Mustaqil-ishi pdf

3.Miqdoriy va sifatiy tadqiqotlar
Sotsiologik tadkikotlarning barcha axborot yigish metodlari ikkita kata
guruxga ajratiladi: mikdoriy va sifatiy.Mikdoriy tadkikotlar insonlarning xulk-
atvori tavsifini obyektiv ravishda urganishga muljallangan. Mikdoriy tadkikotlar
tasviriy ustunlikka ega.
Bu tadkikotlarda mikdoriy tadkikotlarning uziga xos rejali taomili asosida
axborotni kayta ishlash amalga oshiriladi. Mikdoriy tadkikotlar amalga oshirish
uchun juda kiyin talablar kuyiladi, bular, taxminiylik nazariyasi va matematik
statistika. Shuning bilan boglik tarzda olingan xulosalar yigandisi, asosiy yigindiga
utkaziladi.
Sifatiy tadqiqotlar maxsus texnika yordamida chuqur axborotni yig’ishga
mo’ljallangan. Sifatiy tadqiqotlarni interpretativ deb atash mumkin. Sifatiy

---

tadqiqotlar bizlarga insonlar haqida, insonlarning o’zini tutishi va qisqasi «nega»
degan savolga javob beradi. Bu tadqiqotlarga qiyin talablar shart emas.
Sifatiy tadqiqotlar – bu ochilish jarayonidir, o’z navbatida miqdoriy
tadqiqotlar – bu tasdiqlash va isbotlash jarayonidir. Miqdoriy va sifatiy tadqiqotlar
o’rtasidagi asosiy farqlar quyida keltirilgan K. Plamer va V.V. Semenova jadvalida
ko’rsatib berilgan. Lekin ular bir-biridan farq qiladi.
1-jadval: Sotsiologik tadqiqotlarning miqdoriy va sifatiy metodlari o’rtasidagi
farqlar
Taqqoslash asosi
Miqdoriy metodlar
Sifatiy metodlar
Kullashdan maksad
Makrosotsiologik tadkikotlar
Mikrosotsiologik tadkikotlar
Kullashdan maksad
Urganilayetgan xodisaga izox
berish
Urganilayetgan xodisani
tushunish
Tadkikot masalalari
a.Xodisaning
ulchovlarini
ulchash
b.Aloxida ulchovlar uchun
aloka urnatish
a.ikkala xodisani nomoyon
etish
b.Xodisani
konseptuallashtirish
va
interpretlashtirish
Tadkikotchining urni
«betaraf» kuzatuvchi
«etiroz bildiruvchi katnashchi
Tadkikotchilarning dikkat
markazida
a.Sotsial tuzilma va institutlar
b.Obyektiv faktorlar
c.umumiy sotsial jarayonlar
a.Inson
b.Subyektiv faktorlar
c.Aloxida xususiy jarayonlar
Tadkikotlar gipotezalar
shakllanishi
Ma’lumot yigishni boshlashdan
oldin
Ma’lumotni bilish jarayonida
Tadkikotchilar
instrumentlari
a. Asosiy boskichgacha
tayerlanadi
b. Formallashtiril gan, barcha
tadkikotchilarga bir xil
a. Asosiy boskichgacha va
ish jarayonida aniklangan
b. formallashtirilmagan,
aloxida
tadkikotchilik
tajribasini aks etadi
Tadkikotchilik jarayonlari
Standartlashtirilgan
ularni
sharxlash taxmin kilinadi.
Standartlashtirilgan kamdan-
kam sharxlanadi.
Analiz birligi
Faktlar, vokealar,
Subyektiv faktlar inson
uchun.
Analiz mantigi
Deduktiv: operasionalazasiya
tushunchasi
orkali
abstraksiyadan faktgacha.
Induktiv:
faktdan
konsepsiyagacha.
Asosiy analiz usullari
a.
xodisalarni
klassifikatsiyalashtirish
b statistik usullar yordamida
c. Sistemalashtirish
a.xodisani tavsiflash
b. kuyilgan baxoni taxlil
kilish.
c. Tasavvur kilish.
Bu tadkikotlar kuyidagi
shaklda namoyon buladi
Statistik bulish, shkala
xulosalari, indekslar va
xokozolar
Xujjatni taxlil kilish,
intellektual maxsulotlar.
Ishonchlilikka
anik
erishiladi.
Urnatilgan
alokalar
takrorlanishi.
Vokeani aniklashtirish va
fikrlar namoyon bulishi.

---

Tadkikotchilik usullari
Kattik va sovuk
Yumshok va issik
Miqdoriy va sifatiy tadqiqotlarni bir – biridan ajratib bo’lmaydi, chunki ular
bir – biri bilan bog’liq va bir – birini to’ldirib turadi. Faqatgina shu yul bilangina
axborotni to’liq olish imkoni mavjud bo’ladi. Miqdoriy tadqiqotlar
utkazilayetganda, ko’p hollarda axborot olish uchun sifatiy texnologiyalaridan
foydalaniladi. (Assosiasiyalar, tugallanmagan gaplar va hakozalar). Shuning bilan
bir qatorda, bir narsani esdan chiqarish kerak emas, ya’ni miqdoriy va sifatiy
metodlarning spesifik tadqiqot maqsadi, yo’nalishi va o’rganish obyekti bo’ladi.