığında ortaya çıkmaktadır. Bu kapsamda gıda güvenirliğinin temin edilmesinde yumurtacı ve broyler kümeslerinde Salmonella alt tür ve serotiplerinin kontrol altına alınması ve izlenmesinin zorunlu olduğu aşikardır. Tarım ve Orman Bakanlığı, Gıda ve Kontrol Genel müdürlüğünün; Kanatlı Hayvan ve Gıdalarda Salmonella İzlenmesi ve Kontrol Programlarının Geliştirilmesi Projesi kapsamında yürütmekte olduğu Ulusal Salmonella Kontrol programı ulusal gereklilikleri karşılayacak şekilde aktif olarak çalıştırılmasının önemi tartışmaya açık değildir. Gıda kaynaklı hastalıkların boyutlarının ve toplum sağlığına etkilerinin ölçülebilir, hesaplanabilir birimler şeklinde ifade edilebilmesi için Dünya Sağlık Örgütü tarafından oluşturulan küresel hastalık tahminleri yükünün çalışmalarında kullanılan Yeti Yitimine Ayarlanmış Yaşam Yılı (DALY) birimi, tehlikenin oluşturduğu riski tam anlamı ile ortaya koyabilmek ve riskleri büyüklüklerine göre tasnif edebilmek bakımından önem taşır. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 01.01.2019 tarihine kadar almış olduğu bildirimlere göre 11509 kişi etkilenmiş olduğu, 7556 kişinin ayakta tedavi gördüğü, 1169 kişinin yatarak tedavi gördüğü, on iki ayrı bildirimde ise 14 kişinin hayatını kaybettiği bilgisine ilişkin paylaşımından hareket ederek, gıda kaynaklı tehlikelerin belirlenmesi, risk değerlendirmelerinin yapılması, gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması için hedeflerin belirlenmesi ve riski azaltmak için tasarlanmış belirli müdahalelerin (politika ve projeler) etkinliğinin değerlendirilmesine ve rasyonel, metrik verilerin elde edilmesi, kolay anlaşılabilir, yönetilebilir hale gelmesine olanak sağlayacaktır.
71
6. KAYNAKLAR Adıgüzel, T. AB’ye gıda ürünleri ihracatının gıda güvenliği açısından değerlendirilmesi. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Dışilişkiler ve AB
2008.
Alkan M, İstanbulluoğulları E. III. Türk Veteriner Hekimliği Kurultayı Komisyon Raporları, 2010. Annuel Report, The Rapid Alert System for Food and Feed 2015 annual report, European Commision, https://ec.europa.eu/food/sites/food/files/safety/docs/rasff_annual_report_201 5.pdf . Erişim Tarihi:01.06.2019 Annuel Report, The Rapid Alert System for Food and Feed 2016 annual report, European Commision, https://ec.europa.eu/food/sites/food/files/safety/docs/rasff_annual_report_201 6.pdf . Erişim Tarihi:01.06.2019 Annuel Report, The Rapid Alert System for Food and Feed 2017 annual report, https://ec.europa.eu/food/sites/food/files/safety/docs/rasff_annual_report_201 7.pdf Erişim Tarihi:01.06.2019 Annuel Report, The Rapid Alert System for Food and Feed 2018 annual report, https://ec.europa.eu/food/sites/food/files/safety/docs/food- fraud_network_activity_report_2018.pdf Erişim Tarihi:01.06.2019 Anonim, AB Gıda Güvenliği Politikası ve Türkiye’nin Uyum Süreci, 2011 http://www.izto.org.tr/portals/0/iztogenel/dokumanlar/ab_gida_guvenligi_25. 06.2012%2012-36-40.pdf Erişim Tarihi: 01.06.2019 Anonim,
White Paper
on Food
Quality Safety,
2007b http://www.chinadaily.com.cn/china/2007-08/17/content_6032557.htm Erişim Tarihi:01.06.2019 Anonim. 50 Years of Food Safety in European Union Book, electronic version, 2007a https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/2440ff11- e27e-48f6-b2cc-a54919bd9529 Erişim Tarihi:01.06.2019 Anonim. RASFF web portalı, 2019, https://webgate.ec.europa.eu/rasff-window /portal /?even t=search Form& cleanSearch=1 Erişim Tarihi: 01.08.2019. Arıkbay C. Gıda Sektöründe Kalite Yönetim Sistemleri ve HACCP. Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları 2002; No: 660.
