N. M. Kayumova

II. Pedagogik hamkorlikning asosiy holatlari - ta’limga
tarbiyachi va bolaning o'zaro ijodiy hamkorligi sifatida
munosabatda bo'lishi tamoyilida: 
majburlamasdan o'qitish 
foydalanishi (tayanch signallar), o'z-o'zini tahlil qilish, guruh- 
ning intellektual foni; tarbiyachi va ota-onalar hamkorligi, 
shaxsga yo'naltirilgan ta'limni o'z ichiga oladi.
Ta'lim orqali inson va fuqaroning zamonaviy jamiyatga ta- 
komillashuvi va har tomonlama kirishuvi (qorishib ketishi), 
zamonaviy bilimlar darajasi, shaxsning milliy va dunyoviy 
madaniyati integratsiyasi masalalari amalga oshiriladi. Bu 
tamoyilning asosiy jihatlaridan biri hamkorlik pedagogikasi 
kattalarning (tarbiyachi, ota-ona va bolalar) oldiga ta'lim-tar­
biya jarayonida muloqotining altruistik (o'zining shaxsiy qizi-
62

---

qishlarini emas
; 
balki boshqalar manfaati uchun harakat qilishi) 
uslubini qo'llash zaruriyatini qo'yadi.
Bu jihat - pedagog bolaning ustidan hukmronlik qilishdan, 
uni nazorat qilish, zo'ravonlik, kuch ishlatishdan voz kechib, 
tarbiyalanuvchiga uning xohishiga ko'ra erkin tanlash huqu- 
qini beradi.
Bunda:
Kattalarning hissiy-shaxsiy muloqotini shakllantirish;
Bola va pedagog o'rtasidagi hissiyot shaxsiy munosabatla- 
rini rivojlantirish;
Munosabatlar tizimining o'zaro hurmat tarzda shakllanti- 
rishga e'tibor qaratiladi.
III. Ijtimoiy pedagogik yondashuv tamoyili:
Bolaning tengqurlari va kattalar bilan munosabatining 
o'zaro hurmat doirasida bo'lishi bolaning tizimli o'zaro mu- 
nosabatlarda o'zining "Men" mezoni bo'yicha shaxsiy rivoj- 
lanishinmg ijtimoiy faolligi ko'rsatkichida muhim omil hisob­
lanadi. Bu asosan 5 boshqichda amalga oshiriladi.
1-bosqich - oiladagi muhit. Bolani o'rab turgan muhit bi­
lan o'zaro munosabatlarining amaliy harakatlari va kattalarga 
(ota-ona, enaga va boshqalar) to'liq qaram ekanligi bilan aniq- 
lanadi. Bolaning faolligi muhitga bo'lgan ehtiyojni qondirishiga 
yo'naltiriladi.
2-bosqich - vaziyatdagi voqelik - bolani bo'lib o'tayotgan 
hodisalardan ajrala olmasligi va uni vaziyatga to'liq qaram- 
ligi bilan tavsiflanadi. Bunda muhit alohida ahamiyatga ega 
bo'ladi.
3-bosqich - vaziyat ustidagi voqelik - bolani vaziyatlar oqi- 
mi ta'siridan chiqish va o'zining aqli yordamida vaziyatni tu- 
shunib ish tutishi bilan xarakterlanadi.
4-bosqich - o'zidagi voqelik - bola o'z vaziyatlari modelini 
tayyorlab, atrofdagi kattalar va tengdoshlari bilan ish yuzasi­
dan munosabatlar o'rnatib, o'z "men’lni namoyish etadi.
5-bosqich - bolaning boshqadagi voqelik va o'zining qadr- 
qimmatini tan olishga intilishi bilan belgilanadi.
63

---

Ijtimoiy pedagogik yondashuvning mazmuni - bola to­
monidan insoniyat o'zlashtirilishini ta'minlovchi rivojlanish- 
ni amalga oshirishdir. Bunday yondashuv ta'lim berish jara­
yonini yakuniy natijasiga bola shaxsining axloqiy, ma'naviy 
o'zgarishlarini tubdan isloh qilishdir.
IV. Psixologik yondashuv asoslari - bola shaxsini rivoj-