N. M. AĞABƏyli

Şüşənin  əridilməsi.  Qızdırma  zamanı  tozaoxşar  şixtanın  şüşə 
kütləsinə  keçid  prosesi  mürəkkəb  fiziki-kimyəvi  çevrilmələrlə  müşa-
hidə  edilir.  Bu  çevrilmələr  bir  neçə  mərhələdə  gedir.  Bunlardan  ən 
mühümü  aşağıdakılardır:  silikat  əmələgəlmə,  şüşə  əmələgəlmə,  şəf-
faflaşma(qazların  kənar  edilməsi),  homogenizasiya  və  qismən  soyut-
ma. 
Şüşənin  qəliblənməsi.  Şüşə  kütləsinə  müəyyən  forma  vermək 
və həmin formanı saxlamaq üçün onu qəlibləyirlər. Şüşə materialının 
növündən asılı olaraq qəlibləmə üsulu seçilir. Inşaat təbəqə şüşəsini üç 
üsulla qəlibləyirlər: dartılma, yayma (prokat) və float üsulu.       
Dartılma üsulu ilə şüşənin təbəqə halına salınması şaquli və üf-
qi  dartıcı  maşınlarda  yerinə  yetirilir.  Maşının  qəlibləmə  orqanı 
odadavamlı materialdan hazırlanmış düzbucaqlı brus formalı qayıqdır. 
Qayığın  dibində  yuxarıya  doğru  ensizləşən  yarıq  olur.  Ərimiş  şüşə 
kütləsinə qayığı batırdıqda hidrostatik təzyiq nəticəsində yarıqdan lent 
formasında şüşə çıxır. Valiklər şüşə lentini iki tərəfdən tutaraq dartır 
(120  m/saat  sürətlə).  Qəlibləmə  zamanı  şüşə  lentinin  bərkiməsini 
sürətləndirmək  üçün  qayığın  üstündə  soyuducular  (su  ilə  işləyən) 
yerləşdirilir.  Şüşə  lenti  maşının  şaxtası  boyu  qalxdıqca  onun 
temperaturu azalır.  
Şaquli  dartıcı  maşınlarda  qalınlığı  6  mm-ə  qədər  olan  pəncərə 
şüşəsi  almaq  mümkündür.  Daha  qalın  (6

30  mm)  şüşə  almaq  üçün 
dartılma sürəti 180 m/saat olan üfqi dartıcı maşınlardan istifadə edilir. 
Yayma üsulu ilə şüşənin qəliblənməsi yayma maşınında aparılır. 
Əridilmiş şüşə kütləsi maşının odadavamlı poladdan hazırlanmış və su 
ilə soyudulan iki valı arasından keçirilərək lent formasına salınır. Şüşə 
lentinin qalınlığı 3

40 mm, eni 3000

3200 mm, maşının yayma sürəti 
isə 240 m/saat olur. Naxışlı şüşə almaq üçün valın birinin səthi naxışa 
uyğun olaraq çoturlu (rifli) düzəldilir. 

---

 
 
 
 
83 
83 
Float üsulu ilə qəlibləmədə şüşə kütləsi metal ərinti (qalay, qur-
ğuşun  və  mis  ərintisi  və  s.)  üzərində  qəliblənir.  Belə  ki,  ərimiş  şüşə 
kütləsi  ideal  hamar  səthli  əridilmiş  metal  üzərində  axıdılaraq  paralel 
səthli,  pardaqlı  şüşə  təbəqəsi  əmələ  gətirir.  Bu  üsulla  qəlibləmə 
zamanı şüşənin səthini elektrokimyəvi emal etmək mümkündür. Belə 
emalın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, elektrik sahəsində şüşə ilə metal 
ərintisi arasında qarşılıqlı əlaqə yaranır və bunun da nəticəsində metal 
ionları şüşənin səthinə 1

2 mkm qalınlığında hopur. 
Float üsulu ilə vitrin, armaturlu, rəngli şüşələr, habelə xüsusi şü-
şə növləri (istilikudan, istilik qaytaran və s.) hazırlanır.