72 Cebeci, Z. Gıda izlenebilirliğinde bilgi teknolojileri. Ulusal tarım kurultayı, 2006:189- 195. Celen, E. Türkiye'deki biyogüvenlik yasasının etkilerinin değerlendirilmesi (Master's thesis, Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü), 2013 Codex Alimentarius Commission. Principles and guidelines for the conduct of a microbiological risk assessment, FAO, Rome, 1999, CAC/GL-30. Erol, İ. Gıda Hijyeni ve Mikrobiyolojisi. Pozitif matbaacılık, 2007. GKHİRK Prosedürü 2010 Gıda Kaynaklı Hastalıklara İlişkin Resmi Kontrol Prosedürü https://kms.kaysis.gov.tr/Home/Goster/134548 Erişim Tarihi:01.06.2019 GRKVİY Prosedürü,2010 Gıdanın Resmi Kontrolü ve İdari Yaptırımlar Prosedürü, https://kms.kaysis.gov.tr/Home/Goster/24722?AspxAutoDetectCookieSuppor t=1 Erişim Tarihi:01.06.2019 Havelaar AH, Amy Cawthorne, Fred Angulo, David Bellinger, Tim Corrigan, Alejandro Cravioto, Herman Gibb, Tine Hald, John Ehiri, Maryn Kirk, Rob Lake, Nicolas Praet, Niko Speybroeck, Nilanthi de Silva, Claudia Stein, Paul Torgerson, Tanja Kuchenmüller 2013, WHO Initiative to Estimate the Global Burden of Foodborne Diseases (Congerence Abstract),The Lancet, Volume 381, Supplement 2, Page 59. Hulebak L.K, Schlosser W. HACCP History and Conceptual Overview, Risk Analysis. U.S.Department of Agriculture Food Safety and Inspectin Service Office of Public Health and Science Washington, DC, 2002. Kartal, Y. D. D. E. D. Gıda Kaynaklı İnfeksiyonlar. I. Türkiye Zoonotik Hastalıklar
, 2006, 187. Lake RJ, Cressey PJ, Campbell DM and Oakley E Risk Ranking for Foodborne Microbial Hazards in New Zealand: Burden of Disease Estimates, 2010 Risk Analysis, Vol. 30, No. 5.
Loir Y, Baron F, Gautier M. Staphylococcus aureus and food poisoning. Genetics and Molecular Research, 2003; 2: 63-76. Marvin HJP, Kleter GA, Prandini A, Dekkers S, Bolton D.J. Early identification system for emerging foodborne hazards. Food Chem Toxicol, 2009; 47: 915-926. Meulen, B. and Velde, M. Food Safety Law in the European Union, 2006, Wageningen Academic Publishers,232,The Netherlands. Omurtag Korkmaz Bİ, Doğruer Y. Gıda Kaynaklı Paraziter Hastalıklarda Risk Değerlendirmesi. Doğruer Y, editör. Gıda Kaynaklı Paraziter Hastalıklar. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2018. p.80-8. Paksoy Erbaydar N. Hastalık Yükü Kavramı ve Hesaplanmasında Kullanılan Ölçütler ve Daly Kavramına Kısa Bakış, Toplum Hekimliği Bülteni, 2009, Cilt 28, Sayı 1, ss 20-22. Raspor P. Total food chain safety: how good practices can contribute? Trends in Food Science & Technology, 2008; 19: 405-412.
73 Resmi Gazete 27641, 13.06.2010 http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov .tr/eskiler/2010/06/20100613.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskil er/2010/06/20100613.htm Erişim Tarihi:01.06.2019 Resmi Gazete 28145, 17.12.2011 http://www. mevzuat.gov.tr /Metin.Aspx ?Mevzuat Kod = 7.5.15595& MevzuatIliski= 0&sourceXmlSearch= g% C4% B1da%20 ve%20yem Erişim Tarihi:01.06.2019 Ropkins K, Beck AJ.Evaluation of worldwide approaches to the use of HACCP to the control food safety, Trends on Food & Science Technology, 2000; 11: 10-21. Sperber WH. HACCP and transparency. Food Control, 2005; 16: 505-509. Tarım ve Orman Bakanlığı Verileri, (Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Gıda Kontrol ve Laboratuvarlar Daire Başkanlığı) 2018 Tauxe RV. Emerging foodborne pathogens. Int J Food Microbiol. 2002; 78: 31-41. Tunail N. Mikrobiyel infeksiyonlar ve intoksikasyonlar. In: Gıda Mikrobiyolojisi ve Uygulamaları. İkinci baskı, Ankara, Sim Matbaacılık Ltd. Şti. 2000. p. 81-88. Uğur M, Nazlı B, Bostan K. Genel Besin Hijyeni Ders Notları, 1996, İstanbul Üniv. Vet. Fak. Yayını, Ders Notu No: 58. Wilcock A, Pun M, Khanona J, Aung M. Consumer attitudes knowledge and behaviour: A review of food safety issues, Trends in Food Science & Technology, 2004; 15: 56-66. World Health Organization. Initiative to Estimate the Global Burden of Foodborne Diseases. Available at: http://www.who.int/foodsafety/foodborne_disease/ferg/en/index.html, Erişim tarihi; 22 Temmuz, 2019. Yörük, N. G. ISO gıda güvenliği sistemini uygulayan et ürünleri işletmelerinde üretilen salam, sosis, sucuk ve hamburger köftenin gıda patojenleri yönünden kontrolü (Doctoral dissertation, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü), 2012.
Yurdakul, F. Gıda ve Yem için Hızlı Alarm Sistemi (RASFF) Değerlendirilmesi. [http://symcon.com.tr/3gida/salona/3may/17.10-17.30/Fezal- YURDAKUL/RASFF-SUNUMU% 202.pdf]:2012, Erişim
Tarihi: 21.10.2013. 74
Adı, Soyadı: Mustafa Feyzullah AKYÜZ Uyruğu: Türkiye (TC) Doğum Tarihi ve Yeri: 06 Mayıs 1983, Yozgat Medeni Durumu: Evli Tel: +90 312 258 77 63 Fax: +90 312 258 77 94 email: feyzullah.akyuz@tarimorman.gov.tr Yazışma Adresi: Üniversiteler Mah. Dumlupınar Bulvarı, No: 161, 06800, Yeni Bina 7.kat Çankaya/ANKARA
Lisans
A.Ü. Veteriner Fakültesi, Ankara 2014 Lise
Veteriner Sağlık Meslek Lisesi, Konya
2000
İŞ
2005- Halen Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Veteriner Hekim
YABANCI DİL
İ ngilizce,
Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|