Mustaqil ish O’qituvchi: Usmanova Nargiza Toshkent – 2023 Mavzu

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

“TELERADIOESHITTIRISH” yo’nalishi

812-21 guruh talabasi
Baxronov Dilshodning
“Kompyuter tarmoqlari” fanidan tayyorlagan
Mustaqil ish


O’qituvchi: Usmanova Nargiza


Toshkent – 2023
Mavzu: CSMA/CD va CSMA/CA ni solishtirish.
Ishning maqsadi: CSMA/CD va markerli ulanish algoritmlarini o’rganish va tarmoq topologiyalarini qo’llash.
Tarmoq topologiyalarining eng keng tarqalganlari quyidagilar hisoblanadi (5.1-rasm).

5.1-rasm. Tarmoq topologiyalarining qo’llanilishi.
Eng ommaviy tarmoq turi Ethernet 1 va 2 sxemalar bo’yicha qurilishi mumkin. Token Ring va FDDI tarmoqlari xalqa topologiyasi asosida quriladi (5.1-rasmdan 3) va bu topologiyada har bir uzel ikkitadan tarmoq interfeysiga ega bo’lishi shart.bu topologiya aloqa kanalida signallar bir yo’naslish bo’yicha uzatilganda ishlatish uchn qulay.
Yuqorida qayd etilgan topologiyalar komninatsiyasidan tuzilgan tarmoq topologiyalari ham mavjud, lekin ular kam qo’llaniladi (5.2-rasm).
A varianti to’liq bog’lanishli tarmoq topologiyasi hisoblanadi, ya’ni hamma uzellar barchasi bilan bog’lanadi. Bunday topologiya faqat yuqori ishonchlilikni ta’minlash uchun qo’llaniladi. Bu topologiya n tasonli uzellar uchun har biri n-1 ta interfeysga ega bo’lishini talab qiladi. Б variant tartiblanmagan tarmoq topologiyasi, B esa aloqaning ierarxik ko’rinishi (darsxtsimon topologiya).



5.2-rasm. Turli xil tarmoq topologiyalari.
Agar 5.1-rasmda ko’rsatilgan topologiyalar lokal tarmoqlarda qo’llanilsa, 5.2-rasmdagi topologiyalar odatda mintaqaviy global tarmoqlarda qo’llaniladi. Lokal yoki mintaqaviy tarmoqlarning topologiyasini tanlash uning narxiga va ish faoliyatiga sezilarli darajada ta'sir qiladi. Bir jinsli tarmoq uchun muhim xarakteristikasi - bu tugunlarning o'rtacha soni d.

Bu yerda, d masofadagi EHMlar soni. 5.2-rasmdagi A tip uchun d=1. B tipidagi tarmoq tsiklik tuzilmasiz (daraxt) bo'lgan grafik bilan xarakterlanadi.
Zamonaviy hisoblash tizimlari boshqa topologiyalardan foydalanadi: panjara (A), kub (V), giperdaraxt (B) va boshqalar (5.3-rasm).

5.3-rasm. Hisoblash tizimlarining ba’zi topologiyalari.
Tarmoqqa kirish usullari.Kirish usuli, tarmoq orqali uzatilayotganda ma'lumotni multiplekslash/demultiplekslashda foydalaniladigan usulni belgilaydi. Zamonaviy tarmoqlarning ko'pchiligi CSMA / CD (carrier sensitive multiple access with collision detection) kirish algoritmiga asoslanadi, bu erda barcha tugunlar tarmoq muhitiga teng kirish imkoniyatiga egadir va bir vaqtning o'zida harakatga kelganda to'qnashuv belgilanadi va uzatish sessiyasi keyinroq takrorlanadi. Bu yerda Prioritetli foydalanish imkoniyati yo'q va shuning uchun bunday tarmoqlar real vaqtda nazorat qilish vazifalari uchun yaxshi moslanganmagan. CSMA / CD algoritmining bir necha modifikatsiyasi (CAN tarmoqlarida yoki IBM DSDB da bajarilganidek) bu cheklovlarni bartaraf etishga imkon beradi. CSMA / CD sxemasi (to'qnashuvlar tufayli) orqali kirish paketning minimal uzunligi bo'yicha cheklashni nazarda tutadi. Asosan, CSMA / CD ga kirish usuli keng miqiyosdagi paketlarini o'z ichiga oladi (keng miqiyosdagi manzillashtirish bilan aralashmaslik kerak). Mantiqiy tarmoq segmentining barcha ish stantsiyalari ushbu paketlarni hech bo'lmaganda qisman manzil qismini o'qish uchun qabul qilishadi. CSMA / CD ga ega bo'lgan tarmoqdagi sub'ektlar xatti-harakati mantiqiy farq qilishi mumkin. Bu yerda kirish vaqtining ushbu mavzularda sinxronlashtirilishi muhim rol o'ynaydi. Ethernet holatida bunday sinxronizatsiya mavjud emas. Umumiy holatda, sinxronizatsiya mavjud bo'lganda, quyidagi algoritmlarni ishlatish mumkin.
A

1. 
   Agar kanal erkin bo'lsa, terminal paketni ehtimol bilan birga yuboradi.
   
2. 
   Agar kanal band bo'lsa, terminal bekor qilinishini kutadi, shundan so'ng uzatish amalga oshiriladi.
   

Agar kanal bo’sh bo'lsa, terminal paketni uzatadi.Agar kanal band bo'lsa, terminal keyingi uzatish uchun urinish vaqtini aniqlaydi. Ushbu kechikish vaqti ma'lum statistik taqsimot orqali aniqlanishi mumkin.Agar kanal bo’sh bo'lsa, terminal paketni ehtimollik p bilan yuboradi va 1-p ehtimolligi bilan uzatishni t soniyasiga (masalan, keyingi domenga) qoldiradi.Agar siz yana erkin kanal bilan qaytadan urunsangiz, algoritm o'zgarmaydi.Kanal band bo'lsa, terminal, kanal ozod bo'lguncha kutadi va 1-bandning algoritmiga ko'ra qayta ishlaydi.Algoritm A birinchi qarashda jozibador ko'rinadi, ammo u 100% ehtimollik bilan to'qnashuvlar ehtimoli mavjud. B va C algoritmlari ushbu muammoni hal qilishda yanada barqarorroq.5.1-jadvalda joriy foydalanilayotgan mahalliy tarmoqlarning asosiy turlari umumlashtirilgan (ro'yxat to'liq emas).
5.1-jadval. Mahalliy tarmoqlarning parametrlari