Narxga boliq elastiklikni hisoblash formulasi

Talab va taklifning elastikligi. Reja: 1. Talab va taklif egri chizigi xaqida malumot. 2. Talab elastigligi. 3. Taklif elastikligi.
Tayyor maxsulot (tovar)ga bogan talab,uning bozor narxi,istemolchi( xaridor)nng malum bir vaqt oraligida qilgan daromadiga va boshqa tovarlar narxiga bogliq.Taklif esa tovar narxiga va ishlab chiqarishxarajatlariga bogliq boladi. Tovarning narxi oshgan sari,istemolchi sotib olmoqchi bolgan tovarlar miqdori,yani talab miqdori kamayib boradi. Natijada tovargabolgan talab va taklif elastikligi paydo boladi.Elastiklik(egilluvchanlik,moslashuvchanlik)-birozgaruvchining boshqa bir ozgaruvchi tasiri ostida ozgarishi holatini belgilab beradi,aniqroq qilib aytganda,bir ogaruvchining 1%ga ozgarishi,boshqa bir ozgaruvchining malum bir %miqdori ozgarishini keltirib chiqaradi. Bunga misol qilib narxga boliq elastiklikni olishimiz mumkin. Narxga bogliq elastiklik tovar narxining 1% ga ozgarishi,bu tovarga bolgan talab miqdorini necha % ga ozgarganini bildiradi.
Narxga boliq elastiklikni hisoblash formulasi
% ozgarish ozgaruvchining absalyut ozgarishini ozgaruvchining oldingi darajasiga nisbatidir
Aniq statistik malumotlarga kora,nuqtaviy va yoysimon elastiklik koeffissentini aniqlash mumkin, nuqtaviy elastiklikda: talabning bozor narxiga kora elastiklik koeffissentini hisoblash formulasi :
Talabning narxga kora yoysimon elastikligini hisoblash formulasi
Elastiklik koeffissentiқqiymatiga qarabtalabni elastik, noelastik va birlik elastiklikka ega bolgan talablarga ajratish mumkin. Agar talabning narx boyicha elastiklik koeffitsenti 1dan katta bosa, talab elastik deyiladi. Agar talabning narx boyicha elastiklik koeffitsenti 1dan kichik bosa, talab noelastik deyiladi. Agar talabning narx boyicha elastiklik koeffitsenti 1dan teng bosa, talab birlik elastikka ega deyiladi. E p = - a/2 a/2b P, баҳо Q= a- b P E p = -1 Ep= 0Ep= 0 a Q a/b
5.2-rasm. Talab absalyut elastik, elastikligi cheksiz bolgandatalab chizigi. 5.3-rasm. Elastik bolmagan talab chizigi P D P* Q P D Q* Q
Kesishgan talab elastikligi. Iqtisodiyotda ornini bosuvchi tovarlar tushunchasiishlatiladi,bitta tovarga bolgan talab darajasi,boshqa bir tovar narxiga tasir korsatadi.Masalan Palto bilan kurtka bir birini ornini bosadi.Agar Paltoning narxi oshsakurtka nisbatan talab miqdori ortadi. Bubogliqlikdagi talab ozgarishiga iqtisod fanida,narxga bogliq kesishgan talab elastikligi deyiladi.Kesishgan talab elastikligi – bu boshqa tovarlar narxi 1% ga ozgarganda, talab qilinadigan tovarga talabni necha %ga ozgarishini bildiradi.:
Bazi bir tovarlarni xususiyatiga qarab todiruvchi tovarlar deb nomlanadi.Ular birgalikda ishlatiladi, shu sababli ulardan birining bozor narxining oshishishi,ikkinchi toldiruvchi tovarga bolgan talab ( yani istemol miqdorini)kamiyishiga sabab boladi. Misol tariqasida avtomobil moyi va benzin narxini olishimiz mumkinн. Benziin narxi oshsa,benzin istemoli kamayadi,chunki istemolchilar avtomobildan kamroq foydalana boshlaydilar,shu sababli,motor moyiga nisbatan ham talab miqdori kamayadi. (grafikda motor moyiga talab egri chizigI chap tomonga siljiydi.). Motor moyining benzinga nisbatan elastikligi manfiy koeffissentga ega boladi
Bozordagi talab chizigI xolatini ozgarishiga tasir qiluvchi yoki ozgarishini keltirib chiqaruvchi omillar quyidagilar hisoblanadi:istemolchining didi va tanlash mahorati;bozordagi istemolchilar soni;istemolchilar daromadi;bir-birini ornini bosuvchi,toldiruvchi tovarlar; kelajakda boladigan narx va daromadlarga nisbatan istemolchining kutishi. Taklif chizigini xolatigagi siljishga olib keladigan omillar(determinantlar)quyidagilar :resurslar narxi;ishlab chiqarish texnologiyalari;soliq va dotatsiyalar;boshqa tovarlar narxlari;narx ozgarishini kutish;bozordagi sotuvchilar soni.
Taklifning tovarning bozor narxiga nisbatan elastikligi- narxning 1 % ga ozgarishinarxning (kotarilishi yoki tushishiga javovoban bozorga taklif qilinadigan taklif miqdorining %boyicha ozgarishini bildiradi. Taklifning tovarning bozor narxiga nisbatan elastikligiqiymati musbat boladi sababi,ishlab chiqaruvchilar uchun yuqori narx ularni koproq maxsulot ishlab chiqarishga ragbatlantiradi.
Taklif qanca kop elastik bolsa: *Narx shuncha yuqori boladi; **Ishlab chiqarish pasayib ketadi; ***soliq tushumi pasayadi; *****Ishlab chiqarishda yoqotishlar kam boladi.; ******Istemolchining yoqotishlari kop boladi.. Talab qanchalik elastik bolsa: **Narxning osishi past boladi.; ***Ishlab chiqarish hajmi tez pasayadi; ****soliq tushumlari kam boladi; *****Ishlab chiqaruvchining yoqotishlari ortadi; ******Istemolchining yoqotishlari kam boladi..
Taklif qanca kop elastik bolsa: *Narx shuncha yuqori boladi; **Ishlab chiqarish pasayib ketadi; ***soliq tushumi pasayadi; *****Ishlab chiqarishda yoqotishlar kam boladi.; ******Istemolchining yoqotishlari kop boladi.. Talab qanchalik elastik bolsa: **Narxning osishi past boladi.; ***Ishlab chiqarish hajmi tez pasayadi; ****soliq tushumlari kam boladi; *****Ishlab chiqaruvchining yoqotishlari ortadi; ******Istemolchining yoqotishlari kam boladi..