Navoiy davlat konchilik instituti konchilik fakulteti «Konchilik elektr mexanikasi»

Yerga ulash himoyasini hisoblash.
Yuqoridan keladigan elektr tarmoqlari uchun yerga ulash toki (A) taxminan quyidagi tenglama orqali topilishi mumkin:
* = 1,73*220((12*10³/300) + (0,6*10³/8))*10^-3 = 43A
Yerga ulash himoyasining umumiy qarshiligini topamiz:
R_um ≤ 4 OM R_um=U_o’t.kuch /K_o’t.k*I_h=40/1*43=0,93 Om 0,93 <4
U_f=220 V, U _o’t.kuch =38÷43 V, K_o’t.k=08÷1,2, =10^-3, k_k=8÷12, k_b=300 400.
Iqtisod bo’limi
Ushbu kurs loyihasi quyidagi qismlardan iborat:

• 
  Hisob yuklamasini aniqlash;
  
• 
  Bir joydan ikkinchi joyga ko’chiriladigan transformatorlar va konchilik korxonalari uchun asosiy pasaytirish podstansiyalarga transformatorlar tanlash;
  
• 
  Elektr uzatish tarmoqlarini hisoblash;
  
• 
  Elektr uzatish kabel tarmoqlarini hisoblash;
  
• 
  Kommutatsion qurilmalarni tanlash;
  
• 
  Rele himoyasi uchun qurilmalarni hisoblash;
  
• 
  Yerga ulashni hisoblash;
  
• 
  Iqtisod bo’limi;
  

Iqtisod bo’limida quyidagilar hisoblab chiqiladi:

• 
  Qurilmalarni sotib olish uchun smeta narxini hisoblab chiqish;
  
• 
  Yangi qurilmani montaji va uni tanlash;
  
• 
  Ish vaqti balansini aniqlash;
  
• 
  Ekspluatatsion va remont xodimlarining sonini aniqlash;
  
• 
  Ish haqi fondini hisoblash;
  
• 
  Materiallar narxini hisoblash;
  
• 
  Umumiy harajatlarni hisoblash;
  

Qurilmalarni sotib olish uchun smeta narxini hisoblab chiqish.
Taxminiy narxlar 1-jadvalda keltirilgan.
1-jadval.

№	Qurilmaning xarakteristikasi		O’lchov birligi (dona yoki m)		Qurilmaning narxi sum/dona.		Qurilmaning narxi sum/dona.
	Qurilmaning nomi	Raqamli ishora
1.	Transformatorlar
1.1	APP uchun transformatorlar	TRDNS-16000-36/6		2 dona		10000000		20000000
1.2	SBSH-250MN uchun transformator	KTP-1000-6/0,4		1 dona		5500000		5500000
1.3	Mexanik ustaxona uchun transformator	KTP-250-6/0,4		1 dona		4000000		4000000
1.4	Suvni chiqarib tashlash qurilmasi uchun transformator	KTP-160-6/0,4		1 dona		2700000		2700000
1.5	Transformatorlar narxlari ∑:	32200000
2.	Yuqori tarmoqlar uchun simlar
2.1	Magistral tarmoq uchun (tashqi)	A-95		2000 m
2.2	Magistral tarmoq uchun (karyer aylanmasi)	A-120		5000 m
2.3	EUT1, EUT2 (LEP 1, LEP 2)	A-70		2x1000 m
2.4	EUT3, EUT4 (LEP 3, LEP 4)	A-50		3x800 m
2.5	Simlar narxi ∑:
3	Kabellar
3.1	EKG-8i uchun kabel	KGE-(3x50-1x16-1x10)		100 m
3.2	EKG-4,6B uchun kabel	KGE-T-(3x35-1x10-1x6)		110 m
3.3	ESH-15/70 uchun kabel	KGET-(3x70-1x16-1x6)		120 m
3.4	SBSH-250MN uchun kabel	KGE-T-(3x95-1x25-1x10)		200 m
3.5	Kabellar narxi ∑
4	Kommutatsion qurilmalar
4.1	Magistral tarmoq uchun o’chirgich	RV(3)-35/630-UZ		1 dona
4.2	EUT1 uchun o’chirgich (LEP 1)	RV-6/400-UZ		1 dona
4.3	EUT2 uchun o’chirgich (LEP 2)	RVF-6/400-II-UZ		1 dona
4.4	EUT3 uchun o’chirgich (LEP 3)	RVF-10/630-I-II-UZ		1 dona
4.5	EUT4 uchun o’chirgich (LEP 4)	RVF-10/630-UZ		1 dona
4.6	SBSH-250MN o’chirgich:	VEV-6-16/630-XL5		1 dona
4.7	Suvni chiqarib tashlash moslamasi uchun o’chirgich	A3725B 380/250		1 dona
4.8	Mexanik ustaxona uchun o’chirgich	A3735B 380/400		1 dona
4.9	Texnologik kompleks uchun o’chirgich	VEM-10E-1000/12,5UZ		1 dona
Kommutatsion qurilmalar narxi ∑:
Umumiy harajatlar yig’indisi:		1 985 650 780

