Namangan davlat untversiteti

Tayanch iboralar
Chakana savdo, ulgurji savdo, vositachilar, taqsimot kanallari, taqsimot yo’li, vertikal marketing tizimi, to’g’ri marketing, franchayzing.
Nazorat va mulohaza uchun savollar.

1. Tovarlarni tarqatish xususiyatlari nimalardan iborat?

   
   

2. Chakana savdo va ulgurji savdoni mazmunini izohlab bering.

   
   

3. Savdoda vositachini tanlash qanday amalga oshiriladi?

   
   

4. Sotish tarmog’ini shakllantiruvchi omillarga nimalar kiradi?

   
   

5. «Merchendayzing» siyosati deganda nimani tushunasiz?

   
   

6. Savdo qilishning qanday yangi turlari va uslublarini bilasiz?

   
   

7. Taqsimlash kanallari necha bosqichdan iborat?

   
   

8. Savdo avtomatlari orqali tovar sotish deganda nimani tushunasiz?

   
   

_{12 - Mavzu. KOMMUNIKATSIYAS SIYOSATI}
12.1.Talabni shakllantirish va sotishni rag’batlantirishning mohiyati.
12.2.Xaridorlarga va sotuvchilarga ta’sir etish uslublari.
12.3.Kommunikatsiya siyosatining mohiyati, mazmuni va maqsadlari.
12.4.Marketing kommunikatsiyasi kompleksi va unda reklamaning o’rni.

12.1. Talabni shakllantirish va sotishni rag’batlantirishning mohiyati

Tovar sotilishi uchun xaridor to’lov qobiliyatiga ega, tovar esa unga zarur bo’lishi kerak. Shuning uchun talab «To’lov qobiliyatli ehiyoj» ham deb ataladi.
Tovarni sotib olishda insonlar ma’lum ehiyojlarini qondirishni nazarda tutadi. Shu sababli tovarning sifat ko’rsatkichlari to’g’risida axborot zarur. Bozorga kirish firma uchun mas’uliyatli davr, uning tovarlari haqida hali ma’lumotlar berilmagan. Bo’lajak iste’molchi quyidagi axborotlarni olishi Shart:

• tovarning borligi va sotilish joyi;

  
  

• qaysi ehiyojlarni qondirishga qaratilganligi;

  
  

• iste’mol qiymatining asosiy ko’rsatkichlari;

  
  

• xaridorlarni qoniqtirmay qolgan holda ularning himoya qilish kafolatlari.

  
  

Bo’lg’usi xaridorlarga axborotlar yetkazish uslublari quyidagilar:

1. Reklamalar (radio, televidenie, yozma).

   
   

2. Ko’rgazmalar o’tkazish.

   
   

3. Yig’ilishlar, anjumanlar va fil’mlar orqali yetkazish va boshqalar.

   
   

Axborotga ega bo’lmagan xaridorlarga murojaat qilish ularning talabini uyg’otadi va tovarni sotib olishga undaydilar.

Talabni shakllantirish va sotishni rag’batlantirishda to’g’ri marketingning ahamiyati kattadir.
To’g’ri marketing - bu marketingning dialogik tizimidir, ya’ni sotuvchi xaridor bilan suhbatlashib, oxiri xaridorni buyurtma borligiga ishontiradi. To’g’ri marketingning afzallik tomoni shundaki, siz o’z xizmatingiz natijasini o’z ko’zingiz bilan ko’rishingiz mumkin.
Telemarketing - bu to’g’ri maretingning bir shakli bo’lib, bunda mijoz bilan telefon orqali muloqot qilish tushuniladi. Telemarketingdan foydalanganda telefon qilish vaqtini to’g’ri tanlash kerak. Mutaxassislarning fikricha eng optimal vaqt kunduzi soat 10 dan keyin va tushdan keyin soat 14-17 hisoblanadi.
Sotishni rag’batlantirish - bu ma’lum bir muddatda sotish hajmini oshirish maqsadida turli rag’batlantirish vositalaridan foydalanish hisoblanadi. Bu rag’batlantirish vositalariga: mukofotlar, chegirmalar, ketma-ket tovarni sotib olgani uchun sovg’alar, lotereya va o’yinlar o’tkazish, tovar bilan qo’shimcha narsalar qo’shib berish, bepul yetkazib berish va o’rnatish, ma’lum muddatda sotilgan tovarga bepul xizmat ko’rsatish va boshqalar kiradi.
Sotishni rag’batlantirishda tovar to’g’risida ma’lum darajada axborotga ega bo’lmagan iste’molchilarga murojaat qilinadi. Shuning uchun rag’batlantirish siyosatining vazifasi - ularda firma tovarlarini keyingi vaqtda sotib olishga ishtiyoq tug’dirish hamda doimo aloqada bo’lishga chiqarishdan iborat. Odatda talabni shakllantirish tadbirlari iste’molchilarga va sotuvchilarga qaratilgan bo’ladi. Iste’molchilarni rag’batlantirish ularga sezilarli tijorat imtiyozlari berishni ko’zda tutadi:

• tovarni sotib olish hajmiga va doimiy aloqada bo’lib turishga beriladigan imtiyoz;

  
  

• har xil shakldagi qarzlarga tovar sotish;

  
  

• tovarning ko’p hajmda xarid qilinishini ko’zlab namunalarni bepul tarqatish;

  
  

• tovarlarni vaqtincha ishlatish uchun bepul berish;

  
  

• ishlatilgan tovarni ma’lum shartlar bilan qabul qilish;

  
  

• yangi tovarlarni bo’lajak xaridorlarga ko’rsatish;

  
  

• tovar ishlab chiqaruvchi korxonalarga sayohat uyushtirish;

  
  

• yangi tovarlarning bozorga kiritilishiga bag’ishlangan matbuot konferentsiyalari o’tkazish;

  
  

• tovar narxini keskin tushirish to’g’risidagi radio, televidenie va matbuot orqali e’lonlar.

  
  

Tovarlarga bag’ishlangan rag’batlantirish siyosati ularning sotib oluvchi xaridorlari turiga bog’liq. Vositachilarni rag’batlantirish, ularning faolligini va tashabbuskorligini oshirishga hamda iste’molchilar doirasini kengaytirishga mo’ljallanadi. Talabning shakllanishi va sotishni rag’batlantirish siyosati tovarning bozordagi hayotiy bosqichlariga muvofiq kelishi bilan har biriga mos mazmun bag’ishlashi Shart.

Bozorga kirish davrida agar firma birinchi marotaba bozorga kirib borayotgan bo’lsa, unda alohida strategiya ishlab chiqiladi. Odatda, quyidagi 4 xil marketing strategiyasidan foydalaniladi: