|
Juma masjidining arxitekturasi. XVIII asrda barpo etilgan ko'p ustunli
Juma masjidi alohida ajralib turadi. Uning konstruktiv yechimi Arabistonning
qadimgi masjidlari bilan hamohang ekanligidan dalolat beradi. Juma masjid Ilk
bor X - XI asrlarda qurilgan. Juma masjidning dastlabki binosi buzilib ketgan
va o'rniga 1788-yilda xuddi shu usulda undan kattaroq yangi masjid qurilgan.
Masjidning minorasi ham yangidan tiklangan.
Juma masjidi tekis tomli, bir qavatli imoratdir. Uni o'ziga xos o'yma naqshli
ustunlar qo'riqxonai deyishadi. Bino tomini 218 ta naqshinkor ustun ko'tarib
turadi. X - XI asrlarda qo'llangan naqshkor ustunlardan hozirgi vaqtda 25 tasi
saqlangan. Masjidning avvalgi ustunlari Xorazmdagi turli binolardan yig' ib
kelingan.
Hamma ustunlar muayyan kompozitsiya asosida loyihalashtirilgan. Bu
inshootning eng nodir tomoni uning ustunli yechimidadir. Ustunlar pastdan
yuqoriga qarab qadahsimon shaklda yo'g'onlashib boradi. Ustun o'rtasi
kufiy usulda yozuv bilan naqshlanib, pastki, qismida qalin, ustki qismi
nisbatan siyrak o'yma naqshlar bilan bezatilgan. Eng qadimgi ustunlarga
uchburchak shaklidagi chuqur relyefli, o'simliksimon naqshlar solingan. XII
asr ustunlarida avvalgilarning shakl mutanosibligi takrorlangan, biroq
naqshlar birmuncha qayta ishlangan, ulardagi kufiy yozuvlari barg va gul
naqshlar bilan chirmashtirib yuborilgan. Juma masjid ustunlarida Xorazm
xalq o'ymakorligining boy ijodiy imkoniyatlari mujassamlashgan.
Dostları ilə paylaş: | 