To’g’ridan-to’g’ri harajatlarga quyidagilar qo’shilgan:

• 
  Montaj qiladigan hodimlar maoshi;
  
• 
  Mashinalarni boshqaradigan ishchilar maoshi;
  
• 
  Materiallarga ketadigan harajatlar.
  

Montaj bilan shug’ullanadigan ishchilar ish haqi ularning razryadlari to’rtdan yuqori bo’lganda har 1 odam/vaqt birligida 3500 so’m qilib belgilangan. Elektro montaj ishlari olib boriladigan joyni sharoiti uchun qo’shimcha ustama haqi quyidagicha topiladi:

Bu yerda:
- mahalliy sharoit koeffitsiyenti;
- rayon koeffitsiyenti (30%)
-mehnat sharoitini hisobga olish koeffitsiyenti (kechki smena);
-yuqorida olib boriladigan ishlarni hisobga olish koeffitsiyenti (40-50 % ustama);
-ishlagan yillarni hisobga olish koeffitsiyenti;
Mehnat staji – 1 yildan 3 yilgacha oylik maoshdan 40 %
Mehnat staji – 3 yildan 5 yilgacha oylik maoshdan 60 %
Mehnat staji – 5 yildan 10 yilgacha oylik maoshdan 80 %
Mehnat staji –10 yildan so’ng oylik maoshdan 100 %;
- deflyator indeksi, oylik maosh haqini inflatsiyaning o’sish suratlarini hisobga olgan holda hisoblanadi, 2015-2018 yillar uchun.
Materiallar, kontruksiyalar va qurilmalar uchun narxlar 2015 yil holatida rayon ko’rsatkichida olingan.
To’g’ridan to’gri harajatlar 2-jadvalda keltirilgan.
Oylik maosh haqining umumiy fondi
2-jadval.

№	Ishchilar lavozimi	Razryad	Shtat bo’yicha ishchilar soni, odam	Oylik maosh fondi	Ustama				Oylik maosh ∑si
					Rayon koyeffitsiyenti (30%)	Ishlagan yillar bo’yicha koyeffitsiyent (40% dan 100% gacha)	Oylik maosh fondidan ustama haqi (50%)
	Oylik maosh fondi
1.	Bosh injener	XVI-XVII	1	1000000	300000	400000	500000	2200000
2.	Bosh mexanik	XV-XVI	1	800000	240000	320000	400000	1760000
3.	Bosh energetik	XV-XVI	1	800000	240000	320000	400000	1760000
4.	Uchastka boshlig’i	XIV-XVI	2	2x700000	2x210000	2x280000	2x350000	3080000
5.	Elektromexanik	XI-XIII	2	2x700000	2x210000	2x280000	2x350000	3080000
6.	Mater	X	2	2x700000	2x210000	2x280000	2x350000	3080000
7.	Prorab	V	1	500000	150000	200000	250000	1100000
Umumiy yig’indi:		16 060000
1.	Sozlovchi	V	4	4x500000	4x150000	4x200000	4x250000	4400000
2.	Konchi	IV	6	6x450000	6x135000	6x180000	6x225000	5940000
3.	Elektrik	IV	6	6x460000	6x138000	6x184000	6x230000	6072000
4.	Elektroslesar	IV	6	6x460000	6x138000	6x184000	6x230000	6072000
5.	Payvandchi	V	2	2x420000	2x126000	2x168000	2x210000	1848000
6.	Stropalchi	V	2	2x400000	2x120000	2x160000	2x200000	1760000
7.	Operator	IV	2	2x500000	2x150000	2x200000	2x250000	2200000
8.	Traktorchi	IV	2	2x320000	2x96000	2x128000	2x160000	1408000
Umumiy yig’indi:										29 700000
∑:										45 760 000

Oylik maosh fondi asosiy va qo’shimcha ish haqilaridan kelib chiqadi.

