Mustaqil ish mavzu

Biogaz gaz-gridli in'ektsiya

Gaz-gridli in'ektsiya - bu biogazni ichiga kiritish metan panjarasi (tabiiy gaz tarmog'i ). Kashfiyotigacha mikro estrodiol issiqlik va quvvat tomonidan ishlab chiqarilgan barcha energiyaning uchdan ikki qismi biogaz elektr stantsiyalari yo'qolgan (issiqlik kabi). Gazni iste'molchilarga etkazib berish uchun tarmoqdan foydalanib, energiya uchun foydalanish mumkin saytda ishlab chiqarish,^[29] natijada energiya tashishda yo'qotishlar kamayadi. Tabiiy gazni uzatish tizimlarida odatdagi energiya yo'qotishlari 1% dan 2% gacha; elektr energiyasini uzatishda ular 5% dan 8% gacha.^[30]
Gaz tarmog'iga quyilishdan oldin biogaz tozalash jarayonidan o'tib, u tabiiy gaz sifatiga ko'tariladi. Tozalash jarayonida gaz tarmog'iga zararli qismlar va oxirgi foydalanuvchilar o'chiriladi.

• 
  Biogaz olish qurilmalarining ish prinsipi tabiiy biologik jarayonlarning amaldagi ifodasidir. Zamonaviy biogaz ishlab chiqarish tabiatda sodir bo’ladigan jarayonlarga asoslanadi, ya’ni hayvonlar oshqozonida hazm qilish faoliyati natijasida sodir bo’ladigan chiqindilardan metanni hosil bo’lishi asos qilib olingan. Biologik chiqindilardan energiya manbai sifatida foydalanish uchun katta – katta reaktorlarda (germetik berk bo’lgan idishlarda) biologik chiqindilar qayta ishlanadi. Biogaz qurulmalari yordamida go’ng (o’simlik qoldiqlari va hayvon chiqindilari) qayta ishlanib, yonuvchan gaz va yuqori sifatli o’g’it chirindi olinadi. Biogaz olish qurilmalarining ish prinsipi tabiiy biologik jarayonlarning amaldagi ifodasidir. Zamonaviy biogaz ishlab chiqarish tabiatda sodir bo’ladigan jarayonlarga asoslanadi, ya’ni hayvonlar oshqozonida hazm qilish faoliyati natijasida sodir bo’ladigan chiqindilardan metanni hosil bo’lishi asos qilib olingan.
  
• 
  Bakteryalar ta’sirida organik moddalarni parchalanishi natijasida biogaz hosil bo`ladi. Suv, uglerod oksidi va minerallardan tashkil topgan organik moddalar substratini ( oqsil, yog’, uglevod, minerallarga) bakteryalarning har xil guruhlari parchalaydi. Bu tabiiy jarayon hisoblanib, anaerob sharoitida boradi, ya’ni kislorod ishtirokisiz boradi. Bu parchalanish jarayonini bijg’ish deb ham atalib – bu jarayonni balchiq ko’llarda, botqoqliklarda va boshqa joylarda kuzatiladi Agar bu muhitda kislorod ishtirok etsa, organik moddalarni boshqa anaerob bo’lmagan bakteriyalar parchalaydi, bu holda jarayon kompostirlash deyiladi.
  
• 
  Kompostirlash jarayonida metan gazi hosil bo’lmay, boshqa birikmalar etil spirt, mochavina va boshqa moddalar hosil bo’ladi
  
• 
  Bijg’ish jarayonida hosil bo’lgan energiya issiqlik manbaiga aylanmay metan bakteriyalarini hayotiyligini ta’minlab, bu bakteryalarni erkin shiddatli o’z-o’zidan ko’payishiga va metan gazi hosil bo’lishiga olib keladi. Metan bakteriyalari qadimdan ma’lum bo’lib, yerdagi tirik organizmdir.
  
• 
  Bijg’ish jarayonlari o’rmonlarda dengizlarda, daryo va ko’llarda keng tarqalgan. Bijg’ish o’zo’zidan botqoqliklarda, shag’alda, kislorod yo’q muhitda sodir bo’ladi. Bundan tashqari bijg’ish jarayoni axlat uyulmalari, go’ng uyulmalarida , go’ng qoldiqlarida, sholizorlarda, hamda juft tuyoqli hayvonlar axlatida sodir bo’ladi.
  
• 
  Biogaz – bu yonuvchan gaz. Biogaz organik substansiyalarni anaerob va mikrobiologik jarayonlarda hosil bo`ladigan, tarkibi 50-70% metandan (CH<sub>4</sub>), shuningdek 30-40% CO<sub>2</sub>, ozroq miqdorda H<sub>2</sub>S, NH<sub>3</sub>, H<sub>2</sub>, CO bo`lgan gazlar aralashmasidan iborat. Quyidagi 1diagrammada ham ko’rishingiz mumkin.
  

• 
  Dunyoda energetik inqirozning yuzaga kelishi bilan keyingi yillarda yoqilg’ilarning tiklanuvchan va alternativ sohasidagi ishlarni rivojlanishiga, shu qatori biogaz sanotining rivojlanishiga turtki bo’ldi.
  
• 
  Yuqori energetik qiymatga ega bo`lganligi tufayli biogazdan nafaqat issiqlik ishlab chiqarishda, balki elektr energiyasi ishlab chiqarish sohasida ham energiya toshuvchi sifatida foydalaniladi. Biogazdagi energiya kuchi uning tarkibidagi metan gazi miqdoriga bog’liq. 28 m<sup>3</sup> biogazdan hosil bo’ladigan energiya 16,8 m<sup>3</sup> tabiiy gaz, 20,8 l neft yoki 18,4 l dizel yoqilg’isiga ekvivalent hisoblanadi. Biogazning energetik sig`imi to`g`ridan – to`g`ri uning tarkibidagi metanning miqdoriga bog`liq bo`ladi. 1 m³ metandan 9,94 kilovatt-soat energiya olish mumkin. 60% metan saqlovchi biogazning 1 m³ dan 6 kilovatt – soat elektr energiya olish mumkin
  

.

• 
  Biogaz olish uchun turli o`simliklar (makkajo’xori, oqjo`xori, o`t, non mog`ori) va biologik chiqindilar: hayvon va paranda gumusi, o`simlik qoldiqlari, kuygan don, kanalizatsiya oqavalari, yog`lar, bioaxlat, solod qoldig`i, spirt bardasi, qizilcha jomi, texnik glitserin kabilardan olish mumkin.