Mustaqil ishi mavzu: atmosferaning tarkibi va tuzilishi

Eng ko’p tarqalgan zararli moddalarning PDKsi Zararli moddalarning nomi	PDK max mg/m3
PDK sut. o’rt. me’yori mg/ m3
Azot dioksidi	0.085	0.04
Azot oksidi	0.4	0.06
Oltingugurt (IV) oksidi	0.5	0.05
Ammiak	0.2	0.04
Benz(a) piren	-	0.1
Uglerod oksidi	5	3
Ko’mir	0.05	0.02
Formaldegid	0.35	0.003
Xlor	0.1	0.03

3 – jadval

Quyidagi jadvalda esa ba’zi zaharli moddalarning ya’ni doimo massasi ortib boradigan moddalarning PDKsi berilgan (yog’ochli o’simliklar PDKsi). Zararli moddalarning nomi	PDK mg/l
Azot oksidi	0.02
Ammiak	0.04
Benzol	0.05
Metanol	0.1
Sulfat kislotaning bug’lari	0.03
Oltingugurt (IV) oksidi	0.02
Vodorod sulfide	0.008
Chang	0.05
Siklogeksan	0.2
Formaldegid	0.003

Agar kam miqdordagi zararli modda atrof – muhitga salbiy ko’rsatib, lekin insonga zarari bo’lmasa, u holda uni atrof – muhitga ta’sirini olgan holda PDKsi belgilanadi.Ba’zi zararli moddalarga PDK o’rnatilmagan.U holda bunday moddalarga atmosferaga yetkazgan zararniga qarab orientir qilib olinadi.(OBUV – orientir bezopasniy oroven veshestv). OBUV – qisqa vaqtli gigiyenik normativ bo’lib, uni hisob kitob qilish natijasida miqdori belgilanadi. Asosan uni ishlab chiqarish korxonalar atrofida qo’llaniladi.
PDKni normativ butun O’zbekiston bo’yicha bir xil hisoblanadi.Faqat chet davlat larda biroz farq qilishi mumkin.
Bunda quyidagi formuladan ishlatilib, hisoblasa bo’ladi:
+ + ………………………………… (1)
Bu yerda:
C1……Cn – zararli moddalarning konsentratsiyasi.
PDK1…..PDKn – zararli moddalarning PDKsi.
Har bir ishlab chiqarish korxona uchun o’zining chiqindilarini tashlashga me’yoei belgilanadi.Chiqindilarni me’yori har bir sexidan chiqadigan chiqindini alohida olib uni PDK bilan taqqoslab me’yori belgilanadi. Uni quyidagi formula bilan aniqlanadi:
C + Cf ≤ PDK (2)
Bu yerda:
C – chiqindi me’yori.
Cf – chiqadigan chiqindi me’yori.
Agar bir nechta ishlab chiqarish korxonalari bir rayonda joylashgan bo’lsa, unda chiqadigan chiqindi soni ko’payadi.Natijada vaqtinchalik kelishilgan holda chiqindini tashlanadi.Bu normativni atmosferani vaqtinchalik ifloslanishini oldini oladi.Chiqindi me’yori har bir korxonaga 5 yil muddatga ruhsat beriladi. Keyin yana kelishilib sharnoma tuziladi. Agar korxonada yangi sexlar yoki yangi turdagi mahsulot ishlab chiqarila boshlasa unda chiqindi me’yori boshidan ko’rib chiqiladi.
Har bir davlat chiqindi me’yorini alohida har bir shahar uchun ko’rib chiqib qo’yadi.Shunday holda har bir korxonadan chiqadigan chiqindini kamaytirishni hisobga olib, me’yor qo’yiladi.
Hozirda atmosferaga chiqadigan chiqindi soni baribir ham ko’p.74 % shaharlarda atmosferaning ifloslanishi yuqori deb baholanadi.16% da esa past.