N xolmatov. N. Im om ova makro va mikro

4-rasm. AS egri chizig'ining o'zgarishi.
3. “ AD-AS” M O D E L I
Makroiqtisodiyotda makroiqtisodiy barqarorlik g'o yasini m akro­
iqtisodiy muvozanat modellarida k o lrsatish qabul qilingan. Keng 
tarqalgan modellardan biri bu 
“A D -A S ” modeli, y a 'n i
“yalpi talab -
yalpi ta k lif ’dir (aggregate dem and — aggregate supple).
Bu modelda makroiqtisodiy m uvozanat bir vaziyut sifatida olish
mumkin. Bu vaziyatda barcha ishlab chiqarilgan tovar va xizm atlar
to ‘liqligiclia sotib olinadi, ya 'n i ishlab chiqarishga to'lov qobiliyatli
talab mos keladi.
Bu vaziyatni grafikda ifodalash uchun bir grafikda yalpi talab va 
yalpi taklif egri chig'iqlarini mujassamlashtirish lozim. Yalpi talab egri 
chizig'i yalpi taklifning uchta kesmasida ham tutashib muvozanatga 
erishadi, lekin har bir kesmadagi muvozanat turlicha bo'ladi.
I‘
\
\ t , »
J * » ! -
\
5-rasm. AD-AS egri chizig'i.

---

Agar yalpi talab egri chizig'i yalpi taklif egri ch izig'ining 
horizontal kesmasidu
tutashsa, muvozanatli holatni saqlab qolgan 
holda, yalpi talabni rag'batlantirish orqali real ishlab chiqarish xajmini 
o'stirish masalasini xal qilish mumkin.
6-rasm. G orizontal kesm adagi m uvozana t 
Oraliq kesm ada tutashganda
, bu holatda ham ishlab chiqarish 
xajmini oshirish mumkin, lekin bu oshirishda narxlarning P| danPi ga 
o'tishida, real ishlab chiqarish xajmi ham mos ravishda Y, d an Y 2 ga 
ko'tarilishi kuzatiladi.
лл
i)
•U>,
■t.o,
7-rasm. O raliq kesm adagi m uvozanat 
Vertikal kesm ada
yalpi talabni rag'batlantirishga qilingan har 
qanday urinish narxlar darajasini (P| danP2 ga) o'tishida yuqori 
darajada 
oshishiga 
olib 
keladi. 
Bu 
holatda 
to'liq 
bandlikni 
ta'm inlam ay turib. yalpi talabni oshirishga umuman to 'g 'ri kelmaydi, 
chunk i 
mahsulotni 
oshirniasdan 
turib 
narxlarni 
oshib 
ketishi 
inllyatsiyaga olib keladi.
'74

---

II 
t| 
у
8-rasm. V ertikal kesm adagi m uvozanat
Makroiqtisodiy m uvozanatda bu uchta variantni solishtirganda 
shuni ta'kidlash lozimki. bu uchta variantdan birini tanlash uchun 
mamlakat iqtisodiyoti yalpi taklifning qaysi holatida ekanligini 
aniqlab olish lozim.
Undan tashqari, "xrapovik" samarasini ham inobatga olish lozim.
4. N a rx larn in g noelastikligi sam arasi, “ X rap o v ik ” sam arasi
Xrapovik samarasi bu bir mcxanizmdir. U narxlarning "ortga qav- 
tishda" noelastiklik bo'lishi, o'zgarmasligi bilan izohlanadi. Gorizontal 
kesmada ishlab chiqarish xajmini oshirish mumkin, chunki ortiqcha yalpi 
talab mavjud, bunda naxlar o'zgarmaydi. Oraliq kesmada ishlab chiqarish 
xajmini oshirish narxlar o'sishi bilan birga bo'ladi. Vertikal kesmaga 
kelganda, talab eng yuqori nuqtaga kelgan bo'ladi, davlat o 'z buyur- 
tmalari bilan ortiqclia talab hosil qila olmaydi. cndi talab pasayib boradi, 
lekin narxlar yuqori darajaga chiqib olganda ortga qaytishi, ya’ni 
pasayishi ju d a qiyin bo'ladi. Mana shu xolatda past talab va past ishlab 
chiqarish xajmi endi yuqori narxlarga duch keladi. Bu vaziyatni xrapovik 
samarasi, ya'ni narxlarni noeastikligi. o'zgarmasligidir. Xraporvik 
deyilishiga sabab, g'ildirakni avlanishigao'xshatilishidadir1.
*
IV
'r'i
0 
t3 
г, 
,•
9-rasm. “ X ra p o v ik ” sam arasi
1 Эконом ическая теория: хчеоиик / И .К . Сгапкоиская. И .Л. Стрелец,- 5-с 
ичд.. перераб. и д оп .-М .:')ксм о. 2010,- 480 стр.- (П олны й к\ рс М В Д )
I7S

---