Mustaqil-ishi pdf

Sotsial va sotsiologik tadqiqotlar:
“Sotsial tadqiqotlar” va “sotsiologik
tadqiqotlar” ilmiy va amaliy sohalarda keng qo’llaniladi. Biroq bu turdagi ilmiy
tadqiqotlarning tabiatini, mazmun – mohiyatini aks ettiruvchi aniq qarashlar xali –
hanuz shakllangan emas. Ko’p hollarda ular sinonim sifatida keltirilsa, ba’zan esa
umuman bir – biriga qarama – qarshi qo’yiladi. 
Tadqiqotlarning ikkala tipi orasidagi farqlarni qisqacha qilib quyidagicha
ifodalash mumkin:
► “Sotsial tadqiqot” tushunchasi “sotsiologik tadqiqot” tushunchasidan
kengroqdir.
► “Sotsial tadqiqot” tushunchasi o’zining oqasida turgan konkret fanni
to’liq aks ettirmaydi; “sotsiologik tadqiqot” esa aks ettiradi. Bu esa sosiologiya. 
►Sotsiologik tadqiqotlar ilmiy metod ideali yordamida normallashtirilgan,
sotsial esa yo’q. 
►Sotsiologik tadqiqotlar sosiologiyaning predmeti va tematikasi bilan
aniqlashtirilgan, sotsial esa yo’q. 
►Sotsiologik tadqiqotlarda o’zining maxsus metodlari bo’lsa, sotsial
tadqiqotlarda bu mavjud emas. 
►Sotsiologik tadqiqot bu bilishning fan ichidagi metodi bo’lsa, sotsial esa
fanlararodir.
►Sotsial tadqiqotlar jamiyatning istalagan sotsial muammolarini qamrab
olsa, sotsiologik tadqiqot esa sosiologiya predmetidagi tor doiradagi muammolarni
qamrab oladi. 
►Sotsial tadqiqotlar xammaxo’r va chalkashib ketgan bo’lsa, sotsiologik
tadqiqotlar tanlash (ajratish) xususiyatiga egadir. 
►Sotsial tadqiqotlarni (so’rovlarni) yuristlar, vrachlar, iqtisodchilar,
jurnalistlar olib borishadi. Bular ijtimoiy sosiologladir. Sotsiologik tadqiqotlarni

---

faqatgina professionallar olib borishadi. Uni farqlovchi qirrasi bu nazariya va
metodning birikuvidir. Buni yuqridagi kasb egalari tushunmaydi. 
►Sotsiologik tadqiqotlar manbasi bu ilmiy adabiyot va professional
tayyorgarlik, sotsial tadqiqotlar manbasi esa xammabop adabiyotlar va kundalik
tajribadir (xayot tajribasi). 
►Sotsial tadqiqotlar jamiyatga keng nazar solsa, sotsiologik tadqiqotlar tor,
maxsus qarashga egadir. 
Biroq fanda xali sotsiologik va sotsial tadqiqotlar nimasi bilan farq qilishi
oxirigacha xal qilingan emas. Olimlar bir qator prinsipial va ikkinchi darajali
jixatlar uchun baxs olib borishmoqda. Agar aniq kriteriylar kiritadigan bo’lsak bu
chigal muammoni yechimini topish mumkin.
2.