nanoionitlər, və yaxud nanoməftilləri misal göstərmək olar. Belə, 10 nm – dən az sahədə olan nanostruktur adlandırılır. Belə sırada obyektin qiymətləri xüsusi diqqət, kvant xüsusiyyəti yaradır. Uzunluğu 10 sm və diametri 3.6 nm misdən olan nanoməftili elə həmin məftillə, ancaq diametri 0.5 mm olanla müqayisə edək. Adi məftilin ölçüləri atomlar arası məsafədən çox dəfələrlə böyükdür, ona görə də elektronlar bütün istiqamətlərdə sərbəst hərəkət edirlər. Nanoməftillərdə elektronlar yalnız bir istiqamətdə sərbəst hərəkət etməyə malikdirlər – məftilin uzununa, köndələninə yox, belə ki, onun diametri atomlar arası məsafəni yalnız bir neçə dəfə ötüb keçir. Fiziklər deyirlər ki, nanoməftildə elekytronlar diametr istiqamətində lokallaşdırılır (yayılmağa qoymamaq, məhdudlaşdırmaq), uzununa isə delokallaşdırılır.
Metalların (nikel, qızıl, mis) və yarımkeçiricilərin (silisium), dielektriklərin (silisium oksidi) nanoməftilləri məlumdur. Silisium buxarının oksigenlə xüsusi şəraitdə yavaş qarşılıqlı təsirindən silisium oksidi nanoməftili alınır, hansında ki, budaqlarda giltorpaqdan əmələ gəlmiş şar şəkilində asılır və gilənar giləmeyvəsini xatırladır. Belə “meyvənin” ölçüsü cəmisi 20 mikron (mkm) təşkil edir. Bir neçə xudmani evdə molekulyar nanoməftillə var, misal kimi DNK molekulu – irsi informasiyaların daşıyıcıları kimi xidmət edir. Kiçik miqdarda qeyri üzvi molekulyar nanoməftillər özlərini molibden sulfidlər və yaxud molibden selenid kimi göstərirlər. Bu birləşmələrdən birinin quruluşu şəkil 8-də göstərilmişdir. Molibden atomunda d-elektronlarının olmasına görə və qismən doldurulmuş d-orbitalını örtən bu maddə elektrik cərəyanını keçirir.
Nanoməftillərin tədqiqi hələlik laboratoriya şəraitində aparılır. Ancaq indi aydındır ki, onlar yeni nəsil komyuterlərin yaradılmasında tələb olunacaq. Yarımkeçirici nanoməftillər adi yarımkeçiricilərə uyğun olan p- və ya n – növlü dopirovan** ola bilər. Artıq nanoməftillər əsasında qeyri-adi kiçik ölçülərdə p – n keçidləri yaradılmışdır. Beləliklə, tədricən nanoelektronikanın inkişafı üçün əsas yaradılır.
Nanosapların yüksək möhkəmliyi mümkün armatur daxil etməklə onlarla müxtəlif materiallara möhkəmliliyini artırmaq imkanı verir, o cümlədən, polimerlərə onların sərtiliyini artırmaq məqsədilə. Litium-ion batareyalarında ənənəvi kömür anodlarını polad anodlarla dəyişdirilməsi, hansına ki, silisium nanosapı ilə örtülmüşdür, bu cərəyan mənbəyinin tutumunun artırılmasına imkan vermişdir. İkiölçülü nanoobyektlərə misal
Dostları ilə paylaş: |