Mustaqil ish guruh: 33-18 ”tja”

Asinxron dvigatelning energetik ko‘rsat- kichlari va aylanish momenti

Aslnxron dvigatelning energetik diagrammasi va aylanish momentini ko‘rib chiqaylik. Asinxron dvigatelning uch fa- zali elektr tarmog‘idan olayotgan quwati:

Bu aktiv quwatning bir qismi AA_M stator chulg‘amining qizishiga sarflanadi. Tarmoqdan olingan quwatning qolgan qism bu elektromagnit maydon orqali rotorga o‘tadi va elek- tromagnit quwat deyiladi. Elektromagnit quwatning bir qis- mi rotor chulg‘amining qizishiga sarftanib, qolgan qismi rotorning aylanishiga sarflanadi, ya’ni mexanik quwatga aylanadi:


em 2 q”
Bu ifodada P₂ —mexanik quwat.
Mexanik quwatning bir qismi AP, ishqalanishga sa/- lanadi, qolgan qismi esa foydali quwat bo‘lib, dvigatel o‘qi (vali)da aylanuvchi moment hosil qiladi:
em ' 2 ( 9 i

Rotorga berilgan elektromagnit quwati: Pr_e — m-₀ äf.

Rotorning mexanik quwati: P, _e, —e_l M, bunda m₀ —
magnit maydonning btlrchak tezligi. Bunda rotornlng burchak tezligi.
Elektromagnit va mexanik quwatlarni tenglashtirib ola- miz va qator soddalashtirishlardan keyin quyidagi formulani chiqaramiz:

M • 9550 ^mex
it _l

Sinxron dvigatel o‘qining aylanish momenti:

h
M —— K- &- J COSQ.

S
Bu fomulada: K = ⁴’^{44 M K2} f! — O zgarmas kattalik.
Rotorning toki: I GOS ₂
Demak, dvigatelning o‘qidagi aylanuvchi moment sirpa- nishga bog‘liq ekan.
7.2- rasmda dvigatel aylanish momentining sirpanishga bog‘liq1ik grafigi ko‘rsatilgan. Grafik va formulalaming tahlili shuni ko‘rsatadlki, sirpanish 0 dan kritik qiymatgacha

o‘zgarganda asinxron dvigatel barqaror ishlaydi. Sirpanish kritik qiymatdan o‘zining maksimal qiy- matigacha o‘zgarganda ishi bar- qaror bo‘lmaydi. Dvigatelning eng katta (maksimal) qiymati kritik sirpanishga to‘g‘ri keladi. 7.2- rasmda ko‘rsatilgan gmfikka ko‘m, dvigatelni yurgizish paytida sir- panish S — 1 bo‘lib, aylanuvchi moment nominal qiymatidan kam bo‘ladi, ya’ni M aylanuvchi mo-

7.2- rasm.

mentga baravar bo‘lganda rotorda rejim o‘rnatiladi.

7.3- rasmda asinxron dvigatelning vektor diagrammasi ko‘rsatilgan. Vektor diagrammani magnit oqimdan boshla- gan ma’qul, chunki magnit maydon o‘zgarmas kattalik bo‘- lib, aylansa ham shu maydonga proporsional magnit oqim rotorga nisbatan o‘z yo‘nalishini o‘zgariirmaydi. Rotorning EYK bu oqimga nisbatan 90⁰ siljigan bo‘ladl. Yurgizish pay- tida o‘zining maksimal qiymati :f= 1. Shu sababli rotorning toki hann maksimal qiymatiga eäshib, nominal tokdan 8— 12 marotaba oshadi. Lekln bu tokning aylanuvchi moment hosil qiladigan tashkil qiluvchisi 7.3- rasmda tasvirlangan vektor dlagrammaga ko‘ra katta bo‘lmaydi. Rotorning aylanish tez- ligi ortgan sari sirpanishning nominal qiymati 0,06 dan = 0,01 9- 0,06 gacha kamayadi Ya demak, rotorning toki ham kamayadi. Lekin bu tokning aylanuvchl moment hosil qiladigan tashkil quluvchisi ko‘payadi. Shunday qilib, yurgizish paytida rotor toki o‘zining eng katta qiymatiga ega bo‘lsa ham, bu tok hosil qiladigan yurgizish momenti 3f aylanish momentining qiymatidan kam. Yuqorida asinxron dvigatel rotor tezligining ifodasi keltirilgan edi:


_nl = n (l — _S ^{) 6p} _f ;l - S).
Bu fofmulaning tahlili shuni ko‘rsatadiki, asinxron dvigatel rotor tezligini o‘zgariirish uchun:

1. elektr tarmoq chastotasini o‘zgartirish kerak;

   
   

2. rotorning sirpanishi S ni o‘zgartirish kerak;

   
   

d) juft qutblar soni P ni o‘zgartirish kerak.

7.3- rasm.

Elektr tarmog‘ining chastotasi o‘zgarmas kattalikdir. Shu sababli rotor aylanish tezligini bu yo‘l bilan o‘zgartirish uchun maxsus chastota o‘zgartirgichlardan foydalaniladi. JuA qutblar sonl dvigatelni loyihalash papida aniqlanadi. Juft qutblar soni magnit maydonni va demak, rotorning ham aylanish tezligini o‘zgauiradi. Quyidagi jadvalda juft qutblar soni va magnit maydonning aylanish tezligi ko‘>atilgan:

JuA qutblar soni	P	1	2	3	4
Magnit maydonning aylanish tezligi	^n.. ^a y'	3 00	1500	1000	750

Juft qutblar sonini faqat maxsus dvigatellarda o‘zgar- tirish mumkin. Rotorning aylanish tezligini bu usulda o‘z- gartirish qisqa tutashtirilgan rotorli dvlgatellarda qo‘l1aniladi. Slrpanishni rotor chulg‘amining aktiv qarshiligini o‘zgavositasida aktiv qarshilikka ulanadi.

Bu aktiv qarshiliklar o‘zgartirilganda sirpanish o*zga- radi va demak, rotorning aylanish tezligi ham o‘zgaradi. Yuqorida dvigatelning aylanish momenti formulasini clii- qargan edlk, ya’ni
M ssso ^mex

n
Rotorning aylanish tezligl n kamayganda, rotorning o‘qi (vali) dagi quwat o‘zgarmagan holda, uning aylanish mo-
menti ham o‘zgaradi (ko‘payadi). Demak, rotor chulg‘amiga ulangan qarshilik o‘zgarsa, aylanish momenti ham o‘zgaradi. Faza rotorli dvigatellar asosan ko‘tarish-tashish mashina- larida qo‘l1aniladi. Bu dvigatellarning geometrik o‘lchovlari katta, boshqarish ancha murakkab va nami qisqa tutashgan rotorli dvigatellarga nisbatan katta bo‘lsa ham, qator afzal- liklarga ega: a) yurgizish ioki qisqa tutashgan rotorli dviga- tellarga nisbatan kichik; b) yurgizish momenti katta;
d) rotor aylanish tezligini pog‘onali boshqarish mumkin.