Montaj ishlari va qurilmalarni sotib olish narxlari javdal shaklida keltirilgan, shuning bilan birga u yerda barcha sotib olinadigan yangi elektr qurilmalar narxlari va ularni montaj ishlariga ketadigan sarf harajatlari ham keltirilgan.
Transformator, simlar va kabellar, o’chirgichlarga ketadigan sarf harajatlar 1985650780 so’m ni tashkil etadi.
Transformator, simlar va kabellar, o’chirgichlarni montaj ishlarini amalga oshirish uchun ishchilarga beriladigan maosh haqlari, 8 soatlik ish kunida ushbu ishlar 1 oy davomida bajariladigan bo’lsa 45760000 so’m miqdorni tashkil etadi.
Umumiy hisobda barcha sotib olinadigan yangi qurilmalar va ularni o’rnatish uchun ishchilarga beriladigan oylik maoshlarga ketadigan sarf harajatlar yig’indisi
2 031 410 780 so’mni tashkil qiladi.

Xulosa:
Mening kurs loyihamda transformatorlar, yuqoridan keladigan tarmoqlar uchun simlar, ko’chib yuradigan iste’molchilar uchun kabellar, kommutatsion apparatlar hisoblash yo’li orqali tanlab olingan. Elektr qurilmalarini himoyalash uchun maksimal tok himoyasini (MTH), maksimal tok ajratilishini (MTA), yerga ulashlarni karyer sharoiti uchun iste’molchilarga optimal qilib hisoblab chiqildi.

Foydalaniladigan adabiyotlar ro’yxati:
Asosiy adabiyotlar
1. Nasriddinov Sh.G'. Kon elektrotexnikasi. O’quv qo'llanma. 3- qisni. Konchilik korxonalarini elektr ta’minoti. Toshkent I995y.
2. Чеботаев P.И., Плащанский JI.В. Электрификация горных производства. -М.. MGGU. 2006.
3. В.К.Ахлюстин «Электрификация обогатительных фабрик» М. Недра 1973 г.
4. Плащанский Л.А. Основы электроснабжения горных предприятий. М.Учебник. 2005г.


Qo’shimcha adabiyotlar
1. Mirziyoev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik 0‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. 0‘zbekiston Respublikasi Prezidentining lavozimiga kirishish tantalali marosimiga bag‘ishlangan Oliy Majlis palatalarinine qo‘shma mailisidagi nutqi.-T.: “O'zbekiston” NMIU, 2016.-56 b.
2. Mirziyoev SH.M. Qonun ustvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash yurt taraqiyoti va xalq farovonligining garovi. 0‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag'ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza. 2016 yil 7 dekabr -Т.: “O'zbekiston” NMIU, 2016. -48 b.
3. Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni niard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. - Т.: “0‘zbekiston” NMIU, 2017. -488 b.
4. O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Xarakatlar strategiyasi to‘g‘risida. Т.: 2017 yil 7 fevral, PF-4947-son farmoni.
5. Lyaxomskiy A.V., Familenko V.N. Upravlenie elektromexanicheskimi sistemami gornwx mashin. M:. Gornaya kniga, 2004.
6. Olimxo‘jaev K.T. “Elektr mashinalar transformatorlar" T. 1995.
7. Salimov J .S., Pirmatov N.B., Bekchanov B.E. “Transformatorlar va avtotransformatorlar”. Toshkent. 2009.
Elektron resurslar
1. www. Ziyo. Net
2. http: //www//uralrti/ru.
3. http: //www//amz.perm.ru
4. http: //www//s!avutich-media.ru