N. M. AĞABƏyli

 
§ 5. Hava əhəngi 
 
Tərkibində  8  %-ə  qədər  gil  qatışıqları  olan  karbonat  süxur-
larının  1000

1200 
0
S  temperaturda      yandırılmasından  alınan  yapış-
dırıcı maddəyə hava əhəngi deyilir.  
Hava  əhənginin  aşağıdakı  növləri  vardır:  sönməmiş  əhəng 
(kəsək  halında  olan),  hidrat  əhəng  və  əhəng  xəmiri,  üyüdülmüş 
sönməmiş əhəng.  
 
Sönməmiş əhəng (kəsək halında) 
Sönməmiş  əhəngin  istehsalı  aşağıdakı  mərhələlərdən  ibarətdir: 
əhəng 
daşının 
çıxarılması, 
hazırlanması 
(xırdalanması 
və 
çeşidlənməsi) və yandırılması. 
Əhəngdaşını  daş  karxanasında  açıq  üsulla  çıxarırlar.  Sıx 
süxurları  isə  partlatma  yolu  ilə  əldə  edirlər.  Daş  parçalarının 
(kəsəklərinin) ölçüləri sobanın tipindən asılı olaraq müəyyən edilir.  
Əhəngin istehsalında əsas mərhələ əhəngdaşının yaxud təbaşirin 
yandırılmasıdır.  Bu  mərhələdə  əhəngdaşının  əsas  komponenti  olan 
kalsium karbonatın parçalanması aşağıdakı  reaksiya üzrə gedir: 
CaCO
3
 = CaO + CO
2
. 
Yandırıldıqdan  sonra  alınan  material  ağ  və  ya  boz  rəgli  olub, 
əsas tərkibi CaO-dan ibarətdir ki, buna da  sönməmiş əhəng deyilir.  
Əhəngdaşının  yandırılması  zamanı  onun  kütləsi  çox  azalır, 
çünki  təmiz  əhəngdaşından  44  %  karbon  qazı  ayrılır.  Əhəngdaşının 
həcmi  isə  təxminən  10  %  azalır.  Buna  görə  də  əhəng  parçaları  çox 
məsaməli quruluşlu olur.  
Əhəngdaşının  və  digər  növ  xammalın  yandırılması  müxtəlif 
sistemli  sobalarda  və  çox  zaman  arasıkəsilmədən  işləyən  şaxta  və 
fırlanan sobalarda aparılır. 

---

 
 
 
 
106 
106 
Sobadan çıxarılmış sönməmiş əhəngi anbara vaqonetlərlə yaxud 
lentli  konveyerlərlə  daşıyırlar.  Əhəngi  mexanikləşdirilmiş  bunker  və 
ya silos tipli anbarlarda saxlayırlar. 
Sönməmiş əhəng xüsusi avadanlıqlı avtomaşınlarla, vaqonlarla 
və  digər  növ  nəqliyyat  vasitələri  ilə  daşınır.  Daşınma  və  saxlanma 
zamanı əhəng nəmlənməkdən qorunmalıdır. 
 
Hidrat əhəng və əhəng xəmiri 
Sönməmiş  əhəngi  tikintidə  işlətməzdən  qabaq  onu  üyütmək  və 
ya söndürüb hidrat əhəng yaxud əhəng xəmiri halına salmaq lazımdır.